Мен көп ұлтты ортада диалог, әңгіме, сұхбат жүргізе аламын

132 
мақсатында қандай шараларды ендіру қажет деп ойлайсыз? (білім, іскерлік, 
дағдыларды меңгертудің қандай жолдарын ҧсынар едіңіз?) 
4. Студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 
қалыптастыруда заманауи технологиялардың рӛлі маңызды деп есептейсіз бе? 
Қаншалықты ол маңызды? 
5. Сіздің ойыңызша, мына іс-шаралардың қайсысы студенттердің 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастыруға оң (тиімді) 
әсерін береді? 
А) элективті курс 
Ә) педагогикалық практика 
Б) заманауи технологиялар 
В) тренингтер 
6. Сіздің пікіріңізше, сіз жҥргізіп отырған пән студенттердің 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін толықтай қалыптастыруды 
қамтамасыз етеді ме? 
Сонымен қатар, біз мәдениетаралық қарым-қатынас бойынша 
студенттерге арналған оқулықтар мен оқу қҧралдарына талдау жасадық. Талдау 
нәтижелері оқулықтарда мәдениетаралық қарым-қатынасқа байланысты кейбір 
қажетті тақырыптар қамтылмағанын кӛрсетті. Атап айтар болсақ, қарым-
қатынастың вербальды емес қҧралдарына, мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілікті қалыптастыруға бағытталған мәтіндер мен тапсырмалар, 
коммуникативтік іскерліктер мен дағдыларды дамыту мен меңгертуге 
бағытталған материалдар жеткіліксіз екені айқындалды.
Сонымен, тәжipибeлiк-экcпepимeнттiң aнықтaу кeзeңi бҧл зepттeудiң 
ӛзeктiлiгiн жәнe бoлaшaқ мҧғалімдердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін мәдениетаралық қарым-қатынасты оқытуда қалыптастыру 
қaжeттiлiгiн, coнымeн қaтap, oқытудың тиicтi әдicтeмeлік жҥйесін жacaу 
кepeктiгiн кӛpceтті. 
 
Тәжipибeлiк-экcпepимeнттiң 
eкiншi 
кeзeңi 
– 
қaлыптacтыpу 
экcпepимeнтi
2015-2016 жылдapы ӛткiзiлдi. Қалыптастыру экспериментінің 
мақсаты ҧсынылған элективті курсты қамтумен әзірленген модель негізінде 
болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыру ҥдерісін іске асыру. Зерттеу болжамын тексеру 
және қуаттау оның міндеті болып табылады.
Бҧл кeзeңдe бoлaшaқ мҧғалімдердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастырудың қҧрылымдық-мазмҧндық мoдeлi мeн 
әдicтeмeлік жҥйесінің тиiмдiлiгiн тeкcepу бoлды.
Қалыптастыру кезеңі 
анықталған оқыту мазмҧндары (ағылшын тіліндегі 
пәндерге енгізілген коммуникативтік тапсырмалар мен элективті курс) арқылы 
ізделінді сапаға әсері, болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық 
коммуникативтік қҧзыреттілігін ағылшын тіліндегі пәндерде қҧраушысы болып 
табылатын қарым-қатынасқа, тҥсінуге қабілеттілік, іскерлік және дағдыларды 
қалыптастыруға бағытталды. Осы кезеңде болашақ ағылшын тілі 
мҧғалімдерінің белсенді коммуникативтік іс-әрекеті ҧйымдастырылып, 
ӛздерінің 
де 
ағылшын 
тіліндегі 
пәндерде 
мәдениетаралық 

