Мазмұны Пән бойынша глоссарий Дәрістің қысқаша конспектісі Практикалық сабақтарды жүргізуге арналған әдістемелік нұсқау соөЖ бойынша әдістемелік нұсқау СӨЖ бойынша әдістемелік нұсқау Бақылау – тексеру құралдары глоссарий

Зерттеуге қатысушылар В.Я. Анфиомвтың кестесін белгілеп, өзара бөліп алады. Нұсқау бойынша «Бастаңдар» 2 мин аралығында (секндомер бойынша) инструктажда көрсетілген әріптерді белгілеп шығуы тиіс, мысалы «А» және «Н» әріптерін. Ал «Аяқтаңдар» - десе, қай дерге тоқтағанын көрсетуі тиіс. Содан кейін 2 минут көлемінде «А» және «Н» әріптерін белгілеу жалғасады, бірақ анықталған тіркестерді сызып қана қою керек, мысалы «СА» және «ЕН». Нұсқау бойынша «Бастаңдар» - зерттелушылер кестелерді қарап жалғастыруы керек, «А» және «Н» әріптерін және «СА» және «ЕН» тіркестерін сызу керек.

Егер зейін қабілеті динамикалық оқытуда апта бойы М.В. Антропованың, 1974 көрнекілікті тапсырмаларын орындау қажет.

Тапсырмалар

Алынған нәтижелержі анализдеп, қорытындысын шығарыңдар.

Сивцевтің таблицасы көрсеткіш столға қоятын шама (жарық).

1. 
   Анализаторлар туралы И. П. Павлов ілімі.
   
2. 
   Организмнің сенсорлық жүйесі.
   
3. 
   Көру анализаторы. Көз құрылысы.
   
4. 
   Жақыннан және алыстан көргіштік.
   
5. 
   Көру өткірлігі.
   
6. 
   Жарық және түстер сезгіштігі.
   
7. 
   Есту анализаторы және оның қызметі.
   
8. 
   Есту мүшесі.
   
9. 
   Дыбысты қабылдау механизмі.
   
10. 
    Есту анализаторының жасқа байланысты ерекшеліктері.
    
11. 
    Балалар мен жеткіншектердің көру қабілетінің бұзылмауын және естімеушіліктерді болдырмау профилактикасы.
    

ТӘЖІРИБЕГЕ ҚАЖЕТТІ ЖАБДЫҚТАР:

Сивцевтің таблицасы көрсеткіш столға қоятын шама (жарық).

ЖҰМЫС БАРЫСЫ:

№1 тәжірибе. – Соқыр дақты анықтау. Мариатт тәжірибесі.

Тексерілетін адамды таблицадан 5 метр қашықтықта отырғызамыз. Оған 1 көзін жапқызып, 2-ші көзімен әрбір жолдағы әріптерді оқуға ұсынамыз.Тәжірибе жүргізуші жарық түсуіне кедергі келтірмей таблица жанында тұрып, әріптерді көрсетеді. Көрсетілген әріптерді тексерілетін кісі атауы керек. Қатесіз оқылған немесе оқу қателігі 20% соңғы жол көздің өткірлігін анықтайтын көрсеткіш есебінде алынады. Сол жолдың оң жағында тұрған цифр көздің өткірлігі шамасын көрсетеді.

№6 ТАҚЫРЫП: Мектеп ғимараты мен мектеп маңындағы участокты санитарлық –гигиеналық тұрғыдан зерттеу.

1. 
   Қала мен ауылды жерде мектеп орналасатын жерлерге қойылатын талаптар.
   
2. 
   Мектептің жер участогынының зоналары: құрылыс салуға арналған алаң, оқу-тәжірибезонасы, демалыс зонасы және шаруашылық зонасы.
   
3. 
   Мектеп үйіне қойылатын талаптар.
   
4. 
   Мектеп үйлері: оқу үйлері,көмекші үйлер, тұрғын үйлер.
   
5. 
   Мектеп үйінің ауа режиміне қойылатын гигиеналық талаптар.
   
6. 
   Мектеп үйіндегі жарық режимі, жылыту, сумен жабдықтау.
   

Мектеп ғимартының зерттеуде оның орналасуына, бөлмелердің ерекшеліктеріне назар аудару қажет. Рекреациялық бөлмелер санитарлық жағдайы мен ауданын анықтайды.

1. 
   Зерттеу күні, уақыты және мекен-жай__________________________________________________________
   
2. 
   Мектеп_______________________________________________________
   
3. 
   Мектеп типі (бастауыш, орта) ___________________________________
   
4. 
   Қызмет көрсету радиусы________________________________________
   

5. 
   Орналасуы (жанында орналасқан құрылыстар, участок және көрші құрылыстар ара қашықтығы, жел бағыты)_________________________
   
6. 
   Участок ауданы (жалпы аудан және бір оқушыға келетін аудан)_______
   
7. 
   Жер участок зонасы (атауы, көлемі, орналасуы)____________________
   
8. 
   Жасыл желектер (түрі, ауданы, орналасуы, жағдайы)________________
   
9. 
   Участоктың санитарлы жағдайы________________________________
   
10. 
    Участок территориясын жинау жүйесі___________________________
    
11. 
    Спорттық зонасы (орналасуы, көлемі, спорт алаңдарының түрлері)
    

12. 
    Спорт алаңдары (орналасуы, көлемі, қоршалуы, жабыны, құрал-жабдықтар, санитарлы жағдайы)_________________________________
    

1. 
   Участокта ғимараттың орналасуы (ара қашықтығы,ориентаци фасада)_______________________________________________________
   
2. 
   Қабат саны және ғимарат компазициясы (оратлықтанған, блокты, павильон)_____________________________________________________
   
3. 
   Блок және қабат бойынша жоспарлануы___________________________
   
4. 
   Сыныптардың орналасуы_______________________________________
   
5. 
   Коридар (көлемі, панелдер, фрамуги, форточка)____________________
   
6. 
   Рекреациялық бөлмелер (түрі, көлемі, бір оқушыға келетін аудан)_____
   

7. 
   Жуынатын жер (этаж бойынша орналасуы, қол жуғыштар, әжетхана, олардың санитарлық жағдайы)___________________________________
   
8. 
   Көмекші бөлмелер (мектеп мүдірі, мұғалімдер бөлмесі, мектеп күзетшісінің бөлмесі), олардың сынып бөлмелерінен оқшаулануы
   

9. 
   Бөлмелерді жинау жүйесі_______________________________________
   
10. 
    Оқушыларды таза сумен қамтамасыз ету__________________________
    
11. 
    Асхана (орналасуы, санитарлық жағдайы)_________________________
    
12. 
    Қосымша мәліметтер__________________________________________
    
13. 
    Қорытынды (санитарлы-гигүиеналық бағалау)_____________________
    
14. 
    Санитарлы-гигиеналық жағдайын жақсартуға бағытталған ұсыныстар
    

15. 
    Қолы_________________________________________________________
    

1. 
   Мектеп жер участогына қандай гигиеналық-талаптар қойылады?
   
2. 
   Спорттық зонасына қандай гигиеналық талаптар қойылады?
   
3. 
   Мектеп ғимаратына қандай гигиеналық талаптар қойылады?
   
4. 
   мектеп ғимараты мен жер участогын зерттеу жұмыстарын қалай жүргізеді?
   

№7 ТАҚЫРЫП: Жүрек-қан тамырлар жүйесінің физиологиясы. Жүрек-тамыр жүйесінің барынша қарқынды дене жұмысы кезіндегі физиологиялық өзгерістерін тексеру.

1.Қанның маңызы және құрамы, қызметі,қан топтары.

2. Қанның түзілуі.

3.Қанның иммундық жүйесі.

4.Қанның үлкен және кіші қан айналу шеңберлері.

5. Жүрек, оның құрылысы мен қызметі.

6. Жүрек-қан тамырлар жүйеінің жасқа байланысты ерекшеліктері.

7.Жүрек-қан тамырлар жүйесінің гигиенасы.

1. 
   ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ: Жүректің жас шамасына байланысты өзгеруі.
   
2. 
   Жүрек циклі.
   
3. 
   Қанның систолалық және минуттық көлемі.
   
4. 
   Қанның тамырлар бойымен ағуы: а) қанның үздіксіз ағуы;
   

в) қан қысымы:

г) қан ағысының жылдамдығы.
Тәжірибе №1. Жүрек-тамыр жүйесінің барынша қарқынды дене жұмысы кезіндегі физиологиялық өзгерісін тексеру.

