«Компьютерлік жүйеде ақпаратты қорғау» пәнінен оқу-әдістемелік кешен

5. Бippеттілік шифрлау жүйесі, Вернам шифры.

Шифрды ашу процедурасы мына теңдікке сәйкес орындалады

Бірреттілік шифрлау жүйесін 1917 жылы Дж.Моборн және Г.Вернам ойлап тапкан. Вижинер шифрлау жүйесшінің m=2 болған кездегі түpi Вернам шифрлау жүйесі деп аталған. Ол кезде, K=(k_o, k₁, k₂ ..., k_n-1) екілік кілттердің кездейсоқ тізбегі алдын ала қағаз таспаға жазылатын болған. Алты қосымша символдармен кеңейтілген ағылшын {A,B,C,D...,Z} алфавитіндегі бастапқы мәтінің әрбір әрпі алдымен Бодо телеграф кодасын қолдана отырып 5-битік символға (b₀, b₁, ..., b₄,) аударылған. Одан кейін осы Бодо мәтініне екі модулі бойынша кілт қосылады, яғни шифрмәтін символдары: у = х  k. Шифрды ашу шифрмәтіннің сол k кілттер тізбегі мен у символдары екі модулі бойынша қосылуынан анықталады: y  k = x  k  k = x.

Бұл ауыстыру жүйесін іске асыру үшін бірреттілік блокнот пайдаланылады. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде шифрлау үшін қағаздан жасалған блокнот кеңінен қолданылған және Вернам шифрын “бірретілік блокнот” деп атау қалыптасып кеткен. Блокнот парақтарының әрқайсында K_і кездейсоқ сандар (кілттер) басылған. Блокноттың бірдей екі данасы жасалынады. Хабар жіберуші әр мәтінін блокноттың бірінші парағы арқылы шифрлайды. Хабарды шифрлап біткен соң ол пайдаланылған парақты жояды да шифрланған ақпаратты екінші абонентке жібереді. Қабылдаушы жақ келген хабарды кері шифрлап біткеннен кейін блокноттың пайдаланылған парағын жояды. Сөйтіп, хабардың әрбір символы үшін K_і кілті тек бір рет қолданылады. Жаңа хабарды шифрлау үшін жаңа парақтан бастайды.
ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУ РЕТІ

1. 
   Теориялық мағлұматпен танысу.
   
2. 
   Теориялық мағлұматқа талдау жасау.
   
3. 
   Бақылау сұрақтарына жауап беру.
   
4. 
   Жеке тапсырмаға талдау жасап, мысалдар келтіру.
   

1. 
   Плейфердің биграммды шифрында ақпаратты шифрлау қалай орындалады?
   
2. 
   Гронсфельд шифры ақпаратты қалай түрлендіреді?
   
3. 
   Вижинер шифрлау жүйесі қалай орындалады?
   
4. 
   Уитстонның “қос квадрат” шифры ақпаратты қалай түрлендіреді?
   
5. 
   Бippеттілік шифрлау жүйесі, Вернам шифрының қалайша орындалады?
   

Барлық келтірілген шифрлау түрлеріне мысалдар келтіріп, түрлендіріңіздер.

Ақпараттық қауіпсіздік саясаты стратегияны хабарлайды және құрамдас бөлігінің ақпаратық қауіпсіздігін басқаруға қатынасын сипаттайды. Ол ұстауы тиіс:

• 
  ақпараттық қауіпсіздікті, оның негізгі мақсаттарын, ақпаратты бірлесіп пайдаланудың кепілдік механизмі ретінде қауіпсіздіктің маңыздылығын анықтайды;
  
• 
  шешілген міндеттерге сәйкес ақпараттық қауіпсіздіктің мақсаттары мен ұстанымдарын қолдау жөніндегі шаралар;
  
• 
  мақсаттарға және басқару құралдарына, оның ішінде тәуекелдерді бағалау, сондай-ақ тәуекелдерді басқару құрылымдарына жетістікке жету жөніндегі іс-шаралар;
  
• 
  нормативтік, құқықтық, шарттық актілердің талаптарына сәйкес ұстанымдарды, стандарттарды түсіндіру;
  
• 
  ақпараттық қауіпсіздікті басқару, оның ішінде ақпараттық қауіпсіздіктің қақтығысы туралы хабарлау жөніндегі жалпы және арнаулы міндеттерді анықтау;
  
• 
  қауіпсіздік саясатын қолдай алатын құжаттамаларға сілтеме (пайдаланушылардың сақтауы тиіс қауіпсіздіктің рәсімдерін немесе қауіпсіздік ережесін егжей-тегжейлі баяндау).
  

