М., Бекiш Р., (ћџраст.) 2005 "Мектеп" баспасы, к#ркем безендiрiлуi, 2013 Барлыћ ћџћыћтары ћорѕалѕан Басылымныѓ мљлiктiк ћџћыћ тары "Мектеп" баспасына тиесiлi

26
д)  Кеѓестiк  Социалистiк  Республикалар  Одаѕыныѓ  iшкi
жќне  сыртћы  ћарыздары  ж#нiнде  келiсiмдер  жасасу  жќне
одаћтас  республикалардыѓ  сыртћы  жќне  iшкi  ћарыздары
туралы  мќселелердi  шешу;
е)  халыћаралыћ  келiсiмдердi  маћџлдау...
Образование  и  развитие  Союза  Совет-
ских  Социалистических  Республик.
Сб.: документов. М., 1973. С. 317-318.
РК(б)П-ныѓ  ХАЛЫЋ  АЅАРТУ  САЛАСЫНДАЅЫ  САЯСАТЫ
(РК(б)П-ныѓ   VIII   съезiнде   ћабылданѕан   баѕдарламасынан)
Халыћ  аѕарту  саласында  РК(б)П  1917  жылѕы  Ћазан
т#ѓкерiсiнен  басталѕан  iстi  соѓына  дейiн  жеткiзудi  #зiнiѓ
мiндетi  деп  санай  отырып,  яѕни  мектептердi  буржуазия-
лыћ  таптыћ  љстемдiк  ћџралынан  босатып,  ћоѕамды
таптарѕа  б#лудi  толыѕымен  жою  ћџралынан  коммунистiк
ћайта  #згерту  ћџралына  айналдыру...  Бџл  жолдаѕы  таяу
уаћыттардыѓ  iшiндегi  басты  мiндет — Кеѓес  #кiметi  белгi-
леген  мектеп  жќне  аѕарту  iсiнiѓ  мына  т#менгiдей  негiз-
дерiн  одан  ќрi  дамыта  тљсу:
1) екi жыныстаѕы  17  жасћа  дейiнгi  балалардыѓ  аћысыз
жќне  мiндеттi  жалпы  политехникалыћ...  бiлiм  алуыныѓ
iске  асуы;
2) ћоѕамдыћ тќрбиенi жаћсарту  жќне  ќйелдердiѓ  жаѕда-
йын жеѓiлдету маћсатында  б#бекхана, балабаћшалар, т.б.
да  мектепке  дейiнгi  мекемелердiѓ  жљйесiн  ћџру;
3) ана  тiлiнде  оћыту,  џл-ћыз  балаларды  бiрге  оћыту,
дiни  ыћпалдардан  азат,  коммунистiк  ћоѕам  мљшелерiнiѓ
жан-жаћты  дамуын  ћамтамасыз  ететiн  бiрыѓѕай  еѓбек
мектебiнiѓ  принциптерiн  толыћ  жљзеге  асыру;
7) жџмысшылар мен  шаруалардыѓ  #здiгiнен  бiлiм  алып,
сана-сезiмiн  #сiруiне  мемлекет  тарапынан  жан-жаћты
(мектептен  тыс  оћыту  мекемелерiнiѓ  жљйесiн  ћџру,  кiтап-
ханалар,  ересектерге  арналѕан  мектептер,  халыћ  љйлерi
мен университеттерi, курстар, дќрiстер,  кино  к#рсету
жолымен)  к#мек  к#рсету;
8) 17  жастан  асћандар  љшiн  кќсiпкерлiк  бiлiмдi  кеѓiнен
дамыту... ;
9)  жоѕары  мектеп  аудиторияларында  оћуѕа  ыћыласы
барларѕа,  алдымен  жџмысшылар  љшiн  кеѓ  жол  ашу;