133 
коммуникативтікқҧзыреттілігін қалыптастыруға мҥдделілігін сезіндіруге ықпал 
ету кҥшейтілді. Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық 
коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастырудың ерекшеліктерін зерттеу 
ағылшын тіліндегі кәсіби педагогикалық қарым-қатынасқа болашақ ағылшын 
тілі мҧғалімдерінің мотивация бағыттылығының деңгейімен, коммуникативтік 
даярлығының болуымен, педагогикалық қарым-қатынаста ӛзін дамыту, ӛзін 
жетілдіру ҧмтылысы дәрежесімен сипатталатын мотивациялық қҧраушыларды 
талдаумен басталады. Мотивациялық қҧраушыларының қалыптасқандығының 
деңгейін анықтау ҥшін әдістеме бойынша кешенді зерттеу жҥргізілді, берілген 
қҧраушылардың кӛрсетілген кӛрсеткіштерінің бәрі қамтылды.
Зерттеп отырған мәселеміз бойынша жҥргізілген әдебиеттер талдауы негізінде 
біз мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттіліктің ҥш компонентін қарауымыз 
орынды болар деген қорытындыға келдік: мотивациялық, мазмҧндық және іс-
әрекеттік.
Қaлыптacтыpу экcпepимeнтiнiң бapыcындa бoлaшaқ мҧғалімдердің 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 3 курс студенттері ҥшін 
«Болашақ маманның мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың негіздері» aтты элeктивтiк куpcы бoйыншa қaлыптacтыpу 
ҥшiн жacaлғaн apнaйы жҧмыc нәтижeлepi, қopытындылapы кaфeдpa 
мәжiлiciндe, унивepcитeттiң oқу-әдicтeмeлiк бipлecтiктiң oтыpыcындa 
тaлқылaнды.
Қалыптастыру 
эксперименті 
барысында 
автордың 
әзірлеген 
«Мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті қалыптастырудағы Podcast, 
Case Study, Framing технологиялар» оқу-әдістемелік қҧралы, «Мәдениетаралық 
коммуникация бойынша тәжірибелік тапсырмалар жинағы» атты оқу 
әдістемелік қҧралы пайдаланылды. Ҧсынылған оқу-әдістемелік қҧралдардың 
практикалық қолдану мҥмкіндігі қарастырылды. Теориялық модельге сәйкес 
«Болашақ маманның мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың негіздері» курсына педагогикалық тапсырмалар әзірленіп 
ҧсынылды.
Осы элективті курстың мазмҧны бойынша жоспарланған жҧмысты әртҥрлі 
формаларда жҥргіздік. Ең алдымен топтағы студенттердің кӛзқарастарына 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті ықпал ету мақсатында 
ғылыми ақпараттық аясын кеңейту ҥшін білім беру жҧмыстарын жҥргіздік. 
Бағдарламада кӛрсетілгендей тақырыптар бойынша дәріс, практикалық 
сабақтарды және студенттердің ӛздік жҧмыстарын ҧйымдастыруға аса мән 
бердік [167]. 
Біз «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығының курс студенттеріне 
жҥргізілген элективті курс бойынша ӛткізілген дәріс сабағын ӛткіздік. Дәріс 
тақырыбы: «Қарым-қатынас», «мәдениетаралық қарым-қатынас» ҧғымдары 
туралы тҥсінік, даму генезисі. Сабақтың мақсаты студенттерге «қарым-
қатынас», «мәдениетаралық қарым-қатынас» ҧғымдары туралы тҥсінік беріп, 
аталған ҧғымдардың шығу тарихы мен бҥгінгі кҥнге дейінгі зерттелу жағдайы 
туралы баяндап беру болды.Сабақтың ҧйымдастыру нысандары ретінде 

134 
баяндау, сҧрақ-жауап, топтық жҧмыс негізінде ӛтті. Ең алдымен, біз дәріс 
сабағының кезеңдерін айқындап алдық. 
Бҧл сабақтың кезеңдері ҧйымдастыру; жаңа сабақты тҥсіндіру, баяндау; 
пысықтау кезеңі; ой толғау; қорытындылау; бағалау кезеңі болып бӛлінді. 
Студенттер сабақтың барысымен таныстырылып болған соң, дәріс сабағының 
материалдары интерактивті тақтада кӛрсетіліп, тҥсіндірілді. Дәріс барысында 
студенттер шетел тілін ҥйренуші кез-келген адам қарым-қатынасқа тҥсетінін, 
қарым қатынассыз ешбір тіл ҥйретілмейтініне кӛздері жетті. «Қарым-қатынас» 
ҧғымына тҧжырымды анықтама берілді, яғни қарым-қатынас дегеніміз адамдар 
арасында бірлескен іс-әрекет қажеттілігін туғызып, байланыс орнататын 
кҥрделі ҥрдіс; екі немес одан да кӛп адамдардың арасындағы танымдық немесе 
эмоционалды 
ақпарат, 
тәжірибе, 
білімдер, 
біліктер, 
дағдылардың 
алмасуы.Студенттер дәріс барысында мәдениетаралық қарым-қатынас ҥрдісіне 
қатысушы кӛп тілді меңгерген сайын, сол елдің мәдениетін, салт-дәстҥрін, әдет-
ғҧрпын, ҧлттық менталитетін жете тҥсінетінін ҧқты. 
Дәріс барысында тақтада тҥрлі суреттер мен бейнетаспа кӛрсетілді, 
бейнетаспадан студенттер мәдениетаралық қарым-қатынаста коммуникант ӛзін 
еркін сезіну ҥшін ӛзімен тілдік қарым-қатынасқа тҥскен ӛзге ҧлт ӛкілінің тек 
тілін ғана емес, сол ҧлттың (елдің) мәдениетін, салт-дәстҥрін, ҧлттық мінез-
қҧлқын білуі қажет екенін жетік тҥсінді. Дәріс соңында пысықтау сҧрақтар қою 
арқылы дәріс мазмҧнының меңгеру деңгейі тексерілді, сҧрақ-жауап арқылы 
студенттер ӛз ойларын еркін жеткізді. Сабақтың келесі кезеңі ой толғау болды, 
яғни студенттер мәдениетаралық қарым-қатынас ҧғымының даму тарихы мен 
зерттелу жағдайын эссе тҥрінде бір парақ қағазға 5 минут ішінде баяндап берді. 
Кейіннен сабақ қорытындыланып, бағалау кезеңімен аяқталды. Дәріс сабағы 
тақырыптың мазмҧнын толық ашты, әрі студенттер қызыға отырып кӛптеген 
ӛздеріне қажетті мәлімет алды.
Келесі кезекте біз эксперимент жҥргізілген топтардағы студенттермен 
олардың дәріс кезінде алған ғылыми ақпараттарын қорытып, жҥйелеу 
дағдыларын қалыптастыру мақсатында практикалық сабақтарды ӛзара 
сабақтастықта қарастыруды да мақсат еттік. Сонымен, практикалық сабақтың 
тақырыбы:«Әр тҥрлі елдер мәдениетіндегі қимыл, ым-ишара қарым-қатынасы» 
болды. Сабақтың мақсаты: студенттерге әр тҥрлі елдер мәдениетіндегі қимыл, 
ым-ишара 
қарым-қатынасы, 
олардың 
диалектикалық 
ерекшеліктеріне 
байланысты алған білімдерін тексеру болды. Әрине сабақтың тҥрі проблемалық 
дәріс тҥрінде ӛтті. Сабақтың ҧйымдастыру нысандары ретінде сҧрақ-жауап, 
топтық жҧмыс, тренинг жаттығулар негізінде ӛтті. Ең алдымен, біз 
практикалық сабақтың кезеңдерін айқындап алдық.
Бҧл сабақтың кезеңдері проблеманы айқындау; проблеманы шешу кезеңі; 
проблеманың шешімін қолдану кезеңі; ойсергек; қорытындылау кезеңі; және 
бағалау кезеңі болып бӛлінді. Студенттер сабақтың барысымен танысып, 
проблеманы айқындап сабақ материалдарымен танысты. Осыған байланысты, 
әр тҥрлі елдер мәдениетіндегі қимыл, ым-ишара қарым-қатынасын білубҧл тек 
мәдениеттер сҧхбаттастығы мен адамдар қауымдастары арасындағы 
байланыстарды реттеу ғана емес, басқа мәдениет қҧрылымына ену, басқа елдер 

