М. Е. Лобашев к. В. Ватти

-сурет. Тұқым қуалауды ядро мен цитоплазманың салыстырмалы қызметін анықтауға

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	120/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 116 117 118 119 120 121 122 123 ... 275

Lobashev

—көбелектің нүцгірт түсі; р— аң түсі; МІ — жүлдыз ңүртының сүр түсі; ті — ақ түсі.

53-сурет.  Тұқым  қуалауды  ядро  мен  цитоплазманың  салыстырмалы  қызметін  анықтауға
мүмкіндік  беретін  тәжірибе  схемасы  (жібек  көбелегіне  жылумен  әсер  ету  әдісі  арқылы
диплодты андроген особьтар алу):
сһ
—личинканың ңара түсі;
сһ
—личинканың саргыш ңоңыр
түсі;
рМ
—көбелектің нүцгірт түсі; р— аң түсі;
МІ
— жүлдыз ңүртының сүр түсі;
ті
— ақ түсі.
2. ХРОМОСОМАСЫЗ, ЯҒНИ ЦИТОПЛАЗМАЛЫҚ ТҰҚЫМ ҚУАЛАУ
Пластидтік  тұқым  қуалау.
Пластидтер  өсімдік  организмінде  углеводтарды
синтездеуші ерекше лаборатория болып табылады  (1-тарауды қараңыз). Оларда ДНҚ
бар, бөліну арқылы көбейе-ді және жас клеткаларға таралады. Клетка пластидтерінің
жи-ынтығы  тұқым  қуалаушы  информацияны  бере  алатын  құрылым  ретінде
пластидом
деп аталған болатын.
Пластидтік  тұқым  қуалау  жөнінде  алғашқы  мәліметтерді  ге-нетиканың  дамуының
бастапқы  кезінде  (1909  ж.)  Э.  Баур  мен  К.  Корренс  хабарлады.  Мысалы,  Қорренс  түн
сұлуы  (МігаЬіііа  ]а1ара)  атты  өсімдіктегі  ала  жапырақтылықтың  тұқым  қуалау-ын
зерттеді.  Осы  түрде  ала  жапырақты  өсімдіктер  кездеседі,  олардың  өсу  нүктелерінде  әр
түрлі  клеткалар  топтары:  қалыпты  пластидтілері  және  хлорофилл  түзуге  қабілетсіз
пластидтілері  бар.  Осының  салдарынан  өсімдіктерде  кейде  таза  жасыл  түсті  немесе
аппақ  түсті  бұтақтар  түзіледі.  Ақ  түсті  бұтақтан  алынған  дәыдер  тіршілік  етуге
қабілетсіз өскіндер береді, өйткені ондай өскінде фотосинтез процесі жүрмейді.
Ала  жапырақты  бүтақтардағы  гүлдерді  жасыл  түсті  жапырақты  бұтақтардан
алынған  гүл  тозаңдарымен  тозаңдандырғанда  және  керісінше  шағылыстырғанда  әр
түрлі  нәтиже  алынады.  Бірінші  жағдайда  ('  ?  ала  жапырақты  X  сГ  жасыл  жапы-рақты)
будан  өсімдіктер  ала  жапырақты,  жасыл  жапырақты  не-месе  ақ  жапырақты  (өледі)
болады.  Керісінше  шағылыстырған  кезде  (  $  жасыл  жапырақтыХ

үрпақтағы барлық өсімдіктер жасыл жапырақты болады. Жасыл бұтақтардың гүлдері тек
қана  жасыл  түсті  үрпақ  береді,  ал  ақ  түсті  бұтақтардың  гүлдері  қандай  өсімдік
тозаңымен тозаңдандырғанына қарамай ақ түсті үрпақ береді (тіршілік ете алмайды) (54-
сурет).  Осының  негізінде  мынадай  қорытынды  жасалды:  ала  жапырақтылықтың  тұқым
қуалауы  клетка  бөлінуі  кезінде  екі  түрлі  пластидтің  —  жасыл  түсті  және  бояусыз
пластидтердің — берілуі және таралуымен байланысты, бүл кезде пластидтер жұмыртқа
клеткасымен беріледі, осының нәтижесінде тұқым қуалау аналық линия бойынша іске

асады. Алайда кейбір жағ-

54-сурет.өсімдігінде ала жапырақтылықтың тұқым қуалауы. Аналық форма ретінде мынадай
жапырақтары бар өсімдіктер алынған:3— жасыл түсті;
2
— ала
.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 116 117 118 119 120 121 122 123 ... 275