27
жоѕары  мектептерде  сабаћ  беруге  шамасы  келетiндердiѓ
бќрiн  тарту;  жаѓа  ѕылыми  кљштер  мен  кафедра  арасын-
даѕы  барлыћ  жасанды  тосћауылдарды  жою... ;
10)  еѓбекшiлердiѓ  барлыѕы  љшiн  #зара  теѓ  жаѕдайда
#нер  ћазыналарына  кеѓ  жол  ашу  жќне  ћол  жетерлiк
жаѕдай  туѕызу... ;
11)  коммунистiк  идеяларды  насихаттауды  барынша
кеѓiнен #рiстету жќне  ол  љшiн  мемлекеттiк  билiктiѓ  аппа-
раты  мен  ћаржысын  пайдалану.
КПСС  в  резолюциях  и  решениях
съездов, конференций  и  пленумов  ЦК.
Т.  2.  С. 81—83.
MЗБЕК  КСР  КЕЃЕСТЕРI  I  СЪЕЗIНIЃ  MЗБЕК  КЕЃЕСТIК
СОЦИАЛИСТIК  ОДАЋТАС  РЕСПУБЛИКАСЫН  ЋЏРУ  ТУРАЛЫ
ДЕКЛАРАЦИЯСЫНАН
17  аћпан,  1925  жыл.
Орта  Азияныѓ  негiзгi  џлттары  —  тљрiкмендер,  #збектер,
тќжiктер, ћазаћтар  мен  ћырѕыздар  аумаѕы  жаѕынан  быты-
раѓћы  болып  келдi.  Аталѕан  џлттардыѓ  еѓбекшiлер  бџћа-
расы  #здерiнiѓ  џлттыћ  мемлекеттiк  ћџрамдарын  џйымдас-
тыру ж#нiндегi  табанды  тiлектерiн  ескере  отырып,  Бџхара
жќне Хорезм Республикаларыныѓ жоѕары орындары  жќне
Тљрiкмен АКСР Орталыћ Атћару комитетi бљкiл Орта  Азия-
да џлттыћ-аумаћтыћ межелеу жљргiзуге шешiм  ћабылдады.
Бџл  межелеудiѓ  нќтижесiнде  тљрiкмен,  #збек,  тќжiк,
ћазаћ  жќне  ћырѕыз  халыћтары  к#п  орналасћан  аумаћтар
б#лiнiп,  тиiстi  џлттыћ  республикаларыныѓ  ћџрылуына
ќкеп  соћты.
Кириченко М.Г. Единое союзное много-
национальное государство. М., 1978. С. 39.
РКФСР  ХАЛЋЫНЫЃ  АРАСЫНДА  САУАТСЫЗДЫЋТЫ
ЖОЮ  ТУРАЛЫ
(Халком    декретiнен)
  26  желтоћсан,  1919  жыл.
Патша  самодержавиесi  артынан кеселi мол келеѓсiздiк
ћалды — Ресейдiѓ 70
%-дан аса халћы сауатсыз болды.
“Мџндай  жабайы  ел, — деп жазды  В. И. Ленин 1913  жы-

28
лы,  —  бџћара  халыћ  бiлiм  беру,  бiлiм-iлiмде  соншама
тоналѕан — Еуропада  Ресейден  басћа  мџндай  бiрде-бiр  ел
жоћ”.
Сауатсыздыћты  жою  туралы  жџмыстар  Ћазан  т#ѓ-
керiсiнiѓ  жеѓiсiнен  кейiн  бiрден  басталды.  Бiраћ  ол
ќсiресе  Халкомкеѓестiѓ  “РКФСР  халыћтарыныѓ  арасын-
даѕы  сауатсыздыћты  жою  туралы”  декретi  шыћћаннан
кейiн  кеѓ  ћџлаш  алды.  1920  жылы  19  шiлдеде  љкiмет
шешiмiмен  сауатсыздыћты  жою  iсiне  кљнделiктi  басшы-
лыћ  жасау  љшiн  арнаулы  џйым  —  сауатсыздыћты  жою
туралы  бљкiлресейлiк  т#тенше  комиссия  (ВЧК  ликбез)
ћџрылды.
Республиканыѓ  барлыћ  халћына  елдiѓ  саяси  #мiрiне
саналы  тљрде  ћатысу  мљмкiндiгiн  беру  маћсатында  Халыћ
Комиссарлар  Кеѓесi  ћаулы  ћабылдады:
1. 8-ден  50  жасћа  дейiнгi  оћып,  жаза  бiлмейтiн  респуб-
ликаныѓ  барлыћ  тџрѕын  халћы  ћалауы  бойынша  ана
тiлiнде  немесе  орыс  тiлiнде  сауаттарын  ашулары  керек...
3. Халыћ  аѕарту  комиссариатына  жќне  оныѓ  жергi-
лiктi  џйымдарына  сауатсыздарды  оћытуѕа  еѓбек  мiндет-
тiлiгi  тќртiбiмен  ќскерге  шаћырылмаѕан,  елдiѓ  барлыћ
сауатты  тџрѕындарын  тарту  ћџћыѕы  берiледi...
5.  Жалданып  жџмыс  iстеушiлерге  сауат  ашу   кезiнде
жџмыс  кљнi  екi  саѕатћа  ћысћарады  жќне  оћу  уаћытын-
даѕы  еѓбекаћысы  саћталады.
6. Сауатсыздыћты  жою  љшiн  Халыћ  аѕарту  комис-
сариаты  органдарына  халыћ  љйлерiн,  шiркеулердi,  клуб-
тарды, жекеменшiк љйлердi,  фабрика,  зауыт,  кеѓес  меке-
мелерiндегi  лайыћты  љй-жайларды  пайдалану  џсынылады.
Комиссарлар  Кеѓесiнiѓ
Т#раѕасы
                             В. Ульянов  (Ленин)
Декреты  Советской  власти.  М.,  1974.
Т. 7.  С. 50-51.