Лтеме жасалѓан

жүктеу 7,21 Mb.

бет	26/34
Дата	28.11.2017
өлшемі	7,21 Mb.
	#2381
түрі	Сабақ

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 34

8сынып. 16 .02.08ж Сабақтын тақырыбы: Өкпенің тіршілік сыйымдылығы. Тыныс алудың жүйкелік гумаролдық ретттелуі
ІІ.Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.

. 8-сынып. 12 .02.08ж

Сабақтын тақырыбы: ӨКПЕДЕП ЖӘНЕ ҰЛПАДАҒЫ ГАЗДАРДЫҢ

АЛМАСУЫ.

Сабақтың мақсаты:

1.Оқушыларды өкпедегі және ұлпадағы газдардың алмасуыдың биологиялық,физикалық процесстері туралы түсінік тер қалып тастыру.

2. Ойлау,материалдарды меңгеру,есте сақтау қабілетін дамыту.

3. Оқушыларды адамгершілікке, тыныс алу гигиенасын сақтауға баклу..

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың әдісі: Эврикалық сұбхат,трек-сызбамен талдау.

Сабақтың пән аралық байланысы: Валеология.

Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқа,трек-сызба.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақ өту.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын тексеру.

VІ. Бағалау.

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу.

Сурфактант жүйесінің құрылысы. Газдардың алмасуы өкпенің көпіршіктеріндегі ауа мен кылтамырларындағы канның арасында өтеді. Көпіршіктің ішкі бетін сурфактант деген қабық астарлайды.Сурфактант ауа көтршіктерін тұрақтандырады және тіректік қасиет береді. Тыныс шығарғанда, ауа көпіршіктерінін жабысып қалуынан сақтайды. Сонымен бірге оттекті тасымалдауға әсерін тигізеді. Өкпеде сурфактант жүйесінің климат жағдайларына бейімдейді. экстремальдык, жағдайларда сурфактант жүйесінің маңызы зор. Адамның екі өкпесінде 600-700 миллион ауа көпіршігі (альвеола) болады.Газдардың алмасуы. Ауа көпіршігі мен қанның арасында газдардың алмасуы үздіксіз жүреді.. Қалыпты жағдайда кан атмосфера ауасымен тікелей карым-катынаска түспейді. Ауа көпіршігінің ауасын "тыныстың орталығы" дейді. Ол "сақтау орнында тұрған газ" тыныстык құбылыстардың барлык кезеңінде тұрақты газдар алмасуын қамтамасыз етеді.Газ алмасу өкпе кылтамырлары үстімен жанасқан ауа көпіршіктері бетінде өтеді. Қылтамыр және ауа көпіршігі, яғни екі мембраналық бет біртұтас қызмет аткаратын құрылымды түзеді. Оны ауа көпіршігі қылтамыр мембранасы деп атай-ды. 300 миллиард кылтамьгрларда 60-90 мл қан болады, олардың жалпы беті — 65-75 м². қылтамырларда айдалған қан жұқа, қалындығы 0,01 мм жылжымалы перде тәрізді

леді. Сондықтан газдардын қысымының айырмашылығы аз болған жағдайда да мембрананын екі жағында газдардың теле-теңдігі камтамасыз етіледі. Ауа құрамында — 21% оттек, 0,03% көміркышкыл газы, 79% азот және аз мөлшерде су буы мен инертті газдар болады. Тыныс шығарғандағы ауа атмосфера ауасынан өзгеше. Мұнда — 16% оттек, 4% көміркышкыл газы бар. Су буының мөлшері жоғары.

Өкпедегі газ алмасу оттек пен көміркышкыл газдарының қанық-пасының айырмашылығына негізделеді. Оттектін қаныкпасы өкпедегі көпіршіктердін көктамыр қылтамырларындағы көмірқышкыл газына қарағанда едәуір жоғары. Сондықтан өкпе көпіршіктерінен оттек қылтамырлар қабырғасы арқылы қанның құрамына өтеді. Одан соң эритроцит құрамындағы гемоглобинмен қосылып, оның тұрақсыз оксидін, яғни оксигемоглобин түзеді. Ұлпада қызылтамыр қаны кызылтамырлар арқылы газ алмасуын жүргізеді, Ұлпада О₂ қызылтамыр қанына қарағанда едәуір төмен. Сондықтан оттек қызылтамыр қанынан ұлпаға етеді. СО₂ қанықпасы, қызылтамыр қанына қараганда ұлпада ↑, бКіші канайналым шенберімен өкпеге келген көктамыр қанында СО₂ каныкпасы өкпе көпіршіктеріндегі ауаның құрамына қарағанда жоғары. Бүұ СО₂ көктамыр қанынан ауа көпіршігіне өтуіне себепіні болады.