Керекті жабдықтар: секундомер, стетофонендоскоп, сфигмоманометр, спирт, мақта.

Жұмыс барысы: Студенттер екі-екіден жұмыс істейді. Тексерілетін адамда жүрек соғуының жиілігі тамыр соғуы арқылы (тыныштықта отырған жағдайда анықталады), қан қысымы өлшенеді. Мынадай дене жұмысы ұсынылады: 30 секунд бойы тізені жоғары көтере барынша жиілікпен бір орныда тұрып жүгіру. Осындай дене жұмысынан соң дереу және бастапқы қалыпқа келудің екі, 4 ,6 минуттарында қан қысымы және тамыр соғу жиілігі анықталады.

Тәжірибе протоколы жазылады, тамыр соғуының және қан қысымының өзгеруінің кестесі сызылады, қорытынды шығарылады.

1.С. Жұмабаев. Жасерешелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А., 1988.

2. Күзембаева А. Адам анатомиясы. А.,2002.

3. А. Г. Хрипкова Возрастная физиология и школьная гигиена. М., 1990.

4. Корабкова А. Атлас по нормальной физиологии. А., 1990.

№8 ТАҚЫРЫП: Ішкі секреция бездерінің физиологиялық маңызы. Жыныстық тәрбие.

1. 
   Ішкі секреция бездері туралы түсінік.
   
2. 
   Ішкі секреция бездерінің түрлері.
   
3. 
   Ішкі секреция бездері бөлетін гормондар, олардың ағзаға әсері.
   
4. 
   Гипоталамус-гипофиздік жүйе, гипофиз, оның жұмысының бұзылуынан ағзада туатын өзгерістер.
   
5. 
   Қалқанша безі, қалқанша маңы безі, оның бөлетін гормоны.
   
6. 
   Бүйрек үсті безі, жыныс бездері, олардың ағзаға әсері.
   
7. 
   Қарын асты безі, оның қызметі.
   

Әрбір студент санитарлы-гигиеналық ағарту тақырыбын таңдап алып, оқулықтарды қолдана отырып жоспар құрады. Әңгіме жоспары кіріспеден, негізгі бөлімнен, мазмұны, қорытынды мен гигиеналық ұсыныстар болу керек. Студенттермен құрылған жоспар оқытушы тексеріп, қателерін түзетеді. Студенттер жоспар бойынша әңгіме құрастырады. Әр студент кезектесіп басқа студенттер алдында санитарлы-ағарту тақырыбында әңгімесін өткізеді.

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.

№9 ТАҚЫРЫП: Еңбек сабақтарына қойылатын гигиеналық талаптар.

1. 
   Еңбек сабақтарын ұйымдастыру.
   
2. 
   Мектеп шебарханаларына қойылатын гигиеналық талаптар.
   
3. 
   еңбек сабақтарындағы қауіпсіздік техникалары.
   

Мектеп шеберханаларын зерттеуде оның орналасуына, бөлмелердің ерекшеліктеріне назар аудару қажет.

1.Зерттеу күні, уақыты және мекен-жай__________________________________________________________

2.Мектеп_______________________________________________________

3.Мектеп типі (бастауыш, орта) ___________________________________

4.Қызмет көрсету радиусы________________________________________
5.Сыныптардың орналасуы_______________________________________

6.Бөлмелерді жинау жүйесі_______________________________________

7.Станоктардың орналасуы__________________________

8.Жарықталуы_________________________

9. Еңбек сабақтарында пайдаланылатын еңбек құралдарының орналасуы

_______________________________________________________________

10.Қосымша мәліметтер__________________________________________

11.Қорытынды (санитарлы-гигиеналық бағалау)_____________________

12.Санитарлы-гигиеналық жағдайын жақсартуға бағытталған ұсыныстар

________________________________________________________________

12.Қолы_________________________________________________________
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР:

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.
Студенттердің өзбетімен оқытушының басшылығымен орындайтын жұмыстары
№1 ТАҚЫРЫП: Мектеп жабдықтары мен оқу құралдарына қойылатын гигиеналық талаптар.

