М. Т. б.ғ. д. КдөҚӨҒзи зертхана Алимкулов Ж. С., т.ғ. д

Бүгінгі  уақытта  тауарлар  және  қызметтердің  халықаралық 
рыногын  әлемнің жағдайында тауардың еркін қозғалуьшың бірегей 
қағидаеы  қалыптасқан:  «бір  стандарт,  бір  өлшем,  бір  сертификат». 
Метрологияның  бүл  қағиданы  орындаудағы  рөлі  -   қайта  өлшеуді 
жэне  сынақтауды  болдырмау,  қорларды,  материалдарды,  уақытты, 
қызметкерлерді, қаржыларды тиімді пайдалануга жету.
Қазақстан  Республикасының  метрологиялық  инфрақүры-
лымының 
әлемдік 
үдіріске 
тиімді 
қатысуы 
үшш 
жэне
метрологияның негізгі мақсатын  іске асыруға оарлық мүмкшдіктері 
бар.  Республикада  метрологияның  дамуының  жетілген  елдерде 
қабылданған  қағидаларымен  мүлдем  жақындасқан,  Оған  дэлел, 
Қазақстан  мүше  болуға  талпынуында  ДСУ  жеткілікті  қатаң 
талаптар  қойды,  олардың  арасында  >  өнімдер  сапасының  жоғары 
кепілдікте болуы. Сонда бар тауарлар халықаралық стандарттармен 
шыгарылады,  олар  барлық  елдерде,  оған  сенетін  аспаптармен 
сынақталады және сертификатталады,
Қаэіргі уақытта  РМК  «ҚазМетрИн»  метрологияны  дамыту 
бойынша эртурлі іс-шаралар жургізуде:
-
  институттың 
Батыс-Қазақстандық 
филиалында 
растау 
зертханаларын  аккредиттеу  бойынша  аккредиттеудің  үлттық 
жүйесіне,  өлшеу  қүралдарын  сынақтаудың  Мемлекеттік  ррталығы 
жэне 
басты 
кәсіпорын 
базасында 
мемлекеттік 
эталондар 
Орталығын  ҚР  СТ  ИСО/МЭК  17025-тің  талаптарына  сэйкестігі 
бойынша жүмыстар жүргізіліп біткен;
-   институттың  Қарағандылық  жэне  Оңтүстік-Қазақстандық 
филиалдарының зертханаларын аккредиттеу бойынша халықаралық 
стандарт  ИСО/МЭК  17025-тің  талаптарына  сэйкестігін  растау 
жүмыстары жүргізіліп біткен;
-   аккредиттеу  бойынша  Словакия  елінін  8ЫА8  органының 
эксперттерімен  метрология  саласында  дайындау  және  кадрлардың 
мамандығын 
жоғарылату 
Орталығын 
халықаралық  стандарт 
ИСО/МЭК 
17024-тің 
талаптарына 
сәйкестігіне 
аккредиттеу 
мақсатымен тексеру жүргізілді.
2008  ж.  Мемлекеттік  эталондар  Орталығын  және  сынақтау 
Мемлекеттік 
орталығын 
Словакиялық 
аккредиттеу 
(8ЫА8) 
бойынша  орталықтың  эксперттерімен  халықаралық  стандарт 
ИСО/МЭК  17025 талаптарына сәйкестігі тексерілді.
Бүгінгі  уақытта  Қазақстан  8  халықаралық  жэне  аймақтық 
метрология  бойынша  мекемелердің  мүшесі:  МБМВ  (Халықаралық
4

Таразылар 
жэне 
өлшемдер 
Бюросы), 
МОЗМ 
(Заңнамалық 
метрологияның  халықаралық  мекемесі),  КООМЕТ  (Орталық  жэне 
Шығыс 
Европа 
елдерінің 
мемлекеттік 
метрологиялық 
мекемелерінің  ынтымақтастық  ұйымы),  МГС  (СМС  бойынша 
Мемлекетаралық Кеңес), МАС (Стандарттау бойынша аймақаралық 
ассоциация).  ЦАС  МАС-К  (Метрология,  аккредиттеу,  стандарттау 
жэне  сапа  бойынша  Орта-Азиялық  ынтымақтастық)  2007  жылдан 
ИМЕКО 
(Халықаралық 
өлшеулер 
конфедерациясы), 
АРМР 
(Азиялық-Тынықокеандық  метрологиялық  бағдарлама).  Сонымен 
қатар  басқа  халықаралық  жэне  аймақтық  мекемелер  шеңберінде 
жұмыстар жүргізілуде.
Осы  жылдың  8-нен  10  сэуірге  дейінгі  мерзімде  Астана 
қаласында  КООМЕТ  сапа  форумының  техникапық  комитетінің 
отырысында  РМК  «ҚазМетрИн»  сапа  менеджмент жүйесіне  тарту- 
таралғысы жүргізілді, оған «Сенім» көрсетілді. Институтгың СМЖ- 
ін  мойындаудың  келесі  мерзімі  ИСО/МЭК  17025  талаптарына 
сәйкестігі  КООМЕТ  эксперттерімен  тексеріледі,  оны  жүргізу  2009
жылдың оірінші жартысына жоспарланған.
2008 
жылдың  I  кварталында  институтпен  нормативтік 
құқықтық 
актілердің 
екі 
жоспары 
дайындалды 
(Қазақстан 
Республикасының 
индустрия 
жэне 
сауда 
Министрлігінің 
техникалық  реттеу  жэне  метрология  бойынша  Комитетіне  қарауға 
берілді).
Бүгінгі  күні  Қазақстандық  метрологиялық  қызметтің  ынта- 
жігері  техникалық нормативтік  базаны  жөнге  келтіруге,  іс-эрекетті 
халықаралық 
талаптарға 
сәйкес 
іске 
асыру 
жағдайына, 
халықаралық  саудада  техникалық  кедергілерді 
болдырмауға 
қолқабыс тигізуге бағытталған.
1955  жылы  Алматылық  Мемлекеттік  бақылау  зертханасы 
ұйымдастырылды,  оған  1-ші  разряд  берілді.  ¥жымда  45  адам 
жұмыс  істеді,  бес  сектор  құрылды:  сызықтық-бұрыштық  өлшеу 
құралдарын  растау  секторы,  механикалық,  өлшеу  құралдарының 
(СИ)  жылу-техникалық  секторы,  электрлік  ӨҚ  растау  секторы, 
радиотехникалық  ӨҚ-ның  секторы.  1998  жылы  Қазақстандағы 
метрологияның  75  жылдық  қарсанында  «Еңбегі  сіңген  метролог» 
атағы  белгіленіп,  ондаған  қызметкерлерге  метрологияның дамуына 
сінірген  еңбегі үшін  Үкімет үйінде салтанатты  жағдайда белгі  жэне
куәлік тапсырылды.
5