Газ алмасу дегеніміз — оттектің немесе көміркышкыл газының қысымы жоғары орталықтан қысымы темен орталыкка өтуі.

1. Кеңірдектің оң жақ және сол жақ бронхыга тармақ-талуы нешінші арқа омыртқаның тусынан басталады?

А)1 В)2 С) 3 D)4 Е) 5

2.Өкпе көпіршіктерінің (альвеола) қабырғалары неше қабат эпителий жасушаларынан түзілген:

А)1 В)2 C) 3 D) 4 Е)5

3. Тыныс алғанда кеуде қуысының көлемі: A) өзгермейді

B) кішірейеді C) ұлкейеді D) кусырылады E) ұзынынан созылады

4. Тыныс шыгарганда:

A) көкет тегістеледі B) өкпенің көлемі ұлғаяды C) көкет күмбезденеді

D) өкпе кепіршіктерінде қысым өзгермейді E) өкпе көпіршіктерінде қысым артады

5. Өкпедегі және ұлпалардагы газ алмасу неше кезеңнен түрады ? А)1 В)2 С) 3 D)4 Е)5

6. Ауа өтетін жолдар: А) өкпе В)аңка C) мүрьш қуысы

D) альвеолдар E) кеңірдек

ІV. Үйге§37 оқу.

V. Ашық. тест сұрақтары

1. Ауа өтетін жолдар қай жерден басталады, оған жата-тындарды атау.

2. Дыбыс саңылауы қай жерге орналасқан?

3. Дыбыс сінірлері кай жерге орналасқан, қандай мақызы бар?

4. Адам даусының жуан, жіңішке болуы неге байланысты?

5. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы дегеніміз не?

6. Плевра қуысында не бар, қызметІ кандай?

7. Ауа көмекейден кейін қай мүшеге барады?

8. Кеңірдектің, өңешпен жалғаскан артқы жағының құры-лысы қандай, ол неліктен, себебін түсіндІріңдер?

9. Бронхиола және өкпе көпіршіктерінін, айырмашылығын талдаңдар.

10. Мұрьш қуысы қандай қызмет атқарады?

11. Оң жақ өкпеге қарағанда сол жақ өкпе неге кішілеу?

12. Тыныштық қалъшта ересек адам минутына неше рет

тыныс алады?

13. Түшкірудің себебі?

14. Тұмаудан сақтанудын жолдары.

15. Көмекейдегі ең үлкен шеміршекті атау.

16. Тыныстық жүйеге жататындарды атаңдар.

17. Тыныс алуға қандай бұлшықеттер қатысады?

18. Тыныс алған ауа мен тыныс шығарған ауада мөлшері

өзгермейтін газ.

8сынып. 16 .02.08ж

Сабақтын тақырыбы: Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.

Тыныс алудың жүйкелік гумаролдық ретттелуі

Сабақтың мақсаты:

1.Оқушыларды өкпенің тіршілік сыйымдылығы,тыныс алудың жүйкелік гумаролдық ретттелуі туралы түсініктер беру.

2. Ойлау,материалдарды меңгеру,есте сақтау қабілетін дамыту.

3. Оқушыларды адамгершілікке, тыныс алу гигиенасын сақтауға баулу.

Сабақтың түрі: зерттеу

Сабақтың әдісі: эврикалық сұбхат,трек-сызбамен талдау.

Сабақтың пән аралық байланысы: Валеология,физика

Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқа,трек-сызба.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақ өту.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын тексеру.

VІ. Бағалау.

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу.

ІІ.Өкпенің тіршілік сыйымдылығы. Ересек адам тыныш отырған жағдайда — жайлап тыныс алып, тыныс шығарғанда 500 см³ ауа жұтады. Бұл тыныс алу сыйымдылығы деп аталады. Егер тыныс алу сыйымдылыгын бір минуттағы тыныс алу санына көбейтсе (500 см³ х 18), онда 9000 см³ ауаға тең болады. Бұл — ауанынң1 мин. алмасуы. Адам барынша терең тыныс алғанда тағы 1500 см³ауа жұтады, терең тыныс шығарғанда да 1500 см³ ауа шығарады. Ересек адамда өкпенің тірпіілік сыйымдылыгы — 3500 см³ (500 + 1500 + 1500 см³). Оны өлшейтін күрал спирометр деп аталады.

Тыныс алудың

жүктеу 7,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 34