24
танымдық ізденімпаздықты қалыптастыруда және ақыл-
ой мен жаңа эмпирикалық, практикалық білім игеруде
жетекші рөл атқарады». Бұл жұмыстар оқытудың іскерлік
ойыны, конференция, мәжіліс, пікірталас және т.б. сияқты
өзіндік формаларын ұсынады.
Оқушылардың танымдық әрекеттерін ұйымдастыру-
дың, соған сәйкес танымдық ізденімпаздығын дамытудың
негізгі шарттарының бірі – тасқынды ақпараттарды
іріктеп, таңдай, бағдарлай білуі. Зерттеу жұмыстарымен
байланыссыз оқу үдерісінде мұндай бағдарлаудың тек
қарапайым ғана дағдылары қалыптасады да, оқу бітірген
жас маман жұмыс орынында іріктеу, бағдарлаумен,
әдебиеттермен жұмыспен, нұсқаулармен жаңадан
танысуына тура келеді.
Қазіргі кездегі білім берудің мақсаты – жеке бастың
өзіне және қоғамға қажетті бейімділігін, әлеуметтік
бағалы белсенділігін дамыту; сонымен бірге өз бетімен
білім алуын, өздігінен қалыптасуын тиімді қамтамасыз
ету. Сонда білім беруді ізгілендіру және демократиялан-
дыру жеке бастың өзін-өзі дамытуын, өздігінен жеке
шешім ала білуді қалыптастыруды көздейді.
ІІ. Өзіндік жұмыс туралы түсінік.
Өзіндік жұмыс – оқушының күрделі іс-әрекеттерінің
бір түрі немесе оқу жұмыстарының арнайы бір формасы
болып табылады. Шағын жинақты бастауыш мектепте
оқу-тәрбие жұмыстарының ерекше көңіл аударатын бір
саласы – оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыс-
тары. Бірнеше сыныппен жұмыс істейтін мұғалімнің
негізгі педагогикалық міндеті – жеке сыныппен жұмыс
істейтін мұғалімнің алдына қойған міндетпен бірдей. Ол
да оқу жоспарын, бағдарлама талаптарын орындауға тиіс.
Өзіндік жұмыстардың нәтижелі болуы үшін алдымен
25
«өзіндік жұмыс» деген ұғым нені білдіріп тұрғанын
анықтап алу қажеттігі туады: біріншіден, өз бетінше
жұмыс балалардың түрлі тапсырмаларды, жаттығуларды
ешкімнің көмегінсіз орындаулары болып табылады.
Мұндай жұмыстар балаларды ұқыптылыққа, тәртіп-
тілікке, жинақылыққа, бақылай білуге тәрбиелейді.
Американдық психологтардың анықтамасы бойынша
өз бетімен жұмысты ұйымдастыру дегеніміз – өз
бетімен тани білу, өз бетімен жаңа бір нәрсені анықтауға
ұмтылу және өз тәжірибесін терең түйсіне білу
қабілеті. Өз бетімен жұмысты ұйымдастыру –
психологиялық тұрғыдан алғанда, нәтижесінде жаңа
материалдық рухани құнды дүние тудыратын әрекет.
Ал педагогикалық тұрғыдан алсақ, өз бетімен жұмысты
ұйымдастыру дегеніміз – адамның белсенділігі мен өз
бетінше жұмыс істеуінің жоғары түрі және ол әлеуметтік
қажеттілігі мен өзінің ерекшелігімен бағаланады. Ең
бастысы, жеке тұлғада өз бетімен жұмыс істеуге деген
тұрақты қажеттілік, тұрақты сұраныс болып, өз ісіне
қанағат табу сезімі болуы қажет.
Қазақ тілі сабағында оқытудың әр түрлі әдіс-тәсілдерін
қолдана отырып, оқушылардың өз бетінше жұмыс
істеу белсенділіктерін арттыру барысында теориялық
білімдерін кеңейтіп, ойлау қабілеттерін дамытуға
болады. Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыра
отырып, жеке тұлға ретінде дамытудағы іздену-зерттеу
бағытындағы тапсырмалар жүйесін ұсыну – өмір талабы.
«Өз бетімен жұмысты ұйымдастыру – белгілі бір іс-
әрекетте, ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін
адамның жеке-дара ерекшеліктері».
26
ІІІ. Өзіндік жұмысты ұйымдастыруға қойылатын
талаптар және бағалануы.
Өзіндік жұмыс түрлерін ұйымдастыруда мынадай
талаптарды орындау керек:
1) Тапсырма әрбір оқушының білім деңгейіне
байланысты таңдалуы керек;
2) Өздік жұмысты орындауға жеткілікті уақыт берілуі
керек;
3) Міндетті түрде тексерілуі керек;
4) Жұмыс сабақтың мақсатына байланысты (жаңа
материалды қабылдауға, өткен материалды бекітуге,
қайталауға, білімді тиянақтауға) таңдалады;
5) Өздік жұмыстың мақсаты, орындау әдісі оқушы-
ларға түсінікті болуы тиіс;
6) Өз бетімен жұмысқа оқушылар білім деңгейіне
байланысты әр түрлі уақыт жұмсайтынын ескеріп,
тақтаға не кәртішкеге қосымша материалдар дайындап
әкелу керек;
7) Өзіндік жұмыс оқушылардың ойлау қабілетін
дамытуы тиіс;
8) Өзіндік жұмысты сабақтың барлық кезеңдерінде,
орынды жерінде өткізу керек;
9) Әрбір орындалған өзіндік жұмыс тексеріліп,
бағалануы керек.
Оқушылардың ауызша жауаптарын бағалауға
қойылатын талаптар:
«5» деген баға оқушыға мынадай жағдайларда
қойылады:
• Қойылған сұрақтарға толық және дұрыс жауап
берсе;
27
• Тапсырмаларды дұрыс және барынша тез
орындаса;
• Тапсырма орындау барысында өзіндік жоспар
құра алса, өзінің амалдарын түсіндіріп және
мұғалімнің сұрақтарына жауаптарын дәл
тұжырымдап бере алса.
Егер оқушының жауабы негізінен «5» деген баға үшін
тағайындалған талаптарға сәйкес болып, мына төмендегі
жағдайлар орындалса, «4» деген баға қойылады:
• Жауап берген кездегі тұжырымдауларда жекелеген
дәлсіздіктер (мағынасын бұзбайтын) жіберсе;
• Жауап берген кездегі жекелеген ұсақ қателер
жіберген болса және оны түзетуге шамалары
жететін болса;
• Жауап берген кезде дәлдігі жеткіліксіз, бірақ
жауабы дұрыс, түсініктемелер болса.
Мұғалім
аздап
көмектессе,
оқушы
бұл
кемшіліктердің барлығын да оп-оңай түзете алады.
«3» деген баға оқушыға мынадай жағдайларда қойылады:
• Тапсырмаларда жекелеген өрескел қателер
жіберсе, бірақ оларды мұғалімнің көмегімен
түзете алса;
• Тапсырманы мұғалімнің көмегімен ғана шығара
алса.
Егер оқушы қойылған сұрақтардың көпшілігіне
жауап бере алмаса, тапсырмаларды, тіпті, мұғалімнің
көмегімен де шығара алмаса, «2» деген баға қойылады.
Егер оқушы бағдарламалық материалды түгелімен
білмейтін болса, онда «1» деген баға қойылады.
Жазбаша өзіндік жұмыстары бойынша бағалау.
Жұмысты тексеруге қатысқан адам оқушының
Достарыңызбен бөлісу: | 
