Лабораторная работа №1 Создание классификационных справочник основных средств, готовой продукции, товарно-материальных ценностей

жүктеу 1,09 Mb.

бет	9/10
Дата	23.11.2018
өлшемі	1,09 Mb.
	#24406
түрі	Нұсқаулар

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Параметры поиска решения сұхбат терезесінде Линейная модель флажогын орнатуды ұмытпаңыз. Выполнить батырмасын басқаннан кейін шешімді іздеу құралы 31 суретте келтірілген тиімді шешімді табады.

Сурет 31 – Тағайындаулар туралы есебіндегі жұмыстардың тиімді жоспары
Нәтижелерді көрнектілеу

Нәтижелер электронды кестелер түрінде және ақпарат қозғалысының логикалық сұлбасы ретінде көрнектіледі.

Бақылау сұрақтары

1 Транспорттық есептерді, тағайындаулар туралы есептерді, сызықтық тиімдеу есептерді шешудің принциптері.

2 Қандай жағдайларда траснпорттық есепті теңгеру қажет?

3 Қандай жағдайларда тағайындаулар туралы есепті теңгеру қажет? Теңгеру механизмін түсіндіріңіз.

4 Тиімдеу есептерінде айнымалылар, мақсат және шектеулер қалай анықталады?
Зертханалық жұмыс туралы отчетке қойылатын талаптар

Зертханалық жұмыс туралы отчет МИ ГТГУ 4.01.1-05 сәйкес көрнектіледі.

Отчет нәтижелердің жазбаша көрнектілуі болып табылады. Отчеттер А-4 форматындағы беттерде басылады, жұмыстың мақсаттарын, электронды кестелерді және тапсырма орындау барысындағы керекті түсініктемелерді қамту керек, ұқыпты көрнектілуі керек, түзетілімдер, сызылған жазулар болмау керек.
Ұсынылатын әдебиет тізімі

Гарнаев А. Использование MS Excel и VBA в экономике и финансах. – Киев - Москва - Санкт-Петербург, 2000.
Автоматизированные системы обработки финансово-кредитной информации. – М. : Финансы и статистика, 2000.
Компьютерные технологии в обработке информации / Под ред. Назарова С.В. – М. : Финансы и статистика, 2005.
Николь Н., Альбрехт Р. Электронные таблицы Excel: Практическое пособие. – М. : 2004.

Зертханалық жұмыс № 6 Талдаудың экономикалық әдістері
Жұмыстың мақсаты мен мазмұны

Мақсаты – талдаудың экономикалық әдістерін оқып үйрену, әсіресе корреляциялық және регрессиялық әдістерді.

Тапсырма

1 Корреляциялық талдау

2 Регрессиялық талдау
Қажетті материалдар мен жабдықтар

Компьютер Pentium-4, бағдарламалық қамсыздандыру Windows XP, Office XP

Зертханалық жұмыс орындау барысындағы қауіпсіздік техникасының ережелері

Оқытушының рұқсатысыз ПЭЕМ-ды қосуға мен сөндіруге болмайды. Өрт қауіпі мен жарылыс қауіпі бар кезінде ПЭЕМ-ды электр желісінен сөндіру керек. ПЭЕМ-ның блоктарын желіден сөндірген кезде ғана орын ауыстыруға болады. ПЭЕМ-ды занулениясыз қолдану болмайды.

ПЭЕМ-да жұмыс жасаған кезде проводтағы үзілімдерді қолмен ұстауға, су қолмен жұмыс жасауға болмайды.
Жұмыстың зертханалық бөлімін орындау методикасы
Тапсырма 1 Корреляциялық талдау
Біртипті өндірістің тобы бойынша машинажасау кәсіпорындарындағы өнімді өндірудің тиімділік көрсеткіштерінің өзара байланысы бар немесе жоқ екенін зерттеп білу. Тиімділік бағасының көрсеткіштері ретінде келесі факторлар таңдап алынды: еңбек өнімділігі, қор қайтару (фондоотдача), өнімнің материал көлемі. Бұл көрсеткіштердің динамикасы мен мәндері туралы статистикалық ақпарат машинажасау саласы бойынша жиналды. Оның ішінен статистикалық таңдама ретінде талдау үшін 25 біртипті машинажасау кәсіпорындарынан топ таңдап алынды.

