Лекция бірінші сыныпта қазақ тілін оқыту әдістемесі

Не iстедi? не қылды? қайтті? сұрақтарына жауап беретін сөздерді оқыту туралы

жүктеу 44,03 Kb.

бет	5/9
Дата	19.12.2022
өлшемі	44,03 Kb.
	#40684
түрі	Лекция

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Doc2

Қандай қай сұрақтарына жауап беретiн сөздердi окыту туралы

Не iстедi? не қылды? қайтті? сұрақтарына жауап беретін сөздерді оқыту туралы

Мұндай сұрақтарға жауап беріп, заттың қимылын, іс әрекетін білдіретін сөздерді оқыту мазмұны төмендегідей мәліметтер беруді камтиды: сұрақ мағынасына карай топ-тау, үш жакка жiктелген сөйлемдер, олардын болымды, болымсыз (карсы мәндегі) түрлері,

Заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөздерді сұрак мағынасына қарай топтаудың біршама өзіндік киындыктары бар. Өйткені ауызша сөйлеу тәжірибесінде не істеді? не кылды? қайтті? өзара араластырылып колданыла беріледі. Мысалы: Күшік үрдi. Мысык мияулады. Козы маңырады, т. б. сиякты сейлемдерге "Күшік не істеді? Мысык не қылды? Қозы кайтті?" деген әр түрлі сұрақтар қойыла береді. Ауызша сөйлеу тәжірибесінде сұрақтардың мұндай синонимдес колданылуы кеп жағдайда сөз мағынасын бұрмалауға әкеп согатыны белгілі. Мәселен, жоғарыдағы сөйлемдерге байланысты "Не iстедi?" деген сұрақ қойылса, оған жауап беретін "үрді, мияулады, манырады" сөздерінің ешкандай да жұмысты білдірмейтінін окушылардың өздері-ак байкай алады.

Бұл жердегi қойылатын сұрақтың дұрысы - "Қалай дыбыстады?". Демек, мұғалім мұндай жалпылама грамматикалық сұрақтарды мәнмәтін мағынасына карай жетілдіріп отыруға тиiс. Сол аркылы окушыларды етістік сұрақтарын өз мағынасында дұрыс колдануга уйреткен жөн.

Егістікке байланысты қойылатын әрбір сұрақты жеке-жеке карастырғанда олардын мынадай өзiндiк ерекшеліктері байкалады. Не істеді? сұрағы белгілі бір жұмыс процесіне байланысты койылады. Ондай жұмыс түрлері әдетте пайдалы енбек болу керек.

Қандай? қай? сұрақтарына жауап беретiн сөздердi окыту туралы

Кандай? кай, сурактарына жауап берiп, заттын сынын білдіретін сөздерді оқыту мазмуны оларды түр-түріне карай топтау, зат есімді аныктау кызметi, карсы мәнде колдану жолдары жатса, кай? сұрағының ерекшелігі сиякты маглу маттарды қамтиды.

Заттын сынын бiлдiретiн сөздерді таныту әдетте кандай? сұрағы арқылы жасалған диалогтар бойынша тусiндiрiледi. Мысалы:

1. - Мынау кандай карындаш,

- Бул - кызыл карындаш.
- Ал анау кандай карындаш,
Ол- кара карындаш.
Бұл тұста мұғалім сын есімнің зат есiмдi екі түрлі байланыста келiп аныктайтынын ескеру керек, баскаша айтканда, ол (сын есім) зат есiмдi алдында тұрып та, сонында тұрып та анықтай алады: 1) кызыл карындаш; 2) карындаш кызыл. Бiрiншiсiнде сын есім зат есіммен субордина тивтік байланысқа түссе, екiншiсiнде предикативтік байланыс жасаған. Осының нәтижесiнде аталған екi сөздiн өзара байланысынан әрi сөз тiркесi, әрi сөйлем жасалатынын байкаймыз. Бұл мағлумат окушыларга, әрине, перспективалы тұрғыда үйретілуге тиіс. Сондыктан окушыларга "кызыл карындаш" дегенді “бұл сөйлем" деп айтуға болмайды. ал "Карындаш кызыл" дегенді сөйлем деп түсiндiруге әбден болады, өйткені бұл кезде окушылар сөйлем деген ұғымды жаксы түсінеді.

Кандай? сұрағына жауап беретін сөздердің мағынасын түсіндіруде ендiгi бiр назар аударылатын нәрсе-бұл сөздердің көп жағдайда өзара карсы мәнде колданылуы.

жүктеу 44,03 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9