• 
  ақпараттық қауіпсіздік саясатына сәйкес іс-қимылдар;
  
• 
  оларды пайдалану үшін рұқсатсыз қол жеткізуден, ашудан, өзгертуден, жоюдан немесе кедергіні құрудан ресурстарды қорғау;
  
• 
  ақпараттық қауіпсіздікке байланысты анықталған үдерістерді және іс-шараларды орындау;
  
• 
  жұмыстарды орындаған кезде бөлек тұлғаларға тапсырылған міндеттерді кепілді орындау;
  
• 
  қауіпсіздіктің оқиғалары немесе басқадай қауіпсіздіктің тәуекелдері туралы хабарлама.
  

Жұмыс рәсімдері мен міндеттер

• 
  ақпаратты өңдеу және онымен айналысу;
  
• 
  ақпаратты резервтік көшіру, мерзілімділігі;
  
• 
  жоспарлауға, оның ішінде басқадай жүйелермен өзара байланыс, жұмыстың ең ерте басталуы мен ең кеш аяқталуының уақытына талап;
  
• 
  қателерді өңдеу немесе басқадай ерекше жай-күй жөніндегі нұсқама, ол міндеттерді орындау, оның ішінде жүйелік қосалқы бағдарлама пайдалануға шектеу барысында пайда болуы мүмкін;
  
• 
  күтпеген операциялық немесе техникалық қиыншылықтар пайда болған жағдайда байланыстарды қолдау;
  
• 
  арнайы ақпаратты шығару және ақпаратты алып жүрушіге қатынасу жөніндегі нұсқама, мысалға, сәтсіз аяқталған міндеттер үшін қортынды нәтижелерін қауіпсіз жою жөніндегі рәмідерді қоса алғанда, баспа құрылғылары немесе жабық қортындыны басқару жөніндегі үшін арнаулы қағазды пайдалану бойынша;
  
• 
  жүйенің істен шығуынан кейін падаланылатын қайта жіберу және жүйені қалпына келтіру;
  
• 
  аудиттің есеп беруін және жүйе туралы ақпараттар жөніндегі есеп беруді басқару.
  

Олардың мезгілінде қалпына келтіру үшін көшіру саясатын және деректердің резервтік көшірмелерін беру стратегиясын анықтау.

• 
  резервтік көшіруге жататын ақпараттар құрамын анықтау;
  
• 
  резервтік көшіру бойынша дәл және толық есеп берулерді шығару, көшіру рәсімдерін құжаттандыру және ақпараттарды қалпына келтіру;
  
• 
  резервтік көшірудің көлемін (толық немесе таңдаулы резервтік көшіру) және оның орындалу жиілігін анықтау;
  
• 
  жұмыс деректерін қалпына келтіру рәсімдерінің жұмыс жасауы үшін, тағайындалған мерзімге аяқталуына олардың тиімділігі мен мүмкіншілігін кепілдендіру үшін, ақпараттарды қалпына келтіру рәсімдерін тестілеу және рәсімдеу мүмкіншілігі;
  
• 
  резервтік көшірмелер шифрлаумен қорғалуы тиіс;
  
• 
  үздіксіз жұмыс жасау талаптарына сәйкес оларды кепілдендіру үшін, тестілеу мерзімділігіне көшіру жүйелерінің тізбегін анықтау;
  
• 
  зілзала нәубеті немесе апаттан кейін жүйені толықтай қалпына келтіру үшін (резервтік көшіру барлық ақпараттық жүйені, қосымшаны, деректерді қамтуы тиіс) қажетті резервтік көшірудің тәртібі;
  
• 
  ақпараттарды сақтау, сондай-ақ әрдайым сақталатын мұрағаттық көшірмелер үшін уақыт мерзімін анықтау.
  

