Лекция №18. Меншік құқығының ұғымы және мазмұны

Нысананың екiншi элементi асырауға қатысты бiздiң өз пiкiрiмiз орын алады. Шарт бойынша асыраудағы адам (рента алушы) тұрғылықты жаймен қамтамасыз етiледi. Асырау жағдайлары рента алушының тұрғын үй құқықтарының барынша нашарлатпауы қажет. Бұл шартта тұру үшiн берiлетiн тұрғын үйдiң мөлшерiне, оның санитарлық жағдайына, қауiпсiздiгiне, жылытуына қатысты талаптарды бекiтудi қажеттi қылады. Осы себептен өмiр бойы асырауда ұстау шарты бiршама тұрғын үй құқығы нормаларымен де реттелуi тиiс.

Айтылғандай, тұрғын үйдегi, тағамдардағы, күтiмдегi мұқтаждарды қамтумен қатар рента төлеушi материалдық жəрдем көрсетуге де мiндеттелуi мүмкiн. Мысалы, емделуге кездейсоқ бiр шығындарды көтеруге, пошталық, телеграфтық байланыс шығындардын өтеуге жəне басқа мақсаттар қаражаттар жұмсалуы керек болса. Шартпен рента төлеушiсi əдет-ғұрып (ырым) қызметтерi үшiн төлейтiнi көзделуi мүмкiн. Басқаша айтқанда, ол рента алушыға жақын адамды жерлеу, немесе рента алушының өзiн жерлеу бойынша шығындарды өтейтiнi қарастырыла алады.

Шартта асыраудың жалпы көлемi (сомасы) анықталып көрсетiлуi тиiс. Тараптар шартта асыраудың қандай түрлерi берiлетiнiн көрсетiп қана қоймайды, асырауды берудiң жағдайлары, əрбiр асырау түрiнiң сандық жəне сапалық көрсеткiштерi анықталуы мүмкiн. Заңнама асыраудың бiр айдағы ең төмен мөлшерiн бекiтедi. Ақшамен бағалағанда ол ең төмен жалақының екi есе мөлшерiнен кем болмауы керек. Асыраудың көлемi туралы дау дамай туындаса, ол сот тəртiбiнде шешiлуге жатады. Тараптардың өзiнiң дауды ерiктi реттеуi де жоққа шығарылмайды. Сот, дауды шешкен кезде, шарттың жағдайлары нақты болмаса, немесе бiр бiрiне қайшы болса, басшылыққа адалдық, əдiлеттiлiк, парасаттылық талаптарын алуы керек.

Шартпен өмiр бойы асырауды заттай берудi мезгiл мезгiлдi ақшалай төлемдермен ауыстыруқарастырыла алады. Ақырында (осының нəтижесiнде) өмiр бойы асырауда ұстау шарты ғұмырлық рента шартына айналады. Бiрақ, рентаның ең төмен мөлшерiне қатысты талаптар сақтала бередi. Мiндеттеменiң осылайша жаңғыртылуына (өзгеруiне) тек рента алушының келiсiмi бойынша жəне тек оның мүддесiнде ғана жол беруге болады.