Баяндауыштың алдына қандай? сұрағына жа уап беретін сөзді қосып айту арқылы жайылма сөйлем дер жасату

1-2. Баяндауыш алдына кімнің? сұрағына жауап беретін ілік септігіндегі менің, сенің, оның деген жіктеу есімдіктерін қойып айту арқылы жайылма сөйлемдер жасату.

Бұл жаттығулардың орындалу тәртібі алдынғы жат тығу сияқты. Ол үшін: "Мынау - дәптерім. Анау - кітабым" сиякты жалан сөйлемдер алынып, олардағы баяндауыш кызметін атқарушы сөздердің алдына ілік септігіндегі менің, сенін сиякты жіктеу есiмдiктерiн қосу арқылы екі сөзден жасалған жалан сойлемдердiн орнына үш сөзден тұратын "Мынау - менің дәптерім. Анау - менiң кiтабым. Бұл - сенің дәптерін. Ол - сенiн кiтабын" тәрiздi жайылма сөйлемдер кұрастырылады. Бұл жерде есте болатын нәрсе- сөйлемдердегі сөздерге косылған ілік септік жалғауы мен тәуелдік жалғаулары окушыларға түсiндiрiлмейдi. Онсыз-ак окушы лар сөйлеу тәжiрибесiнде осындай үш жакка тәуелденген сөйлем құрылымдарынын колданатынын жақсы біледі.

1-3. Баяндауыш алдына жогарыда құрастырылған екi сөзді де қосу арқылы жалан сөйлемдер жасату.

Жогарыдагы жаттығулардан кейін окушылар жайылма (күрделі) сөйлемдер құрастыруға, атап айтканда, үш сөзден жасалатын жайылма сөйлемдерді жасауға біршама төселеді. Енді окушылар өткен жаттығулар негiзiнде төрт сөзден жа салған (уш жакта да тәуелденіп айтылатын) "Мынау - менің кызыл карындашым. Анау - менiн кара карындашым. Мы нау - сенiн кызыл карындашың. Анау - сенiн кара карында шың. Мынау - Айгүлдiн кызыл карындашы. Анау - Айгүлдің кара карындашы" сиякты төрт сөзден жасалган жайылма сөйлемдер кұрастырып жазуға машықтанатын болады.