• 
  пайдаланушылардың идентификаторлары (растаулары);
  
• 
  негізгі оқиғалар туралы уақыты, күні және нақты ақпараты, мысалға жүйеден шығуының тіркелуі;
  
• 
  терминалдың идентификаторы немесе орналасқан орны, егер бұл мүмкін болса;
  
• 
  жүйеге қол жеткізудің табысты және табыссыз әрекет жасау бойынша есеп беру;
  
• 
  табысты алынған деректер мен ауытқыған деректер бойынша және басқадай ресурстарға қол жеткізуге әрекет жасау бойынша есеп беру;
  
• 
  жүйенің кескін үйлесімінде өзгертулерге;
  
• 
  артықшылығы барды пайдалану бойынша;
  
• 
  қосымшаларды және жүйелік қосалқы бағдарламаны пайдалану;
  
• 
  қол жеткізуі және қол жеткізудің түрі жүзеге асырылған файлдар;
  
• 
  желілік адрестер және хаттамалар;
  
• 
  қол жеткізуді басқару жүйесімен құрылғанды хабарлау;
  
• 
  активтену және қорғау жүйесінің жұмыс жасауының тоқтауы, мысалға, антивирустік жүйелер, басып кіруін айқындау жүйелері;
  
• 
  аудиттің есеп беруі ішкі, жасырын жеке деректерді ұстауы мүмкін, олардың құпиялығын қорғау жөніндегі сәйкес шаралар қабылдануы тиіс;
  
• 
  жүйелік әкімшілер өз бастамасы бойынша журналдардағы есеп берулерді кетіруге немесе олардың құрылуын үзіп тастауға рұқсат алуы тиіс емес.
  

• 
  қол жеткізуді, оның ішінде тіркеудің нақты ақпаратын бекіту:
  
  • 
    пайдаланушының идентификаторы (ID);
    
  • 
    негізгі оқиғалардың күні мен уақыты;
    
  • 
    оқиғалардың түрлері;
    
  • 
    қол жеткізуі жүзеге асырылған файлдар;
    
  • 
    пайдаланған бағдарламалар мен жүйелік қосалқы бағдарлама;
    
• 
  барлық ерекше артықшылық операциялар:
  
• 
  ерекше артық есеп жүргізу жазбаларын пайдалану, мысалға, супервизорды, (root) әзірлеушісін, әкімшіні;
  
• 
  жүйені іске қосу және тоқтату;
  
• 
  енгізу – шығару құрылғыларын бекіту және босату;
  
  • 
    рұқсат етілмейтін қол жеткізудің әрекет етулері:
    
  • 
    пайдаланушының сәтсіз немесе ауытқыған операциялары;
    
  • 
    деректермен және басқадай ресурстармен сәтсіз немесе ауытқыған операциялары;
    
  • 
    желілік шлюздер және желіаралық экрандар үшін қол жеткізу және хабарлама құқығының бұзылуы;
    
  • 
    басып кіруін айқындаған жүйелердің ескертуі;
    
• 
  ескерту немесе жүйелердің істен шығуы, мысалға:
  
  • 
    консольға шығарылған ескерту немесе хабарлама;
    
  • 
    жүйенің айрықша жай-күйі бойынша есеп берулері;
    
  • 
    желілерді басқаруды жүйелерге ескерту;
    
  • 
    қол жеткізуді басқару жүйесімен құрылғанды хабарлау;
    
• 
  қауіпсіздік жүйелерін және басқару құралдарын күйге келтіруді өзгерті немесе өзгертуге әрекет қылу.
  

• 
  қосымшалар үдерістерінің сыншылдығы;
  
• 
  ақпараттарды талдаудың маңыздылығы, сезімталдығы, және сыншылдығы;
  
• 
  жүйеге енудің және оны жөнсіз пайдаланудың өткен тәжірибесі, пайдалану жиілігінің ақсайтын жері;
  
• 
  жүйелер байланыстығының дәрежесі (әсіресе жалпы пайдаланудағы желілермен);
  
• 
  пайдалануы тоқтатылған құралдардың есеп беруі.
  

