Джозефсон эффектісін пайдялану болмаса Доплер эффектісін
жылдамдықты өлшеу үшін.
Өлшеу әдістері
- ол тәсіл,
болмаса іске асырылған олшеу
қағидасымен сәйкес
салыстырмалы өлшенетін ФШ оның
бірліғімен тәсілдердің жиынтығы. Өлшеулер әдісі мүмкіндігінше
е ң
аз қателікті болуы жэне жүйелік қателіктерді болдырмауга
септігін тигізуі
болмаса оларды кездейсоқ дэрежеге аударуы
қажет. Өлшеулер эдістерін эртүрлі қасиеттері бойынша кластау
мүмкін. Негізгі өлшегіш шаралар бойынша кластау белгілі. Ол осы
шараларды іске асыратын элементарлық ӨҚ
мен тығыз
байланысты. Бүл кластау өлшеу
қүралдарының қүрылымдық
бейнесіне бағытталған және өлшегіш техника үшін, сонымен қатар
ақпараттық-өлшеулік жүйелердің метрологиясына да маңызды.
Метрологиялық талдауға келесі қасиеттерге негізделген дэстүрлі
кластаудың
физикалық
Ол
бойынша
барлық
әдістер
электрлік,магниттік.
оптикалық.
Кластаудың екінші қасиеті
сапасында
қүралдардың жэне
өлшеу обьектісінің өзара эрекетінің режимі пайдаланылады. Бүл
жагдайда барлық өлшеу эдістері
статикалық және динамикалық
болып бөлінеді.
Үшінші
қасиеті
болып
ӨҚ-да
пайдаланылатын
өлшегіш
сигналдардың түрлері қызмет атқаруы мүмкін. Соған сәйкес
әдістер
үқсастық
жэне
цифрлық
болып бөлінеді.
4.1.1 Өлшеу теорияларының постулаттары
Әрбір басқа гылым сияқты, метрология да оның бастапқы
аксиомаларын тізімдейтін, негіз қалайтын постулаттар қатары
негізінде құрылады.
Метрологияның бірінші постулаты болатын,ол а постулаты.
зерттеу обьектісінің қабылданган моделі рамкасында белгілі
өлшенетін физикалық шама жэне оның ақиқаттық мәні бар.
Әртүрлі мақсатты зерттеулер кезінде осы обьектіге әртүрлі
моделдер салыстырылган болуы мүмкін онда, а постулатынан аі,
сандары шығады: өлшеу обьектісінің осы физикалық шамасы үшін
көптеген өлшенетін шамалар бар( және олардың ақиқаттық мәніне
сәйкес).
ч
81
Р постулатында: өлшенетін шаманың ақиқаттық мәні тұрақты.
Тұрақты
параметр
кейбір
функционалдың
жәрдемімен
кіргізіледі. Мұндай тұрақты параметрлердің ауыспалы уақыттағы
сигналдар кезіндегі. Мысалы, функционалдар арқылы кіргізілген,
орташа түзетілген болмаса орташа квадраттық мәндері болады.
Осы аспект рі, салдарымен бейнеленеді:ауыспалы физикалық
шаманы өлшеу ушін оның түрақты параметрін-өлшенетін шамасын
анықтау қажет.
«Табалдырықтық сэйкессіздік» түсінігінің қағидалық сипаттамасын
ү
постулатымен белгіленеді: өлшенетін шаманың зерттелетін
обьектісінің
қасиетіне
сэйкессіздігі
(өлшенетін
шаманың
табалдырықтық сэйкессіздігі) бар. Өлшену обьектісінің абсолюттік
адекваттық моделін салуға болмайтынын ескерсек,өлшенетін ФШ-
мен жэне
тізімделген
өлшенетін обьектінің моделінің,оның
параметрі
мен
арасындағы
таоалдырықтық
сэикессіздікті
болдырмау.
' •' • •..
Осыдан мэнді
үі
салдары шығады: Өлшенетін шаманың
ақиқат мэнін табу мүмкін емес.
Өлшенетін обьект туралы априорлық ақпарат болган кезде гана
моделді салуға болады.
Априорлық ақпараттың көбеюі табалдырықтық сәйкессіздікті
азайтады. Осы жағдай ү2 салдарында көрінеді: өлшену дэлдігіне
жету
өлшенетін
обьект
турралы
априорлық
ақпаратпен
анықталады.
.•
Өлшенгіштіктіц аксиомалары
Метрологияда қаралатын шамалар өлшенетін болуы керек, б.а.
салыстыру үшін өлшеу бірліктері (өлшем) болуы керек.
Шамалардың өлшенулігі — ол метрологияның негізі.
Аксиома 1.
Өлшеуге болады, егер осы шаманы басқа
шамалардың арасынан бөлуге мүмкін болса.
Аксиома 2.
Өлшеуге болады, егер бөлінген шаманың өлшеу
бірлігін белгілеу мүмкін болса.
Аксиома 3.
Өлшеуге болады, белгіленген өлшеу бірлігін
жаңғыртумен жэне оның өлшемін сақтау мен, техникалық қүралдар
жасаган кезде.
Аксиома
4.
Өлшеуге
болады,
мерзімге
белгіленген
қателіктердің шеңберінде бір өлшеуге болмаса өлшеулердің бір
сериясына қажетті бірліктердің өлшемін өзгеріссіз сақтау кезінде.
82
Метрологияның негізгі постулатында «Кез келген есептеу
кездейсоқ болады» деп айтылады. Ол эрбір өлшеу құральжда,
соның бірі болатын нормаланатын метрологиялық сипаттамада
(НМС) сонымен бірге кездейсоқтықтан құралатын қателік болатын
себепті. Қателіктердің пайда болуына көптеген факторлар ықпал
етеді, сондықтан қайбір болмасын өлшеудің нәтижесі кездейсоқ сан
болады. Осы постулатқа метрологияның математикалық базасы
негізделеді.
Өлшемдер шкаласы —
қисынды қатнасты есепке алып,
элементтердің арасында болатын нақты обьектілердегі көптеген
эртүрлі қасиеттердің көріністерін физикалық шаманы сапалық жэне
мөлшерлік багалау. Өлшем шкаласының арналуы, физикалық
шаманың магнасының тәртіптелген жиынтыгы болып табылады.
Кезкелген өлшеу шкаласы бастапқы (Хо) жэне соңгы (Х|)
тіректік
аталатын саналу нүктесінен, болмаса
реперлік,
шаманың
мэністерінен
түрады. Тіректік мәндердің (Х,-Х0) арасындагы
өлшемдердің айырмасы
шкаланың негізгі интервалы
аталынады.
Негізгі интервалдың біраз үлесі
шкаланың бірлігі
ретінде
қабылданады.
Бағалаудың сипатына байланысты шкалалардың бірнеше
түрлерін белгілейді (сурет 7).
I
4.1.2 Шкалалар және өлшеулердіц теңдіктері
Ө лш ем дер ш каласы
Абсолюттік
шкалалар
Қатынастык
шкаласы
Интервалдар
шкаласы
(айырмашылыктар)
Тәртіп
шкаласы
Аталу
шкаласы
М етри кал ы қ
Шартты
Сурет 7. Өлшемдер шкаласы
83
Достарыңызбен бөлісу: |