Кәсіпорынның жылдық отчеттерін зерттеу негізінде келесі мәліметтер алынды (15 кестеде көрсетілген):

х – орта тізімдік сан ППП жұмысшыға өзгерілмейтін бағалардағы жалпы өнімнің шығарылымы, млн. теңге;

у – негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорлардың ортажылдық бағасының 1 теңгесіне келетін жалпы өнімнің шығарылымы, теңге;

z – баға түріндегі материал көлемі: өзгертілмейтін бағалардағы жалпы өнімдердегі материалдардың бағасы, %.
Кесте 15 – Есептің бастапқы мәліметтері

Кәсіпорын нөмірі	X	У	Z	Кәсіпорын нөмірі	X	У	Z
1	6,0	2,0	25	14	5,7	2,2	25
2	4,9	0,8	30	15	5,1	1,3	30
3	7,0	2,7	20	16	5,2	1,5	24
4	6,7	3,0	21	17	7,3	2,7	20
5	5,8	1,0	28	18	6,1	2,4	27
6	6,1	2,0	26	19	6,2	2,2	28
7	5,0	0,9	30	20	5,9	2,0	26
8	6,9	2,6	22	21	6,0	2,0	26
9	6,8	3,0	20	22	4,8	0,9	31
10	5,9	1,1	29	23	7,3	3,2	19
11	5,0	0,8	27	24	7,2	3,3	20
12	5,6	2,2	25	25	7,0	3,0	20
13	6,0	2,4	24

Корреляциялық талдау өткізу үшін Сервис менюсінің Анализ данных модулін, оның ішінде Корреляция таолдау құралын қолдануға болады. Бұл жағдайда Корреляция сұхбат терезесі ашылады, онда ұсынылған өрістерді толтыру керек.

Толтыру реті келесідей болуы мүмкін.

Біріншісі - кіру диапазоны. Талданылатын мәліметтерді қамтитын $B$7:$D$31 ұяшықтар диапазонына сілтеме енгізіледі.

Ескерту – Сілтеме баған немесе жол түрінде ұйымдасқан ең кемінде екі көрші диапазондардан тұру керек.

Екіншісі - шығу диапазоны. $S$7 шығу диапазонының сол жоғары ұяшығына сілтеме енгізіледі.

Ескерту – Мәліметтердің екі жиынтығының корреляция коэффициенті оларды өңдеудің реттеулігіне тәуелді болмағандықтан, шығу облысы оған арналған орынның жартысын ғана алады. Баған және жолдарының координаттары сәйкес келетін шығу дапазонының ұяшықтары 1-ге тең мәнді қамтиды, өйткені әрбір жол немесе баған кіру диапазонында толықтай өз өзімен корреляциялайды.

Үшіншісі - топтасу. Ол үшін ауыстырып қосуды баған бойынша жағдайға қойып ОК басу керек.

S7:V10 ұяшықтарының блогына шығу мәліметтері бар корреляциялық матрица енгізіледі.

Алынған есептеулерден поддиагоналды элементтер корреляцияның пар-пар коэффициенттері: r_xy, r_xz, r_vzболатыны көрінеді.

Корреляция коэффициенті -1-ден + 1-ге дейінгі интервал арасындағы мәндерді қабылдайтыны белгілі.

Егер сәйкес ығысулардың (х_i -

) және (y_i -

) арасында тура байланыс болса, онда корреляция коэффициенті +1 мәніне жетеді, ал егер олардың арасында кері байланыс болса, онда – -1. Неғұрлым бұл шамалардың арасындағы байланыстардың мәндері тура немесе керіден айрықша болса, соғұрлым ығысу саны нөлге жақындайды.

