4
1 Зертханалық жұмыс № 1. Ubuntu Linux операциялық жүйесі және
оның пайдаланушылық интерфейсімен танысу
Жұмыс мақсаты: Ubuntu Linux операциялық жүйесімен танысу.
1.1
Жұмыс тапсырмасы
1) Ubuntu Linux операциялық жүйесін жүктеу.
2) Ubuntu Linux операциялық жүйесімен танысу.
1.2 Теориялық мәліметтер
Ubuntu - бұл Linux операциялық жүйесі дистрибутивтерінің бірі.
GPL(GNU Public License) лицензиясының ешқандай шектеулерінсіз Ubuntu
тегін таралады. Басқа өндірушілер өздерінің дистрибутивтарына әр түрлі
шектеулер қоя бастады, ал кейбір бағдарламалар ақылы.
GPL келістімі бойынша дистрибутивтерді тегін таратуға болады,
компьютерге шексіз рет орнатуға, тіпті оны өз атынызбен шығаруыңызға
болады! Тағы бір ерекшелігі: Linux-тың кейбір дистрибутивтарын
интернеттен тегін алуға болады.
«Ubuntu» сөзі «басқалармен салыстырғанда қарапайым» деген
мағынаны білдіреді. Дистрибутив операциялық жүйемен жұмыс жасауды
үйренушілерге
арналған.
Графикалық
интерфейсі
қарапайым,
бағдарламаларды орнату жеңіл, қолдануға ыңғайлы.
Linux әр түрлі ажыратылған терминалдар хостымен жұмыс жасайтын
қолданушыларға барлық жүйелік ресурстарды бере алады. Linux-ты кез-
келген жергілікті торапта интегралдауға болады. Linux операциялық
жүйесінің жүйелік жадысы 4Кбайт көлемді бет түрінде ұйымдастырылған.
Егер операциялық жүйе толығымен толса, онда ол көптен бері қолданбаған
жады беттерін іздейді. Егер бұл беттердің қайсыбіреуі керек болса, Linux
дисктен оларды қайтадан қалпына келтіреді. Алғашында Linux Intel 386/486
негізіндегі дербес компьютерге арналған, қазір Pentium негізіндегі
микропроцессорлармен жұмыс істеуге болады.
Ubuntu-да бағдарламалар көп емес. Мынандай ережеге негізделген - бір
тапсырма, бір ұсыныс. Бір мәтіндік процессор, бір видео ойнатқыш, дискіге
жазуға арналған бір бағдарлама. Бұл өте ыңғайлы. Себебі, басқа
жобалаушылар дистрибутивтерге көптеген бағдарламалар енгізуге тырысады,
бұл прогаммалар жұмысын баяулатады. Яғни, саны бар, сапасы жоқ.
«Linux» сөзінің нақты мағынасы «ядро» деген сөзді білдіреді. Linux
операциялық жүйесі туралы нақтырақ айтқанда «Linux негізгі ядросындағы
операциялық жүйе» деп айту керек.
Linux операциялық жүйесінің ядросы Линус Торвальдс жетекшілігімен
өңделеді, бағдарламалық қамсыздандыру саны, утилита және қолданбалы
5
бағдарлама ретінде GPL лицензиясы негізінде тәуелсіз таралады. Linux үшін
бағдарламалық қамсыздандырудың тәуелсіз таралуының салдары ретінде
тәуелсіз програмистер тобы әр түрлі фирмалар мен компаниялар Linux
дистрибутивтері деген атаумен өз өнімдерін таратты.
Дистрибутив – операциялық жүйенің негізгі 4 құраушы ядро, файлдық
жүйе, команда интерпретаторы және утилита және кейбір қолданбалы
бағдарламалар кіретін бағдарламалық қамсыздандыру.
Linux дистрибутивінің құрамына кіретін барлық программлар GPL
шартына сәйкес таратылады. Бұдан дистрибутивті кім болса да шығара алады
деген ой келуі мүмкін, дәлірек айтсақ, ерінбей тәуелсіз бағдарламалық
қамсыздандыруды іздеп, тауып коллекция ретінде жинауға болады. Бұл
қандай да бір деңгейде шын, бірақ дистрибутивті құраушы басқа операциялық
жүйеде жоқ. Операциялық жүйе орнататын программның инсталляциясы
жасалуы керек. Программист әр түрлі дестелерге қарсы келмейтін, өзара
сәйкес келетін бағдарлама жазуы керек. Әлемде жүзден аса әр түрлі Linux
дистрибутивтері бар, уақыт өткен сайын жаңа бағдарламалар шығып отырады.
1.3 Зертханалық жұмыстың орындау реті
Бізде /dev/hda2 бөлімінде Windows NT орнатылсын, яғни OS Loader
компьютерде бар. Оны Linux-ті жүктеуге қолдануға болады. Барлық
бағдарламалардың резервті көшірмелерін жасау керек. Осыдан кейін Linux-ты
орнатуға көшуге болады. Орнату кезеңі төмендегідей ретпен жүзеге асады.
1.3.1 Linux операциялық жүйесін орнатпастан бұрын Windows NT-ны
қайта қалпына келтіруге және жүктеу жүргізу дискеталарыңызды
дайындаңыз. Жүктеу дискетасын жасау үшін форматталған дисктаға
жүктеуші дискінің түбір каталогынан ntldr, ntdetect.com, boot.ini файлдарын
көшіру жеткілікті. Windows 2000 үшін қалпына қалпына келтіртін дискета
жасау бағдарламасын басқару панелінен жіберуге болады.
1.3.2 Portation Magic бағдарламасының көмегімен дискінің бір бөлігін
босатып, бос кеңістікте ext2 және swap бөлімдер құрыңыз.
1.3.3 Сіздегі бар дистрибутивтен Linux-ты орнатуды сұрақтарға жауап
бере отырып бастаңыз. Орнату үрдісі кезінде мына мәселелерді елеп кетіңіз:
- операциялық
жүйені орнату барысында операциялық жүктеу
дискетасын құруды сұрағанда Yes, make a boot DISK командасын таңдап
алыңыз. Диск келесі этаптарда керек болады. Бұл дискетаны Linux-ты
жүктегенде қолданасыз. Dos-тағы жүктеу дискетасындағы сияқты мұнда
дискетан дисководтан алуды сұрамайды. Бірақ бұл әдіс өте ыңғайлы емес, бұл
әдісті тұрақты қолданудың керегі жоқ. Бұл қордағы вариант. Көп вариантты
жүктеуде бұл дискетаның маңызы зор;
1.3.4 Linux-ты орнату барысында Lilo-ны дискінің негізгі бөліміне емес,
бірінші секторға Linux-тың түбір каталогына орнату керек. Анықтық үшін
айтып кетейік, Linux /dev/hda3 бөлімінің 1-ші секторына орналасады. Lilo-ны