• 
  тіркелген хабарлама түрлерінің өзгеруі;
  
• 
  есеп беру файлдарын редакциялау және жою;
  
• 
  онда есеп берулер сақталатын ақпараттарды алып жүрушілердің сыйымдылығын арттыру, нәтижесінде оқиғалар жазбаларының немесе соңғы тіркелген оқиғаларының қайта жазбаларының істен шығуының неден болуы;
  
• 
  есеп беру жазбаларын сақтау ережелерімен сәйкес (немесе ақпараттарды растайтындарды жинау және сақтау жөніндегі талаптарды орындау үшін) аудиттің кейбір есеп берудің мұрағаттануын жасайды;
  
• 
  екінші есеп беруге хабарламалардың сәйкестендірілген түрлерін автоматтық түрде көшірілуі немесе сәйкестендірілген жүйелік қосалқы бағдарламаларды пайдаланылуы немесе есеп берулер файлдарының талдауын орындау үшін аудиттің аспаптық құралдары мүмкіншілігін қарастыру;
  
• 
  жүйелік есеп берулер, себебі өзгерген немесе олардағы деректерді жойған кезде қорғалуы тиіс, қолданыстағы есеп берулер қауіпсіздік туралы жалған әсер құруы мүмкін.
  

• 
  оқиға болған уақыт (операциялардың табысты немесе табыссыз аяқталуы);
  
• 
  оқиғалар туралы ақпарат (мысалға, кері файлдар) немесе өзі туралы (мысалға, қате болды, және оны түзету бойынша операциялар қабылданды);
  
• 
  қандай есеп жүргізу жазбасы пайдаланылғаны немесе қандай әкімші немесе оператор сәйкес операциаларды орындалғаны туралы мәлімет;
  
• 
  қандай үдерістер пайданылғаны туралы мәлімет.
  

• 
  себебі, істен шығудың қанағаттандырарлық жойылғанына кепілдік беретін істен шығуларды тіркеу есеп берулерін тексеру;
  
• 
  басқару құралдары қатерлердің астында қойылған жоқ және себебі рұқсат етіліп, бекітілген шаралар қабылданды дегенге кепілдік беретін жағдайды түзеу жөніндегі шараларды тексеру.
  

Лицензиаттар туралы ақпарат

Бұл ақпарат ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын (АКҚҚ) әзірлеу, шығару, жөндеу, сату, экспорттау және импорттау саласындағы қызметті лицензиялаудың негізгі принциптері мен ережелерінен тұрады.

Лицензиаттар туралы ақпараттың мазмұны:

1. АКҚҚ саласындағы заңнамалық және нормативтік базасының тізбесі;

2. Лицензиялар: түрлері, нысандары мен мазмұны;

3. Лицензия берудің шарттары мен тәртіптері;

4. Лицензияны ресімдеу үшін қажетті құжаттар тізбесі;

5. Лицензия беруден бас тарту;

6. Лицензияның қолданылуын тоқтату, күшін жою және оны кері қайтарып алу;

1. «Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2200 Заңы;

2. «Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2201 қаулысын іске асыру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 1894 қаулысы;

3. «Қазақстан Республикасында арнайы жедел іздестіру шараларын жүргізуге арналған ақпаратты қорғаудың криптографиялық құралдарын, арнаулы техникалық құралдарын әзірлеу, шығару, жөндеу және сату саласындағы қызметті лицензиялаудың тәртібі және біліктілік талаптары туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 13 маусымдағы № 967 қаулысы;

4. «Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысуға құқық беру үшін лицензиялық алым ставкаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 24 қаңтардағы № 100 қаулысы;

5. «Қазақстан Республикасында тауарлардың (жұмыстар мен қызмет көрсетулердің) экспорттары мен импорттарын лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 30 маусымдағы № 1037 қаулысы;

6. «Қазақстан Республикасындағы ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын депозитке салу ережелерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы ҰҚК Төрағасының 2001 жылғы 22 маусымдағы № 86 бұйрығы.

Ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарына (бұдан әрі – АКҚҚ) кез-келген аппараттық, бағдарламалық және аппараттық-бағдарламалық құралдар мен кешендер, ақпаратты шифрлеу және аутентификациялау, сондай-ақ шифркілттерді әзірлеу мен бөлу жолымен оның мазмұнын жасыру және (немесе) оның тұтастығын бақылау мақсатында ақпаратты қайта өзгерту алгоритмдері мен әдістері жатады.

«Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2200 Заңының 9-бабына сәйкес ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын, қосалқы бөлшектерін, олардың жинақтаушы элементері мен аспаптарын, егер олар басқа салада пайдаланылмайтын болса, сондай-ақ монтаждауды, түзеуді, пайдалануды, сақтауды, жөндеу мен сервистік қызмет көрсетуді қоса есептегендегі оларды шығаруға арналған арнайы материалдар мен қондырғыларды әзірлеу, шығару, жөндеу және сату бойынша кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін лицензияның бар болуы талап етіледі.

2. Лицензиялар: түрлері, нысандары мен мазмұны

Лицензия оның иесінің (заңды немесе жеке тұлғаның) ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарына байланысты лицензияланған қызметті белгілі бір аумақтық шекараларда көрсетілген мақсатқа сәйкес белгіленген мерзім ішінде лицензияға енгізілген талаптар мен шарттарды орындаған жағдайда жүзеге асыру құқығын куәландыратын құжат болып табылады.

Қызметтің әрбір түріне лицензиялаудың құрылымына сәйкес жеке лицензия беріледі. Кәсіпкерлік қызметтің бірнеше түрін жүргізуге бір лицензия берілуі мүмкін.

Лицензиялар ажырағысыз болып табылады, яғни лицензиат оларды басқа заңды немесе жеке тұлғаларға бере алмайды. Лицензияның күші лицензиатпен шарттық қарым-қатынастағы үшінші адамға тарамайды.

Лицензиялардың қолданылу мерзімі: лицензиялар мерзіміне қарай бас лицензия және бір жолғы лицензия болуы мүмкін.

Лицензияның нысанын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

«Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2201 қаулысын іске асыру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 1894 және «Қазақстан Республикасында арнайы жедел-іздестіру шараларын жүргізуге арналған ақпаратты қорғаудың криптографиялық құралдарын, арнаулы техникалық құралдарын әзірлеу, шығару, жөндеу және сату саласындағы қызметті лицензиялаудың тәртібі және біліктілік талаптары туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 13 маусымдағы № 967 қаулыларына сәйкес республика аумағында ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарына байланысты қызметті лицензиялауды Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті жүзеге асырады.

АКҚҚ саласында қызметтердің мынадай түрлері лицензиялауға жатады:

• ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын әзірлеу, сату (оның ішінде және өзге де беру) және сақтау;

• ақпаратты криптографиялық қорғау құралдары саласындағы ғылыми-зерттеулік қызмет;

• ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын шығару, сату (оның ішінде және өзге де беру) және сақтау;

• ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын жөндеу, техникалық қоса алып жүру және сақтау;

• ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын сату (оның ішінде және өзге де беру) және сақтау;

• коммерциялық деңгейдегі ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын пайдалану және сақтау;

• ақпараттық-анықтамалық, жарнамалық көрсету мен консультативті қызметтер ұсыну.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 13 маусымдағы № 967 қаулысының 3-тармағына сәйкес мемлекеттік құпиялар санатына кіретін ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын әзірлеуге, шығаруға, жөндеуге және сатуға байланысты қызметті заңды және жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік және басқару органдарының мүддесінде ғана жүзеге асырылуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын құрамайтын мәліметтерді қорғауға арналған АКҚҚ пайдалануға байланысты қызмет Қазақстан Республикасы ҰҚК «Қазарнаулыкәсіпорын» республикалық мемлекеттік кәсіпорнында басты және техникалық құжаттаманы міндетті түрде депозиттаумен жүзеге асырылады.

3. Лицензия беру шарттары мен тәртіптері

АКҚҚ саласындағы қызметті жүзеге асыруға құқық беретін лицензия біліктілік деңгейі осы Ережеде баяндалған талаптарға сай келетін заңды немесе жеке тұлғаға (бұдан әрі өтініш берушіге) беріледі.

Лицензия беруге өтініш барлық құжаттар, құқық қорғау органдарының арнайы тексеріс, кәсіпорынның біліктілік деңгейі мен ұйымдастырушылық-техникалық жағдайларына оң баға беру бойынша оң қорытындысы болған кезде тіркеледі. Құжаттарды тіркеген сәттен бастап 30 күн ішінде өтініш берушіге өтініш білдірген қызмет түрін жүзеге асыруына лицензия беріледі немесе одан бас тарту жөнінде жазбаша жауап жіберіледі.

4. Лицензияны ресімдеу үшін қажетті құжаттар тізбесі

Ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарына байланысты қызметті жүзеге асыруға лицензия алу үшін «Қазақстан Республикасында арнайы жедел-іздестіру шараларын жүргізуге арналған ақпаратты қорғаудың криптографиялық құралдарын, арнаулы техникалық құралдарын әзірлеу, шығару, жөндеу және сату саласындағы қызметті лицензиялаудың тәртібі және біліктілік талаптары туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 13 маусымдағы № 967 және «Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2201 қаулысын іске асыру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 1894 қаулыларымен белгіленген құжаттар топтамасын Қазақстан Республикасы ҰҚК-на дайындап және беру қажет:

1. Белгіленген үлгідегі өтініш. otinish.pdf

2. Белгіленген үлгідегі сауалнама. saualnama.pdf

3. Жарғы мен құрылтай шартының көшірмелері (заңды тұлғалар үшін).

4. Заңды тұлғалар үшін мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің көшірмесі.

5. Статистикалық карточка көшірмесі.

6. Есептесу шотының бар екендігі туралы қызмет көрсету банкінің растауы.

7. Тіркеу туралы салық комитетінің растауы.

8. Санитарлық бақылау органдары қорытындысының көшірмесі.

9. Мүлікке шаруашылық иемденуге меншіктік құқық беретін құжаттар, мүлікті жалға алу шарты (көшірмелері).

10. Ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарымен жұмыс істеуге тікелей қатысы бар қызметкерлердің тізімі.

11. Келген қызметкерлердің белгіленген үлгідегі сауалнамалары мен өмірбаяндары.

12. Келген қызметкерлерде тиісті білімі мен кәсіби дайындығының бар екендігі туралы құжаттардың көшірмесі.

13. Келген қызметкерлерге қатысты белгіленген тәртіпте тексеріс іс-шараларын өткізуге олардың келісімін растайтын құжаттар.

14. Мемлекеттік құпияны қорғауды қамтамасыз ету, қызметтік құпияны құрайтын ақпаратты жария етпеу жөніндегі талаптарды қызметкерлердің орындау міндеттемелеріне қатысты еңбек шарттарының (келісім-шарттарының) көшірмелері (заңды тұлғалар үшін).

15. Лицензиялық алымды төлегені туралы құжаттардың көшірмесі (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 24 қаңтардағы № 100 қаулысына сәйкес лицензиялық алым ставкасы 9 ең төменгі есептеу көрсеткіштерін құрайды).

16. Экологиялық бақылау органдары қорытындысының көшірмесі.

Лицензиялаушы орган, егер:

1. Барлық талап етілген құжаттар ұсынылмаса;

2. Өтініш беруші ұсынған құжаттарда жалған немесе бұрмаланған ақпарат болса;

3. Өтініш беруші Ережемен белгіленген біліктілік талаптарына сай болмаса;

4. Лицензия бергені үшін алым төленбесе;

5. Арнайы тексерудің теріс нәтижелері болса; 6. Өтініш берушіге қатысты соттың қызметтің осы түрімен айналысуына тыйым салатын шешімі болса, лицензия беруден бас тартуға құқылы.

Лицензия беруден бас тартылғандығы туралы хабар өтініш берушіге өтініш берілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде жазбаша нысанда, бас тартудың себептері көрсетіле отырып ұсынылады.

Егер лицензия мерзімінде берілмесе немесе бас тарту өтініш берушіге негізсіз болып көрінсе, ол бір ай мерзім ішінде бұл әрекеттерге сот тәртібімен шағымдануға құқылы.

6. Лицензияның қолданылуын тоқтату, күшін жою және оны кері қайтарып алу

Лицензиар мынадай жағдайларда:

1.Лицензиаттан тиісті өтініш түскенде;

2.Лицензиардың немесе уәкілетті органның қызметке тексеру жүргізуінің нәтижесінде лицензия шарттарының бұзылғандығы анықталғанда;

3. Лицензия алу үшін ұсынылған құжаттардан жалған деректер табылғанда;

4. Лицензиядағы лицензия ережелері мен талаптарының сақталуына бақылау жасау үшін қажетті мәліметтерді лицензиарға ұсынудан бас тартылған жағдайда лицензияның күшін алты айға дейінгі мерзімге тоқтатуға құқылы.

Тоқтатылған уақыт лицензия күшінде болатын жалпы мерзімге кіреді.

Лицензиат лицензия күшін тоқтату туралы шешімге сот тәртібімен шағымдануға құқылы.

Лицензияның күші тоқтатылған себептер жойылғаннан кейін (бірақ алты айдан кешіктірмей) лицензия қайта күшіне енеді. Лицензия лицензиялаушы орган тиісті шешім қабылдағаннан кейін қайта күшіне енген болып есептеледі, бұл туралы лицензиат пен салық қызметі органдарына үш күн мерзім ішінде хабарланады.

Лицензия тек:

1. Лицензия берілген мерзім аяқталғанда;

2. Лицензия берілген әрекеттер толық көлемде орындалғанда;

3. Лицензия кері қайтарылып алынғанда;

4. Азамат кәсіпкерлік қызметін тоқтатқанда, заңды тұлға қайта ұйымдастырылғанда немесе таратылғанда ғана өз күшін жояды.

Заңды тұлға қайта тіркелген кезде лицензия мерзімі аяқталғанға дейін сақталады.

Лицензия күшінің жойылуына байланысты дауларды сот шешеді.

Егер заңнамалық актілерде өзгеше көзделмесе, мынадай жағдайларда:

1. Лицензиат лицензияда көрсетілген талаптарды орындамағанда;

2. Сот лицензиатқа лицензия берілген қызмет түрімен айналысуға тыйым салғанда;

3. Лицензиар лицензияның күшін тоқтатқан себептер жойылмағанда лицензия сот тәртібімен кері қайтарылып алынуы мүмкін.

Лицензияның күші тоқтатылған кезде лицензия беру үшін төленген алым қайтарылмайды.

Лицензияның күші тоқтатылған жағдайда лицензиар (лицензиялық комиссия) мұндай шешім қабылдағаннан кейін бір апта мерзім ішінде лицензия иелеріне тоқтату себептерін көрсете отырып, жазбаша нысанда хабарлайды.

1.Теориялық материалды оқу

2. Теориялық материалды талдау

3. Бақылау сұрақтарына жауап беру

Есеп бақылау сұрақтарына жауап беріле отырып, қысқаша теориялық мағлұматты қамтуы тиіс.

1. «Электрондық үкімет» құрамдас бөлігінің ақпараттық қауіпсіздік саясатының міндеті.

2. Персоналдың рөлі мен міндеті.

3. Жұмыс рәсімдерін құжаттандыру.

4. Деректерді көшірген кезде сақтау керек факторлар.

5. Жалпы қол жеткізуімен ақпаратты қорғау.

6. Жүйелерді пайдалану мониторингі не үшін қажет?

7. Әкімшінің және оператордың журналы не үшін қажет?

8. Істен шыққандарды тіркеу журналы не үшін жүргізіледі?

9. "Лицензиялау туралы" туралы заңның маңызы.

10. Лицензия беру шарттары мен тәртіптері.