МАҚСАТЫ: Мектеп оқушыларының денсаулығын сақтау мақсатында студенттердің қазіргі таңда жасалынған мектеп жабдықтары мен оқу құралдарын дұрыс таңдау дағдысын қалыптастыру.

СҰРАҚТАР:

1. 
   Мектеп жабдықтары.
   
2. 
   Мектеп оқу құралдарының түрлері.
   
3. 
   Мектеп жабдықтарына қойылатын гигиеналық талаптар.
   
4. 
   Оқу құралдарына қойылатын гигиеналық талаптар.
   
5. 
   ТАПСЫРМА ФОРМАСЫ: есеп
   

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988

№2 ТАҚЫРЫП: Мектеп оқу-тәрбие процестерінің гигиенасы.

1. Мектептің оқу-тәрбие жұмысындағы маңызы қандай?

2. Мектеп режиміне не кіреді?

3. Балаларды мектепке қабылдау талаптары қандай?

4.Оқушының жұмыс қабілеттілігін сақтау және оқу күнінің ұзақтығы.

5.Сабақ кестесін құруға қандай талаптар қойылады?

6.Мектеп режиміндегі үзілістің маңызы қандай?

7.Оқытуға қандай гигиеналық талаптар қойылады?

8.Төменгі сыныпта оқыту гигиенасының ерекшеліктері қандай?

9.Жазу және сурет салуға қандай гигиеналық талаптар қойылады?

3. Сабақ кестесіне қойылатын негізгі талаптарды ескере отырып сабақ кестесін құру: бастауыш сыныптар кестесін.

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.
№3 ТАҚЫРЫП: Үй тапсырмасын орындауға қойылатын гигиеналық талаптар.
МАҚСАТЫ: Оқушылардың үй тапсырманы орындауына қойылатын гигиеналық талаптар, үй тапсырмасының нормалау, туралы теориялық білімдерін бекіту.

СҰРАҚТАР:

1.Үй тапсырмасының мөлшері.

2.Үй тапсырмасын орныдау тәртібі.

ТАПСЫРУ ФОРМАСЫ: Реферат.

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ:

Оқулықтар мен ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасау. Үй тапсырмасын орындауға қойылатын негізгі гигиеналық талаптарды қарастыру.

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.

5.Чабовская А. Основы педиатрии и гигиены. М., 1987.

№4 ТАҚЫРЫП: Мұғалімдер мен мектеп қызметкерлерінің мектептегі бірлесе жүргізетін жұмыстары.

1. 
   Мектептің санитарлы-гигиеналық жағдайымен танысу.
   
2. 
   Бақылау жүргізу.
   
3. 
   Оқушыда гигиеналық дағдыны қалыптастыру.
   

Оқулықтар мен ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасау. Мектептің санитарлы-гигиеналық жағдайымен танысу, бақылау жүргізу. Мектеп мұғалімдері мен қызметкерлерінің алдында тұрған міндеттерін анықтау.

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.

5. Чабовская А. Основы педиатрии и гигиены. М.,

№5 ТАҚЫРЫП: Санитарлы-гигиеналық тақырыптарына әңгіме құрастыру.
МАҚСАТЫ: Студенттерді санитарлы-ағарту тақырыптарына әңгіме дұрыс құрастыруды, ата-аналары және оқушылармен осы тақырыптарына әңгіме өткізуді үйрету.

ТАПСЫРУ ФОРМАСЫ: жазбаша есеп.
ЖҰМЫС БАРЫСЫ:

Әңгіме тақырыптары:

1. 
   Мектеп оқушыларының күн режимін гигиеналық тұрғыдан ұйымдастыру.
   
2. 
   Балалардың дұрыс сымбатын қалыптастыру.
   
3. 
   Шынықытру негіздері және принциптері.
   
4. 
   Балалардың тамақтану гигиенасы.
   
5. 
   Балаларда кездесетін жұқпалы ауруларының профилактикасы.
   
6. 
   Паразит құрттар және олардың алдын алу.
   
7. 
   Ішек-қарын ауруларын алдын алу.
   
8. 
   Невроз және оны алдын алу.
   
9. 
   Алкоголизм, алкоголь, оның бала денсаулығына зияны.
   

1.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

2. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

3. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

4.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.
№ 6 ТАҚЫРЫБЫ: Мектеп оқушыларының тамақтану гигиенасы. Балалардың тамақтану рационын құру.