селекцияның
міндеті болғанымен,- селекция тұқым қуалаушылық, пен өзгергіштіктің
заңдарын меңгермейінше дами алмайды. Селекция үшін генетика жаңа жолдар ашып
береді. Генетиканьң көптеген медициналық мәселелерді шешуде де маңызы зор.
Мысалы, генетиктердің ece6i бойынша, Жер шарын мекендеген 4,1 млрд. адамның, әр
ұрпақтары 10 млн. а дамы тұқым қуалайтын түрлі ауруға ұшырайды. Олардың,
қатарына нерв системасыньң (қояншық, шизофрения), эндокрин системасының,
(кретинизм), қанның (гемофилия, кейбір анемиялар) т. с. с.
Бірсыпыра аурулар жатады. Тұқым қуалайтын аурулардың диагнозын ерте білу ол
аурулардың асқынып кетуін болдырмайтын методтарды табуға мүмкіндік береді
Цитологиялық, жаңа методтардың көмегімен әр түрлі аурулардың генетикальқ
себептерін білу және олардың диагнозын ерте аньқтау жөнінде кең көлемде
зерттеулер жүргізшуде, осының нәтижесінде медицинаның жаңа бөлiмi —
медициналық цитогенетика
шықты.
Қaзipri кезде генетиканың жаңа саласы —
педагогикальқ генетиканы
атауға болады.
Оның зерттейтіні балалардың психологиясы мен интеллектуалдық, қабілетін
генетикальқ детерминациялануы болуы керек. Балалардың қабілеті және
психологиялық, ерекшеліктерін, кез келген басқа белгілері сияқты, ата-анасынан
тұқым қуалау арқылы алады. қабілеттілік, ес жэәне ассоциациялардың көрінуі негізінде
И. П. Павлов суреттеген жоғары нерв әрекетінің механизмі жатқандықтан тек
тұқым қуалаушылық. әлеуметтік орта, тәрбие және жаттығудың ете күр
делі
түрде
өзара әрекеттесуімен қамтамасыз eтiлeдi.
Балалар қабілеттілігін әр түрлілігін оқытушы класпен алғашқы танысқан кезде-ақ,
біледі Әрине, балаларда тұқым қуалайтын қаблеттердің көрінуінде тәрбиенің ролі,
морфологияльқ белгілердің қалыптасуындағы сыртқы ортаның, әсерінен анағұрлым
үлкен болады.Осыған қарамай, балалардың ic-әрекеттер
дің
жеке түрлеріне қабілеті
әр түрлі семьяда ғана емес, тіпті 6ip семьяньң өзінде де бірдей болмайды.
педагогикалық,
генетика балалардың тұқым қуалау қабілетін, оның жасына байланысты өгергіштігін,
әр түрлі қабілеттер корреляциясын, информациялық, тұқым қуалаудың, ролін т. с. с.
зерттеп педагогикаға ұсыныстар жасауы керек. Оқытушы кейде барльқ балалар
қабілетінің- орташа деңгейін нысана етіп алады, бұл оқыту процесінде ic-әрекеттің
белгілі 6ip түріне баланың дарындыльқ қабілеті дер кезінде байқалмай қалады, сөйтіп
соның қабілеті дамымайды. Ал мұньң мектеп бітірушілердің, болашақта мамандық,
таңдау мәceлeciнe де тікелей қатысы бар.Бірақ, бұл жаңа сала жалпы генетиканьң
заңдыльқтарын білмейінше дами алмайды. Бұл білім қазіргі біртұтас жаратылыстану
ҒЫЛЫМЫН ТҮСІНУІ ҮШІН де оқытушыға қажет.Атом жарылысы кезіндегі
иондаушы сәулелер тipi заттар үшін eкi жақтықауіпті. Ондай сәулеленуге ұшыраған
кезде соматикалық клеткалары (дене клеткалары) ғана емес, жыныс клеткалары да
зақымданады. Дене клеткаларыньң өзгеруі сәулеге ұшыраған организмді әр түpлi
ауруларға (сәуле ауруы), ал жыныс клеткаларыньң өзгepyi оның ұрпағында тұқым қуа-
лайтын кемістіктерге ұшыратады.
Космостағы зерттеулерге байланысты
радиацияльқ генетиканьң
дамуы аса қажетті
болып отыр. Космосқа ұшқанда адам космостық, сәулелердің әсеріне ұшырайды. Бұдан
космостьқ генетика проблемаларыньң 6ipi — осы сәулелер қаупіне генеткалық,
баға беру проблемасы шығады.А.нтибиотиктердіц ашылуына байланысты генетика
фармацевтік өнеркәсіпте ерекше роль атқарады. Миллиондаған өмірге араша болған
антибиотиктерге (пенициллин, стрептомицин, биомицин) генетика жетістжтері
арқасында ғана қол жетіп отыр. Бұл үшін антибиотиктер шығарушы продуценттердің
қолдан алынған және ұрпағы өзгерген формалары пайдаланылды, олардьң өнімділігі
табиғи формалардан жүздеген есе артьқ болып шықты.Генетиктер үшін
табиғат қоғрау
проблемасы көкейтесті мәселе болып табылады, өйткені өндірісте және ауыл
шаруашылығында қолданылатын пестицидтердің, гербицидтердің т. с. с. мутагендік
әcepi бар екенін генетиктер көрсетті
Мал азығы, адам қoperi үшін амин қышқылдарын өндіру проблемасы генетика
алдында ерекше мәселе болып тұр. Бұл мәселені шешу амин қышқылдарын өндіру
қабілеті жоғары микроорганизмдерді шығаруға негізделед. Қазірдің өзінде бұл салада
белгілі нәтижелерге қол жетті. кейбір амин қышқылдары (мысалы, глютамин
қышқылы жылына жүздеген тонна мөлшерде өндіріле.Қaзipri жаратылыстану
ҒЫЛЫМЫ
атом ядросының құрылысын ашып анықтауда, ал оньң алдында бұданда зор
мөіндеттер тұр: белок молекуласын анықтап, оны бақылап синтездейтін ген
энергиясын меңгеру, өлі материядан тірі клетканың моделін жасау және клетканьң
ұдайы өзін-өзі өндіру npoцeciн меңгеру. Адамзат осы мәселелерді шешкен кезде оның.
табиғатқа қожалық, жасап, игеруінде шек болмайды: органикалық, заттарды алуда
және жаңа формалар жасауда да жаңа мүмкіндіктер туады. Адам Жер бетіндегі
тіршіліктің нағыз конструкторы болады. Бұл бағытта зор табыстарра қол жетті: ген
синтездеп алынды сондықтан
генетикалық инженерия
проблемасынын. icкe асуы
айқындала түсуде.Әр биолог өз зерттеуін қаншама тарылта түскенімен, олардың 6әpi
соңында жануарлар, өсімдіктер және микроорганизмдер эволюциясының заттарын
зерттейді. Атап айтқанда, дәл осы міндет биологиялық, пәндерді біртұтас система —
биологияға біріктіреді. Тұқым қуалаушыльң және өзгергіштік сияқты эволюциясын
негізгі
факторларын
зерттейтін
болғандьқтан
генетиканың
рөлі
ерекше
зор.Жаратылыстану жылда созығган дивергенциядан (ажырау) жеке пәндерге
жіктелуден кейін, ары қарай тары да өте тар шеңбердегі мамандықтарда бөлшектене
отырып, 6ipiry дәуіріне енді. Табиғат диалектикасымен оны тану методы жеке
процестерді зерттемей, табиғаттары кұбылыстардың өзара байланыс заңдылығын
зерттеу қажет екенін көрсетіп отыр.
Достарыңызбен бөлісу: |
