Лтеме жасалѓан

Cабақтытың тақырыбы: Тамақтану гигиенасы.

терең түсініктер беру.

қабілетін дамыту.

. ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үй тапсырмасын тексеру

V.Үйге тапсырма беру

VІ. Бағалау

ІІ. Сондыктан ас қарынға және ішекке түсісімен ыдырап, корытыла береді.

Күніне төрт мезгіл тамактанған жөн. Күніне төрт рет тамак-танатын асты былай мөлшерлеген дұрыс: ертенгі ас — 25%, түскі ас — 40%, сәскелік ас — 15%, кешкі ас — 20%.. Есітеріңде болсын

Тамақты өте кеш ішу және құрғақ тағамдарды жиі пайдалану асқазанның ауруы п.б.. Кешкілік тамақты ұйықтаудан 2 сағат бұрын ішу керек. Асты ішуден бұрын колды мұкият сабындап жуады. Асты асықпай, жақсылап шайнау керек. Тамак ішіп отырғанда кітап, газет окьіп, радио тыңдап, теледидар көруге, сөйлесуге болмайды. Астың тым ыстық та, өте салқын да бол-мағаны жөн. Ac ішкеннен кейін ауызды сумен шайып, тістерді астың калдығынан тазартып отырукерек.

Ac кенеулі ж\е әр түрлі болуы керек. Тамактану мерзімі ас қорыту мүшелерінің қалыпты жұмысын қамтамасыз етеді.

Адамға кебірек жұғатыны — ішексорғы (аскарида), таспақұрт (цепень). Мысалы, ішексорғының аналығы бір жылда ондаған миллион жұмыртқа салады. Аурудың таралуына шыбындар себеп болады. Ішекқүртымен ауырған адам өз ауруын басқа адамдарға жұқтырады. Естеріңде болсын!

Ac ішер алдында және тамақ пісірерде, дәретханадан соң қолдарыңды сабынмен жақсылап жуып, төсек-орындарынды және киім-кешектеріңді үнемі таза ұстаңдар. Жеміс-жидек-терді жуып жеп, суды қайнатып ішкен жөн. Шала піскен немесе шала қуырылған ет пен балықты жемеңдер. Өздерін түратын бөлмені таза үстандар.

Астан уланудың алдын алу. Сапасы төмен тамақпен тамактанғаннан кейін, көп кешікпей аурудың пайда болуын тамақтан улану дейді. Уланудын алғашкы белгілері: адамның іші ауырады, жүрегі айниды, құсады, іші өтеді, адам әлсізденеді, қуаты кетеді. Уланған адамнын дене қызуы көтерілуі де мүмкін. Уланған адамды жаткызып, тез арада дәрігер шақыртып, алғашкы кемек керсетеді. Ондайда адамның қарнын жуу кажет. Наукасқа екі-үш рет жылы су (жарты шай касык ас содасын бір стақан жылы суға қосып) ішкізіп, әбден құстыру керек. Қарын тазарған соң, ыстык шай береді.

Алкоголь мен никотиннің ас қорытуға әсері. Темекінің түтіні дәм сезуді жөне адамның тамақда тәбетін нашарлатады. Темекі тартудан тістің кіреукесі бұзылып, тіс сарғайып кетеді. Темекінің түтіні сілекеймен қанға түседі. Темекінін. уы қарынның қабырғасын тітіркендіріп, оны қабындырады. Қарында, ұлтабарда жара пайда болады. Темекі түтініндегі улы заттар ас қорыту жүйесінің мүшелерін обыр (рак) ауруына шалдықтырады. Темекі тарту ас қорыту жүйесінің жұмысын бұзады.

Алкоголь — ете жылдам әсер ететін улы зат. Алкоголь қарынның шырышты қабыкшасын және басқа ас қорыту мүшелерін тітіркендіреді. Үнемі тітіркенуден ас қорыту мүшелері қабынады да, жара обыр ауруына шалдықтырады.

ІІІ. Бекіту.Тамақтан уланған адамның белгілері қандай?

ІV. Үйге §42 оқу.

V.Тест,

8сынып. 4 .03.08ж

Cабақтытың тақырыбы: Зат алмасу және энергия алмасу.

затардың қорытылу туралы түсініктер беру.

тереңдетуге баулу,ізденіске жетелеу.

Сабақтың түрі: проблемалық.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын тексеру

VІ. Бағалау.

І. Амандасу. Оқушыларды түгелдеу.

ІІ. 1-ші заттын сыртқы ортадан организмге түсуі. 2- тізбегі — қоректік заттардың ас қорыту жүйесінде ыдырап, организмнің іпікі ортасына — қан мен лимфаға өтуі. 3-тізбегі — клеткалар мен ұлпалардың тіршілігінен пайда болған зиянды жөне керексіз заттарды сыртқа шығару.Зат алмасу өзара тығыз байланысты екі кұбылыстан тұра-ды: қоректік заттардың сіндрілуі — ассимиляция және заттардың ыдырауы — диссимиляция. Заттардың сіңіріліп, одан клетка кұ-рылуын пластикалық алмасу дейді. Пластикалық алмасуда клеткалар кұрамы жанарады және энергия қорға түседі. Бұған карама-қарсы құбылыс — диссимиляцияда заттардын ыдырауынан энергия бөлінеді. Белінген энергия организмнің тіршілігін сактап, ой және дене енбектерін орындауға жұмсалады. Заттардың ыдырауында оттек пайдаланылады, сондықтан бұл тотығумен байланысты, ал бөлінетін энергия пластикалык алмасуға қажет. Сөйтіп, ассимиляция мен диссимиляция бір-біріне қарама-кдрсы ғана емес, бірі-бірімен тығыз, біртұтас кұбылыс — зат алмасу. і. Бүл коректік заттар энергиясының мөлшерін анықтағанда, нәруыз, май және кемірсулардың мөлшерден артық болмауын есте ұстау қажеттігін көрсетеді.