Сұйықтықтардың бинарлы қоспаларының күй диаграммасы. Таралу заңы

Экстракция деп бір еріткіште еріген затты сол еріткішпен араласпайтын және бөлетін затты жақсырақ ететін екәінші еріткіш көмегімен бөліп айтуды айтады.

Таралу коэфиценті (K>1) жоғары болған сайын бөлу толығырақ өтеді. Таралу коэфиценті К-өзара араласпайтын екі сұйықтықтағы үшінші компоненттің тепе-теңдік концентрацияларының қатынасы. Мысалы, су мен органикалық еріткіш арасында таралатын иод үшін:

К=С₁^орг/С₂^су

мұнда С₁^орг және С₂^су-органикалық және су фазаларындағы иодтың тепе-теңдік концентрациялары. Таралу коэффиценті жүйені құрайтын заттар табиғатына және температураға тәуелді, ол экстракияланатын заттың бастапқы мөлшеріне тәуелсіз. өрнек таралатын зат тепе-теңдіктегі фазалардың әрқайсысында біррдей молекулалық күйде болғанда орындалады.

Егер бөлгіш еріткіш (экстрагент) бір рет қосылса, онда экстракция бірретті, ал экстрагент үлестеп (порцция) қосылса, ол көпретті (бөлшектік) деп аталады.

Бір (m₁) және ккөпретті (m_n) экстракциядан соң бөлінбеген зат массасын мына теңдеулермен есептейді:

m₁=m₀(V₁/KV₂+V₁)

m₁=m₀(V₁/K(V₂/n)+V₁)ⁿ

Мұнда, m₀-ерітіндідегі экстракцияланған зат массасы, г.

V₁-ерітінді көлемі, мл.

V₂-экстрагент көлемі, мл.

V₂/n-экстрагенттің бір үлесінің көлемі, мл.

n-экстракция саны.

(2) және (3) теңдеулерді салыстырсақ:

V₁/KV₂+V₁→(V₁/KV₂/n)+V₁)ⁿ

демек, m₁>m_n, яғни көп ретті экстракция теориялық тұрғыдан затты толығырақ бөлуге мүмкіндік береді.

Бөлінген заттың мөлшерін әртүрлі физикалық-химиялық әдістермен анықтайды. Берілген жұмыста ол титриметрлік әдіспен табылады.