М. Е. Лобашев к. В. Ватти

ӨСІМДІКТЕР СПОРОГЕНЕЗІ МЕН ГАМЕТОГЕНЕЗІ

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	29/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 25 26 27 28 29 30 31 32 ... 275

Lobashev

3.  ӨСІМДІКТЕР СПОРОГЕНЕЗІ МЕН ГАМЕТОГЕНЕЗІ
Өсімдіктер  гаметогенезінің  ерекшеліктері.  Өсімдіктерде  жыныс  клеткаларының
қалыптасу процесі екі кезеңге бөлінеді: 1-кезең —
спорогенез
— гаплоидты клеткалар
—  споралар  түзілуімен  аяқталады;  екінші  кезеңге  —
гаметогенез
—  жетілген
гаметалардың түзілуі кіреді.
Өсімдіктерде
микроспоралар
немесе
тозаң
түйірлері
түзілу
процесі
микроспорогенез
деп,  ал  мегаспоралар  (немесе  макроспоралар)  түзілу  процесі
мега
немесе
макроспорогенез
деп аталады.
Өсімдіктердегі  гаметогенез  процесі  негізінде  жануарлардағы  сондай  процеске
ұқсас  болады,  бірақ  біршама  басқа  жол-мен  өтеді.  Өсімдіктерде  ұрықтық  жол,  яғни
жыныс  клеткаларының  окшаулануы  ертерек  болмайды  («Гейетика  жөнінен
практикалық сабаққа басшылықтағы» 6-суретті қараңыз).
Микроспорогенез  және  микрогаметогенез.  Жабық  тұқымды  өсімдіктерді  жалпы
мысал  етіп  алып,  микроспорогенез  бен  микрогаметогенезді  қарастырайық.  Жас
тозақдықтың субэпидермальды тканінде
археспория
деп аталатын клеткалар пайда
болады,  олардың  әрқайсысы  бірнеше  рет  бәлінуі  нәтижесінде  тозаңнық  аналық
клеткасына айналады да мейоздың барлық фазасынан етеді.
Екі  рет  мейоздық  бөліну  нәтижесінде  гаплоидты  терт  микроспора  түзіледі.  Олар
төрт-төрттен  жатады,  сондықтан
-ралар  тетрадасы
деп  аталады.  Пісіп  жетілу
кезінде тетрадалар жеке микроспораларға бөлінеді.
Осымен микроспорогенез аяқталады.
Бір ядролы микроспора түзілісімен микрогаметогенез басталады. Микроспоранын,
митоздық  бірінші  бөлінуі  нәтижесінде
вегетативті
және
генеративті  клеткалар
түзіледі.  Бұдан  ары  вегетативті  клетка  мен  оның  ядросы  бөлінбейді.  Онда  қоректік
заттар  жиналады,  ол  заттар  кейіннен  генеративті  клеткалардың  бөлінуін  және
аналық жыныс мүшесінің бағанасындағы тозан түтігінің өсуін қамтамасыз етеді.
Құрамында цитоплазмасы аз болатын генеративті клетка  тағы бәлінеді. Мүндай
бөліну  тозаң  түйірінде  немесе  тозаң  түтігінде  орындалуы  мүмкін.  Осының
нәтижесінде  аталық  екі  жыныс  клеткасы  түзіледі,  олардын,  жануарлар
сперматозоидынан айырмасы қозғала алмайды және
спермия
деп аталады.

Сонымен, гаплоидты хромосома жиынтығы бар бір спорадан митоз жолымен
екі рет бөліну нәтижесінде үш клетка түзіледі. Олардың екеуі — спермия, біреуі —
вегетативті клетка.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 25 26 27 28 29 30 31 32 ... 275