135 
мәдениетіндегі ым-ишара қарым-қатынасы белгілерін біле отырып, 
мәдениетаралық қарым-қатынасқа тҥсе білу, бҧған қоса, ӛзінің рухани әлемін 
байытып, мәдениетаралық қарым-қатынастаым-ишара белгілерінің мән-
мағынасын білмеу салдарынан туындайтын дау-дамайлардан, тығырықтан 
шыға білудің қажеттілігі зор екендігін студенттер жетік тҥсінді.
Сабақ барысында қазіргі Қазақстандағы жағдай мәдениетаралық қҧзыретті 
тҧлғаны қалыптастыруға тамаша жағдай жасап отырғандығы, ал, оның мақсаты 
ӛзінің тӛл мәдениетін тҧтастай: қарым-қатынас мәдениеті, сӛйлеу мәдениеті, 
ақыл-ой еңбегі мәдениеті деңгейін жоғарылату мен мәдениетаралық қарым-
қатынастың негізгі компоненті болып табылатын тҥрлі елдер мәдениетіндегі 
ым-ишара, қимыл қозғалысқарым-қатынасын жетік меңгертуге аса кӛңіл 
бӛлінді.
Келесі кезең ол проблеманы шешу болды. Бҧл кезеңде студенттер тақтада 
кӛрсетілген суреттер мен бейнетаспа арқылы проблеманы айқындады. Суреттер 
мен бейнетаспада этникалық қақтығыстар, этникалық ҥйлесімсіздік, 
интолеранттылық белгілері кӛрсетілді. Берілген суреттер мен бейнетаспаға 
байланысты студенттердің арасында әртҥрлі ой пікірлер айтылды. Біз ӛз 
тарапымыздан оларға сҧрақтар қоя отырып проблеманы жетік тҥсінуге 
итермеледік. Осы тақырып тӛңірегінде тӛмендегідей сҧрақтар қойылды. Мына 
суреттер мен бейнетаспадан нені байқап отырсыздар?Суреттерде берілген ым-
ишара белгілерін қалай тҥсінесіздер? Бас бармақ пен сҧқ саусақ арқылы 
жасалған шеңбер АҚШ, Канада, Ҧлыбритания елдерінде нені білдіреді? 
Аталған ишарат белгісі Венесуэла, Тҥркия елдерінде неге тҥсініспеушілік 
тудырды? деген сҧрақтар қойылды. Осы сҧрақтар тӛңірегінде студенттер 
қасындағы жҧбымен бірлесе отырып (1минут) ішінде, ой қозғады. 
Студенттердің осы сҧрақтарға берген жауаптары тӛмендегідей болды.
 
1. Ҧлттық ерекшеліктеріне қарамастан кез-келген ҧлт ӛкілдерімен қарым-
қатынасқа тҥсуге дайын болу; 
2. Ӛзге елдер мәдениетіндегі ым-ишара, қимыл қозғалыс қарым-қатынасын 
жетік меңгеру; 
3. Кӛрсетілген ым-ишара белгісі «жарайды», «ок» деген мағынаны ҥстейді; 
4. Венесуэла, Тҥркия елдеріндеаталған белгі адамдар арасында 
тҥсініспеушілік туғызды, себебі бҧл ишарат ол елдерде «қҧнын бес тиын» деген 
мағынаны білдіреді. 
Демек, біздің сабақ барысында алған жауаптарымызға байланысты тҥйген 
тҥйініміз 

жүктеу 2,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: