- эталондық орталықта технологиялық құралдарды қолдау жэне
техникапық қызмет көрсету;
- эталондық орталықта телекоммуникациялық қамтамасыз ету,
қорғау, сақтау қызметін көрсету;
- апатты құбылыс, өртену, жарылу және басқа қауіпті
жағдайлардан эталондық орталықты қауіпсіздендіру.
Растау сұлбалары
Эталондардан бірліктердің өлшемдерін
беру - растау
сұлбаларына сәйкес
орындалуы
қажет.
Таралу
салаларына
байланысты растау сұлбалары келесідегідей түрлерге бөлінеді:
1) Мемлекетаралық растау сұлбалары;
2) Мемлекеттік растау сұлбалары;
3) Ықшамды растау сұлбалары.
Мемлекетаралық растау сұлбаларын Келісімге қатысушы-
мемлекеттермен «Стандарттау, метрология жэне сертификаттау
саласында келісілген
саясат жүргізу туралы»
өлшеулердің
бірегейлігін қамтамасыз ету туралы, тікелей болмаса елдің
нормативтік құжатын дайындау жолымен, мемлекетаралық растау
сызбаларының құжатына қарама-қайшы келмейтін іс-эрекетті
пайдаланады. Мемлекеттік растау сызбасы осы шамалардың
Қазақстан
Республикасында
пайдаланатын
барлық
өлшеу
құралдарына таралады.
Ықгиамды
растау
сұлбалары,
заңды
тұлғалардың
метрологиялық қызметімен техникалық реттеу жэне метрология
бойынша өкілетті органмен аккредиттелген өлшеу құралдарына
таралады. Ықшамды растау сұлбалары мемлекетаралық растау
сұлбасына қарама-қайшы келмеуі керек және растауды жүргізуші
метрологиялық қызметпен дайындалады.
Өлшеу құралдары үшін растау сүлбасы
— ол нормативтік
құжат, өлшеу құралдарын бағынышты етуді белгілеуші, бірліктер
өлшемдерін эталоннан жұмысшы өлшеу құралдарына беруге
қатысушы (берген кезде әдістерді жэне ауытқуларды көрсетіп),
белгіленген тәртіппен бекітілген. Эталондарга ҚР СТ талаптары
өлшеулердің түрлері бойынша растау сұлбалары ҚР СТ-да
мазмұндалган.
Растау сұлбасы екі сатыдан кем емес өлшемдер бірліктерін
беруді қосуы керек.
75
Эталондардың қызмет етуіні^і барлық мерзімі бойында,
1
жаңартьглған жэне
(болмаса) с^қтаудағы бірліктердің жэне
|
эталоңдардың
дәлдіктерін
жоғарылатуға,
өлшемдердің
|
өзгермеулігін қамтамасыз ету мақсатымен олардың- қасиеттерін
зерттеу керек. Мемлекеттік эТалондар халықаралық болмаса
мемлекетаралық салыстыруға жатады.
і
Сакталуын, салыстыруын жэне эталондарды зерттеуді дұрыс
|
жүргізгендігін байкау үшін, сонымен қатар басқа талаптарды
|
орьіндауға эталондарды сақтайтын - ғалым тағайындалады.
•
Эталондарды сақтаушы — ғалымдардың міндеті, эталондарды
сақтаушы ғалым туралы жағдаймен йелгілейді.
|
Б ақы л ау сүр^ктары
1) Өлшеудің бірлігін қамтамасыз ету (ӨБҚ) бойынша
|
метрологиялық қызмет қандай іс-әрекет жүргізеді?
;]
2>ӨБҚ техникалық негізін не құрайды?
|
3) ҚР СТ 2.1-2001 сэйкес бірлік шамасының эталонына анықтама
беріңдер?
1
4) Жаңғырту үдерісін сипаттайтын жэне шаманың бірліктерін
сақтау шамадарын тізімдеңдер.
Ш
5) Эталондардан бірліктердің өлшсмін беру не себептен
жүргізіледі?
Л
6) Ережеге сэйкес сақтауға,салыстьфуға жэне эталондарды
зерттеуге кім қарайды?
| |
7) ҚР-нын эталондық базасын сипаттаңдар.
8) Эталон дегеніміз не? Халықаралықэталондарды дайындау
жэне бекіту кагидалары туралы ре білесіңдер? Халықаралық
эталондардың түрлері өзгере ме? Егер солай болса, не
себептермен?
¥
9) Не себептен,120дан артық жылдар бойында, массаның
бірлігінің эталон қағидасы өзгермеген?
76
4.1 Өлшеулер үдерісінің элементтері
Өліиеу
- күрделі үдеріс, бірқатар оның құрылымдық элементгерінің
өзара әрекеттесуін қосатын. Оларға жататындар: өлшеуідің мақсаты,
өлшеулік объект, қағида, әдіс, өлшеу қүралы жэне оның модулі, өлшеу
жағдайы, өлшеу субъектісі, өлшеу нэтижесі және қателігі. Осы
элементгер және олардың өзара қатынасы
6 суретте қүрылымдық
сұпба түрінде көрсетілген.
Одан көрінеді, өлшеу үдерісі екі параллельді тарауда жұреді,
шындығына жататын (жоғарғы тарау) және оның бейнесіне, болмаса
тануына (төменгі тарау). Екі тараудыңда элементтері, өзара тығыз
байланысты, бір біріне «ақиқат — бейне (модель)» типтері бойынша
сәйкестенеді.
Әрбір өлшеудің бірінші бастапқы элементті оның тапсырмасы
(мақсаты) болады.
Әрбір өлиіеудің тапсырмасы
— берілген жағдайларда
қажетті дәлдікпен қабылданған (өлшенетін) ФШ мәнін анықгау болады.
Тапсырманы қойғанда өлшеудің объектісі нақтыланады, онда ФШ
бөлінеді және өлшеудің талапты қателіктері анықгалады (беріледі).
Өлиіеудің объектісі
— ол шынайы физикалық объект, касиеттері бір
болмаса бірнеше ФШ өлшеулермен сипатгалады.
Өлшеудің субъектісі
-
объектті түгасымен, оның қасиеттерінің жэне байланыстарының
әрқилылығымен адам ұстанымдылықпен көзалдына келтіре алмайды.
Сондықган субъекттің объектімен өзара қатнасы текқана объекттің
математикалық моделі негізінде болуы мүмкін.
Өлшеудің
объектісінің
математикалық
моделі
—
ол
математикалық символдар (образдар) жэне аралық қатнастарының
жиынтығы, субъектіні қызыкгыратын өлшеу объектісінің касиеттеріне
парапар бейнелеп түсіндеретін . Өлшеу объектісінің моделі, объект және
өлшеулер жағдайлары туралы априорлық ақпарат негізінде шешілетін
тапсырмаға сәйкес өлшеуді орьшдауға дейін салынады.
Өлшеудің объектісінің моделі келесі талаптарды қанағаттандыруы
керек;-
өлшеу
объектісіне
сэйкескелмейтін
моделмен
себепті
қателік,өлшеулердің жіберетін қателіктерінің шегінен 10% дан аспауы
керек;
-
өлшеулердің қателіктерін құрайтын, уақыт бойында өлшенетін
ФШ тұрақсыздығы себепті, өлшеу жүргізуге қажетті, жіберілетін
қателіктердің шегінен 10% дан артпауы керек.
Тарау 4. Өлшеулердің негізгі теориясы
77
Достарыңызбен бөлісу: |