Корреляцияның оң коэффициенті кезінде оң корреляция туралы, ал кері коэффициенті кезінде – кері корреляция туралы айтады. Неғұрлым корреляция коэффициенті ±1 мәніне жақын болғанда, соғұрлым байланыс тығыз және интенсивті болады. у және х айнымалылардың арасындағы сызықтық өспелі функционалды тәуелділігі кезінде r_ух=+ 1, сызықтық кемімелі кезінде r_yx= -1. Неғұрлым кореляция коэффициенті нөлге жақын, соғұрлым зерттелінетін байланыс әлсіз болады. Екі айнымалы арасындағы сызықтық байланыс жағдайында бір ғана корреляция коэффициенті болады.

Екі мәліметтер жиынтығының арасындағы корреляция коэффициентін есептеу үшін КОРРЕЛ статистикалық функциясын қолдануға болады.

Ұяшықтарға келесі формулаларды енгізу керек:

r_xy V15: =КОРРЕЛ(В7:В31;С7:С31);

r_xz V16: =КОРРЕЛ(В7:В31;Б7:О31);

r_vz V17: =КОРРЕЛ(С7:С31;О7:В31).

Ол үшін функция мастерін қолданамыз: Мастер функций терезесінде Статистические категориясын, ал оның ішінде КОРРЕЛ функциясын таңдап аламыз, мұнда массив1 – мәндер интервалының ұяшығы; массив2 – мәндері бар екінші ұяшықтар интервалы.

Берілген функция массив1 және массив2 адресімен анықталған ұяшықтар интервалдарының арасындағы корреляция коэффициентін қайтарады. Корреляция коэффициенті екі қасиет арасындағы өзара байланысын анықтау үшін қолданылады.

Алынған есептеулер негізінде келесі тұжырым жасауға болады.

Әрбір зерттелінген кәсіпорын жұмысының тиімділік көрсеткіштерінің басқалармен тығыз байланысы дәлелденді (детерминацияның барлың көп санды коэффициенттері мәнді және 0,8-ден асады).

Әсіресе тығыз байланыс қор қайтарымы мен қалаған басқа көрсеткішетер – еңбек өнімділгі және материал сыйымдылығы арасында байқалады. Қор қайтарымын орташа 84,25 % өзгерту еңбек өнімділігі мен материал сыйымдылығының өзгертуімен түсіндіріледі (қор қайтарымын орташа 17,75 % өзгерту бақыланбайтын факторлар, белгілерге әсер етуімен түсіндіріледі). Және де еңбек өнімділігін 1 млн.-ға көбейтсе қор қайтарымы орташа есеппен негізгі өндіріс қорлары теңгесіне 0,55 теңгеге өседі. Материал сыйымдылығын 1 % азайтса, қор қайтарылымы орташа есеппен 0,48 %-ға өседі. Зерттеліп жатқан көрсеткіштер өздерінің орташа деңгейінен аса үлкен емес мөлшерге ауытқитын болса, онда көрсетілген нормативтер қатыстық тұрақты (тұрақтылық сенімділік интервалдарымен және 0,95 ықтималдылығымен көрсетіледі).

Берілген шарттар негізінде материал сыйымдылығы мен еңбек өндірісі (қор қайтарымдылығын есептеусіз) арасындағы өзара қатыстық дәлелденген жоқ (p_xz/y корреляцияның жеке коэффициенті аса мағыналы емес). Мұндай байланысты нақты тексеру үшін бізде бар таңдау көлемінен қарағанда, көп мөлшерде таңдау көлемі қажет.

Тапсырма 2 Регрессиялық талдау
Бұл жерде регрессиялық модель құруының есебі қарастырылады. Шешімді іздеу құралының көмегімен бір тәуелді және бір тәуелсіз айнымалылар үшін регрессияның теңдеуін іздеу есебі шешіледі. Қарастырылып отырған модель спецификалық болғанына қарамастан, берілген есепті шешу әдісі кез келген регрессиялық теңдеуді зерттеуге мүмкіндік береді.

Регрессиялық теңдеуді құрудың жалпы түрі сызықтық модель мысалында. Регрессияның сызықтық теңдеуін құру мысалында шешімді іздеу құралының көмегімен сызықтық емес тиімдеу есебі қалай шешілетінін қарастырайық. х және у екі зерттелінетін шама қарастырылады, мысалы, қолданыста болған автомобильдерді сатумен айналысатын фирманың алты апта бойы жұмысының өткізім көлемі. Бұл қарастырылып отырған шамалардың мәндері 32 суретте келтірілген, мұнда х — отчеттік апта, ал у – бұл аптаның өткізім көлемі.

Сурет 32 – Сызықтық модельді құруға арналған бастапқы мәліметтер

Қарастырылп отырған мәндерді ең көрнекті түрде сипаттайтын

сызықтық модельді құру керек. Әдетте т және b тәуелді айнымалының қарастырылып отырған және териялық мәндерінің квадраттар айырмасының санын минимизациялау мақсатымен таңдалады, яғни келесіні минимизациялау үшін:

,
мұнда n — зерттелу саны (берілген жағдайда n = 6).
Бұл еспті шығару үшін m және b айнымалыларына D3 және ЕЗ ұяшықтарын белгілейік, ал F3 ұяшығына минимизациялайтын функция {=СУММКВРАЗН(В2:В7;E3+D3*A2:А7)}.

СУММКВРАЗН функциясы белгіленген массивтер арасындағы айырманың квадраттарының сомасын есептейді.

Енді Сервис, Поиск решения командасын таңдап, ашылған Поиск решения диалогтық терезесін 33-суретте көрсетілгендей толтырамыз.

Сурет 33 – регрессия теңдеуін есептеуге арналған Поиск решения диалогтық терезесі
т және b айнымалыларына шектеулер қойылмайды. Есептеу нәтижесінде шешім іздеу келесі мағыналарды табады: т = 1,88571 және b = 5,400. Бұл нәтижелер 34-суретте көрсетілген.

Сурет 34 - Регрессия теңдеуінің тиімді шешімі

Сызықтық регрессия теңдеуіне арналған жұмыс бетінің функциясы. Бұл бөлімде сызықтық регрессия теңдеуінің әртүрлі мінездемесін есептейтін жұмыс бетінің функциялары келтірілген,

Сызықтық модельдің т және b параметрлерін

НАКЛОН және ОТРЕЗОК функциясы арқылы шығаруға болады.

Наклон — бұл түзу бойындағы мағыналардың өзгеру жылдамдығы. НАКЛОН функциясы сызықтық трендтің қисаю коэффицентің аңықтайды. Синтаксис:

НАКЛОН (белгілі_мағына_у; белгілі_мағына х).

ОТРЕЗОК функциясы сызықтық тренд сызығының ординат осімен қиылысу нүктесін аңықтайды.

Синтаксис:

ОТРЕЗОК (белгілі_мағына_х; белгілі_мағына_у).

НАКЛОН және ОТРЕЗОК функцияларының аргументтері:

Белгілі_мағына_у – зерттеліп отырған тәуелді берілген белгілі мағыналар массиві;

белгілі_мағына_х - зерттеліп отырған тәуелді берілген белгілі мағыналар массиві. Егер белгілі_мағына_х аргументі түсірілсе, онда бұл массив {1;2;3;...} көлемі белгілі_мағына__у көлемі сияты

НАКЛОН және ОТРЕЗОК функциялары келесі формулалармен есептеледі:

,
мұнда

.
32 суреттте көрсетілген D2 және Е2 ұяшықтарында, келесі формулаларға сәйкес т және b табамыз:

=НАКЛОН(В2:В7;А2:А7);

=ОТРЕЗОК(В2:В7;А2:А7).

т және b коэффиценттерін басқа әдіспен табуға болады. А2:В7 ұяшықтар диапозоны бойынша нүктелік график құру, график нүктелерін екі рет шертіп, білгілеп, он жақ батырманы басу. Ашылған контекстік менюда Линии тренда командасын таңдау, 35 суретте.

Сурет 35 – тренд сызығын құрудың басы

жүктеу 1,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10