ХРОМОСОМАЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ

Хромосомалардың  морфологиясы  және  көлемі. 
Хромосомалардың  жалпы 
морфологиясы оларды ең қысқарған және экватор жазықтығында орналасқан метафаза 
немесе  анафазаның  бастапқы  стадиясында  жақсы  байқалады.  Бұл  кезде 
хромосомалар  жақсы  көрінеді,  олар  пішіні  мен  үлкендігі  жөнінен  айрықшаланады  (2-
сурет).  Әр  хромосоманың  формасы  негізінен  алғашқы  тартылыс  кезінде  анықталады, 
ол  жерде  центромера  бо-лады.  Әр  түрлі  хромосомолардағы  центромераның  орны 
түрліше болады, бірақ ол әр хромосоманың өзіне тән және тұрақты болады. 
Центромера хромосоманың ең ұшында болмайды деп бол-жайдьц Хромосомалардың 
ең үшындағы сеғменттері 
теломера 
' деп 
аталады./Хромосоманың центромераға жақын орналасқан. учаскесін 
проксимальді,  
қашығырақ учаскесін 
дистальды 
деп атайды. 
Хромосомада алғашқы тартылыстан өзге, ұршық жіпшелерімен байланыссыз екінші 
тартылыс  болуы  мүмкін,  (2-сурет,  5).  Хромосомадағы  бұл  тартылыс  ядрошықтың 
қалыптасуымен  байланыстьу  оны 
ядрошық  уйымдастырушы 
деп  атайды. 
;Хромосоманың бұл учаскесінің құрылысы күрделі екені анықталды және
 
рибосомалық 
РНК  синтезіне  жауапты.ІЕкінші  тартылыс  кейде  өте  ұзын  болуы  мүмкін,  ондай 
жағдайда ол тартылыс хромосоманың негізгі денесінен шағын  учаскені бөліп тұрады, 
ол спутник деп аталады Мұндай хромосомалар 
спутникті 
деп аталады / (2-сурет, 
6).
 
Жоғарыда  айтылғандай,  метафаза  кезінде  хромосомаларды  полюске  тарататын 
центромераға ұршық жіпшелері бекітіледі. Егер хромосоманың центромерсіз учаскесі 
(ацентрлік  фрагмент) 
бүзылса,  ол  репродукциялана  алуға  қабілетті,  бірақ 
центромераны  қалпына  келтіре  алмайды.  Центромерасы  болмағандықтан,  мұндай 
ацентрлік  фрагмент  ориентация  жасай  алмайды,  сондықтан  клетка  бөлінуі  кезінде   
көбінесе   жойылып   кетеді. 
 
 
 
 
 
 

2-сурет.   Метафазалық хромосомалар типі: 
1
— метацентрлік (екі бөлігі бірдей); 
2
—субметацентрлік; 3— акроцентрлік (екі белігі 
мүлде  бірдей  емес); 
4
—  телоцентрлік  (екінші  бөлігі  ;қоқ)  хромосома; 
5
—  екінщі 
тартылыстіл дентрлік хромосома; б— спутникті хромосома. Ашық түсті дөңгелектер 
арұқылы центромера көрсетілген. 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: