Инвестициялық қызметтің экономикалық маңызы мен теориялық негіздері
Инвестицияның мәні, түрлері және инвестициялық саясат
Инвестицияны “Қазіргі кезеңдегі өндірістік қызмет нәтижесінің капиталды меншік құндылығының ағымдағы өсімі” ретінде, немесе, “тұтыну үшін қолданылған, қазіргі кезеңдегі табыстың сол бөлігі” ретінде анықтайтын Дж.Кейнстің жұмыстарында инвестициялау процессінің ғылыми негіздері қарастырылған.
Экономикалық теорияда сәйкес саланы дамыту сатысы инвестициялаудың көкейтесті проблемалары бойынша көп санды аспектті зерттеулерді өрістетумен сипатталады.
В.Фельзенбаум, “капитал жұмсалымдары” және “қаржы” (портфельді) инвестициялар түсінігіне мазмұны бойынша жақын, инвестиция түсінігі нақты инвестицияларды қамтиды деп белгілейді. Яғни, меншіктен табыс табуға құқық беретін, меншік иесінің титулымен байланысты акция, облигация және тағы басқа құнды қағаздарға салынған салымдар.
Инвестициялаудың негізгі этаптары:
капитал жұмсалымдарына шығындар ресурстарды қайта құру, яғни инвестиция қызметінің (тіпті инвестициялау) нақты объектілеріне инвестицияларды трансформациялау үрдісі;
инвестицияны түпкілікті қайта құру мен жаңа тұтыну құнын алуды сипаттайтын салынған қаражатты капитал құнының өсіміне айналуы;
табыс және әлеуметтік әсер нысанындағы капитал құндарының өсімі, яғни инвестициялық қызметтің түпкілікті мақсаты жүзеге асады.
Инвестициялау инвесторлардың қолдану үшін іздейтін, қаражатты тұтынудан кейінгі кейбір артықтардың қорлануының (жиналуының) нәтижесі болып келеді.
Жоспарланатын шығындар мен ұлттық өнім, және мультипликатор арасындағы мұндай байланыс жалпы экономикалық тепе–теңдіктің ортақ түсініктерінің бірі болып келеді. Және де шығындар бабында жеке тұтыну, инвестициялық және мемлекеттік шығындарды бөліп көрсетеді.
Инвестициялар дегеніміз – мүліктік құндылықтардың барлық түрлері және оларға деген құқық, сондай–ақ пайда (табыс) алу мақсатында иевестордың кәсіпкерлік қызмет нысандарына жұмсаған меншікке құқық.
Шетелде қызмет ететін, шығарылатын, әкелінетін капиталды жекеменшік, мемлекеттік және сыртқы деп бөлуге болады. Ол ақшалай және тауарлы нысанда, қысқа және ұзақ мерзімді, ссудалық және кәсіпкерлік бола алады.
Кәсіпкерлік капитал (және ішінара ссудалық) тікелей және портфельді инвестициялармен ұсынылған.
Тікелей инвестициялар – тікелей өндірістік кәсіпорындарға жасалынған инвестициялауды сипаттайды. Тікелей инвестициялардың негізгі айрықша сипаттамасы – тікелей инвестор кәсіпорынды басқаруға елеулі әсер етеді. Осыған орай, инвесторға кәсіпорында 10 %-дық қатысуды қамтамасыз ететін барлық салымдар тікелей инвестициялар деп аталады. Тікелей инвестициялар санатына жататын операциялар санына, мұндай қатынастар негізін қалайтын капитал жұмсау бойынша бастапқы операциялар ғана емес, инвестор мен кәсіпорын арасындағы кейінгі операциялардың барлығы жатады.
Портфельдік инвестициялар – пайда табу үшін инвесторлардың кәсіпорындардан акция, облигация, басқадай құнды қағаздар сатып алуларын білдіреді. Олар халық қаржысын қайтадан бөлу ісінде айтарлықтай маңызды рөл ойнайды. Инвестициялық қорға адамдар пайда алу үмітімен ақша салады. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде капиталдардың ішкі құйылысында тікелей сияқты портфельдік инвестициялар да белсенді түрде қатысады. Бұл, сонымен бірге, экономика ресурстарындағы негізгі массаның Қазақстанның материалдық өндіріс аясынан қаржылық аясына көшуінің спецификалық жағдайы – отандық инвестициялық қордың мәртебесі туралы ойға қалдырады.
Мультипликатор әсері саладан – сұраныс пен табыстылық қуат көзін (генератор) жоюына байланысты әлсіреп, өседі. Сонымен қатар, мультипликатор әсері уақытылы да өшеді. Кейін басқа сала алға шығуы мүмкін, мұнда, қайтадан инвестициялау стратегиясын түзету керек.
Q – қағида. Q – қағида – бұл қор биржасындағы активті бағалаумен оның нақты қалпына келтіру құны аралығындағы тәуелділігін анықтау. Бұл тәуелділік көрсеткіші – Q – қатынас:
Q=Материалдық активтердің ұдайы өндірісін биржалық бағалау / Осы активтердің орнын басудың ағымдағы шығындары
Егер, бөлшек бірден жоғары болса, онда инвестициялау тиімді. Қанша көп болса, сонша тиімді.
Инвестициялау тиімділігі сұраныс бағасы мен ұсыныс баға ара қатынасына бекітіледі. Бүкіл кәсіпорынды сатып алуды инвестициялағанда былай анықтаймыз
Q=Бүкіл фирманың биржалық бағасы / Оның материалды бөлігінің орнын толтыру шығындары
Бұл қағиданың қолданылуына қарағанда, оны мемлекеттік реттеу деңгейі көбірек.
Тәжірибе көрсеткенде, Q – қағида келесі салаларда қолданысқа жақсы. Олар: көлік, автомобиль жасау, түсті металлургия, резинотехникалық өнеркәсіп, пластмасса өндірісі, бірақ ол мемлекетпен реттелетін салаларда қолданылады: мұнай шығару, газ саласы және тағы да басқа.
Достарыңызбен бөлісу: | 