Қазақстанда  пайдаланудағы  өлшеу  құралдарының  барлық 
номенклатурасы 
аспаптар 
жөндейтін 
«Эталон» 
заводында 
жөнделді,  жөндеу  бригадалары,  көктемдік  дала  жэне  жинәу 
жұмыстары  кезінде  облыстардың  аудандарына  таразы-өлшеуіш 
техникаларын 
жөндеуге 
шығып, 
уақытынша 
бөлімдер 
ұйымдастырды  жэне  жөндеу  және  растау  жүмыетарын  атқарды. 
Расталатын  механикалық ӨҚ номенклатурасы мыналардан тұратын
еді:  таразылар,  гирлер,  пуркалар,  қатты  зат  өлшеуіштері,  престер, 
мұнайтасыгыштар,  щамалар,  сыйымдылықтың  шыны  өлшемдері, 
секундомерлер, 
ареометрлер, 
таксометрлер, 
спидометрлер,
тахометрлер. 
• 
■
1964 
жылы 
Алматыдағы 
мемлекеттік 
қадағалау 
зертханасының  базасында  Орта  Азия,  Қазақстаң  жэне  Қыйыр 
Шығысқа  метрология  саласында  мамандар  дайындау  курстары,
Жалпыодақтық  Менделеев  атындағы  ВНИИМ  филиалы  ретінде, 
ұйымдастырылды.  Механикалық  өлшеуіш  құралдары  бойынша 
растаушы-метрологтарды  шығару  бірінщі  1964  жылы  орындалды. 
Міне,  содан  бері  РМК  «ҚазМетрИн»  жанында  тұрақты  жұмыс 
істейтін  оқу-консалтингтік  мекеме  ЖШС  «Қазақстандық  оқыту
жэне консалтинг орталығы»  эрекет етуде.
1965  жылы  Қазақстанда  алғаш  рет  растау  бойынша  және  РН- 
метрлерді 
күйіне 
келтіру, 
фотоэлектрлік 
колориметрлерді, 
колориметрлерді, 
вискозиметрлерді, 
мұнай 
өнімдеріңің
жалындауын анықтау үщін жэне т.б, сектор ұйымдастырылды.
1971 
жылы 
өлшеу 
құралдарын 
біркелкілік 
жағдайда 
қамтамасыз  етуден  өлшеулерді  бірегейлікке  көшіруге  қамтамасыз 
ету  басталды,  ол  үшін  өлшеудің  бірегейлігін  қамтамасыз  етудің 
мемлекеттік жүйесінің көптеген нормативтік құжаттары енгізілді.
Қазақстанда  өлшеудің  бірегейлігін  қамтамасыз  ету  бойынша 
іс-әрекеттің  жаңа  бағытын  ұйымдастыру  басталды:  өлшеуді
орындаудың 
әдістерін 
(ӨОӘ) 
дайындау 
жэне 
аттестаттау, 
құжаттарды  метрологиялық  сараптау,  халық  шаруашылығының 
барлық 
саласында 
өлшеулер 
жағдайына 
талдау 
жүргізу,
стандартталган 
ӨҚ 
метрологиялық 
аттестаттау, 
сериялық 
шығарылған  ӨҚ  мемлекеттік  сынау  ж  т.б.  ГОСТ  8.001-1971
бойынша.
Осы 
уақытта 
«Эталон», 
«Казгеофизприбор»,
«Южказэнергоремонт»  заводтары  сериялық  ӨҚ  өндіре  бастады. 
Дайындаушылар 
Ленинград 
қаласындағы 
ВНИИМ, 
Москва
іб