Кудабаева перизат асанбаевна

109 
Заманауи әдебиеттерде «әдіс» тҥсінігінің кӛптеген анықтамалары 
берілген. Дегенмен, аталған тҥсініктің негізгі ҥш мәнін ерекшелеп кӛрсетуге 
болады: 
1) жалпы әдіснамалық: әдіс – қоршаған нақтылықты оқып ҥйрену, таным 
қҧралы; 
2) жалпы дидактикалық: әдіс – оқыту мазмҧнын ықпалды меңгеруге 
бағытталған оқыту объектісі мен субъектісінің ӛзара шартталған іс-
әрекеттерінің жҥйесі; 
3) жеке дидактикалық (меншікті әдістемелік): әдіс – оқыту субъектісінің 
кәсіби іс-әрекеті стратегиясын анықтайтын оқытудағы бағыт. 
Біздің диссертациялық зерттеу жҧмысымыз ҥшін педагогикалық ҥдеріске 
қатысушы оқытушы мен студенттің ӛзара бірлескен іс-әрекеттерін сипаттайтын 
жалпы дидактикалық әдістердің маңыздылығы басым. Сондықтан, жалпы 
дидактикалық әдістердің жіктемелерін кеңірек қарастырамыз.
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін мәдениетаралық қарым-қатынастақалыптастыру мақсатында 
оқыту әдістерін таңдау оқытудың проблемалылығын, коммуникативтік
бағыттылығын, шығармашылық белсенділігі, ӛз бетінділігіне бағдарланды. 
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін негізгі оқыту әдістері ретінде 
комммуникативтік әдіс, сұхбат, 
рөлдік ойын, жобалар әдісі, миға шабуыл әдісі 
таңдап алынды. Аталған әдістер 
және оларды ағылшын тіліндегі пәндерді оқытуда пайдалану жолдары оқу 
ҥдерісіне ендірілген оқу-әдістемелік қҧрал, оқу қҧралында кеңінен баяндалған 
[200]. 
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыруда оң нәтижелерге қол жеткізуге мҥмкіндік беретін 
оқыту әдістерінің бірі – 
коммуникативтік әдіс
. Коммуникативтік әдіс алдымен 
қарым-қатынас практикасын дамытуға бағытталған, әрі сӛйлеу мен тыңдауға 
бағдарланған. Аталған әдіс студенттердің тілді әрі мәдениетаралық қарым-
қатынасты меңгерудегі қорқыныштарын болдырмауға бағытталған. Ол 
жаттығуларды орындау барысында ойын жағдайларын, топта немесе жҧптық 
жҧмыс жасауды ҧйымдастыруға негізделген оқыту әдісі.
Е.И. Пассов [200] коммуникативтік әдістің келесі ҧстанымдарын атайды:
- сӛйлеу бағыттылығы (қарым-қатынас арқылы сӛйлеуге ҥйрету);
- функциональдылық (меңгеру нысаны сӛйлеу қҧралымен іске 
асырылатын функциялар болып табылады);
- ситуация (оқу ҥдерісін рӛлдік ҧйымдастыру);
- жаңашылдық (қарым-қатынас пәнін, талқылау мәселелерін, сӛйлесу 
серіктесін, қарым-қатынас шартын ауыстыру және т.б.);
- қарым-қатынастың тҧлғалық бағдарлануы (студенттердің, студенттер 
топтарының жеке қызығушылықтарын ескеру);
- модельдеу (модель тҥрінде ҥйренілетін тіл мемлекетінің мәдениетін, тіл 
жҥйесін ҧсыну).
Коммуникативтік-бағдарлы оқытудың негізгі ҧстанымдары сӛйлеу іс-
әрекеті болып табылады. Қарым-қатынасқа қатысушылар ағылшын тілінің 

110 
кӛмегімен бірлескен іс-әрекет негізінде нақты немесе нақтыға жақын 
модельденген жағдайда нәтижеге қол жеткізуге ҥйренулері тиіс. Бҧл 
жағдайдағы оқыту әдістемелік техникалар (techniques) мен жаттығулар 
(exercises) кӛмегімен тапсырмалар (activities) арқылы іске асырылды. 
Сонымен қатар, біз зерттеу жҧмысы барысында болашақ ағылшын тілі 
мҧғалімдерінің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
мәдениетаралық қарым-қатынасты оқытуда қалыптастыруға бағытталған 
педагогикалық, 
қарым-қатынасқа 
бағдарланған 
коммуникативтік 
тапсырмаларды кеңінен қолдану керек екендігіне кӛз жеткіздік.
Тапсырма – бҧл оқу-танымдық міндеттерді жҥзеге асыру формасы, 
сондай-ақ, ҧғымдар жҥйесін қалыптастыру кезіндегі оқытушы мен 
студенттердің іс-әрекетіндегі байланыстырушы буын. Жоғарыда айтып 
ӛткендей, сҧрақтар мен жаттығулар тапсырмалардың, оның ішінде 
педагогикалық тапсырманың бір тҥрі.
Бҧл жағдайда қолданылатын тапсырмалар келесі тҥрлерде болды:

Communicationgames (коммуникативтік ойындар); 

communicative 
stimulations 
in 
role-plays 
and 
problem-
solving (коммуникативтікстимуляциялар); 

socialization (еркін тілдік қарым-қатынас). 
Қазіргі кезде коммуникативтік-бағдарланған тапсырмаларды орындаудың 
ҥш бӛлікті формасы (three-phaseframe-work) кеңінен таралуда. Tапсырма 
практикалық тҧрғыда ҥш кезеңде орындалды:
-
pre-activity (дайындық кезеңі); 
-
while-activity (орындау кезеңі); 
-
post-activity (нәтижелік кезең). 
Зерттеушілердің пікірінше тҧлғаның іс-әрекетке еркін әрі белсенді 
қатысуына оң жағдай тудыру қажет.
Аталған оқыту әдісін қолдану нәтижесінде: 
-
студенттер тілдік қарым-қатынас ҥдерісінде ӛз ойлары мен 
сезімдерін еркін білдіруге мҥмкіндік алды; 
-
топтық қарым-қатынастың әрбір қатысушысы басқаларының 
назарында болды;
-
тҧлғаның ӛз пікірін білдіруі тілдік білімін демонстрациялауда 
маңызды болып табылды; 
-
студенттердің ӛз бетінділігі мен белсенді позициясын кӛрсететін 
талқылаулары назарға алынып, бағаланды;
-
студенттер ӛздерін қателіктері ҥшін сын есту мен қателесуден, 
жазалаулардан азат сезінді; 
-
тілдік материалды пайдалану жеке сӛйлеу мҥмкіндіктеріне бағынды 
және т.б. 
Бҧл жағдайда сӛйлеу қателіктері мҥмкін ғана емес қалыпты жағдай ретінде 
қарастырылды. Сӛйлеу грамматикасы жазбa грамматикасынан айтарлықтай 
ауытқуларда болуы мҥмкін. Сонымен қатар, коммуникативтік-бағдарланған 
оқыту әдісін пайдалануда студенттердің ақпараттық қҧзыреттері де 
маңыздылыққа ие: 

111 
-
ақпараттық «фреймдер» (frames); 
-
меңгерілген білімі (schemata); 
-
әлемнің тілдік бейнесі (language representation of the world) оның 
шеттілдік формасында; 
-
фондық білімдер (background knowledge); 
-
жалпы дҥниетаным (general knowledge). 
Бҧлар студенттерді тілдік қарым-қатынасқа қатыстырудың маңызды 
шарты болып табылады.
«Болашақ маманның мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың негіздері» элективтік курсын коммуникативтік-бағдарланған 
оқыту «ақпараттық теңсіздік» (information gap) типіндегі тапсырмаларды 
пайдалану арқылы да іске асырылды. 
«Ақпараттық теңсіздік» типіндегі тапсырмалар дәстҥрлі емес формада 
болды: 

picture gap (студенттердің кӛпшілігінде бірдей суреттер болуы 
мҥмкін, серіктестің суретін кӛрмей сҧрақтар арқылы (matching tasks) суреттер 
арасындағы айырмашылықты анықтау тапсырылады); 

ext gap (студенттерде бір студенттегі мәтіннің немесе суреттің 
аналогы болуы мҥмкін, әрі оның кейбір бӛліктері кейбір студенттерде болмауы 
мҥмкін, тапсырма бойынша студент ақпараттың кем жерін толықтыруы тиіс -
jig-saw reading); 

knowledge gap (бір студентте бар ақпарат екіншісінде болмауы, оны 
толықтыру қажет complete-the-table tasks); 

belief 
gap (студенттердің 
пікірлері әртҥрлі, бірақ оларды 
қорытындылап бірдей ой тҧжырымдаулары қажет); 

reasoning gap (студенттерде әртҥрлі дәлелдемелер бар оларды бірге 
жинастырып салыстыру қажет). 
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін «Болашақ маманның мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастырудың негіздері» элективті курсын оқытуда 
қалыптастыру мақсатында келесі пайдаланылған әдіс

жүктеу 2,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: