16
клиентке әсер ету «болу эффектінің» дәрежесін анықтайды. Айта кеткен
жөн, «болу эффектісі» өзінің табиғатына сай, интерактивтік араласу мен
компьютерлік гиперортамен тығыз байланысты.
Желілік навигация.
Желілік навигация компьютерлік гиперортада өзіндік қозғалыс
процесі болып табылады. Сызықты емес іздеуді және мәліметтерді талап
ету құрамындағы әдісті клиентке еркін түрде береді.
Internet сервисінің коммуникативті сипаттамасы.
Интернет
комплексті
сервис
болғандықтан,
оның
жеке
сипаттамаларын таңдап және қолдану кезінде көрсету керек. Кестеде
коммуникация түріндегі Internet коммуникациялық сервис анализінің
нәтижесі, коммуникация моделінің құрамында жатқан, көрсетілген
мәліметтер түріне, симметриялық кері байланыс және интерактивті қарым-
қатынасы көрсетілген.
2.1 кесте - Internet сервисінің коммуникативті сипаттамасы
Көрсетілген мәліметтер Интернет ортасының қолдану әдістерінің
коммуникациялық кең диапазонды түрлері көрсетілген. Нақты есептерді
шығару кезінде әрбір Интернет сервисінің жеке анализдері қажет.
Сервис
Аралық
қарым-
қатынас
Машиналық
қарым-
қатынас
Коммуникация
Моделі
Мәліметтер
түрінің
көрінісі
Кері
байланыс
симметриясы
Интерактивті
қарым-
қатынас
мүмкіндігі
Электрондық
пошта
Иә
Иә
Бірге-бір
Бірден – көпке
Мәтін,
графика,
дыбыс
Иә
Жоқ
Жіберу
тізбегі
Иә
Иә
Көпке-көп
Мәтін
Иә
Жоқ
Конференция
лар
Иә
Иә
Көпке-көп
Мәтін
Иә
Жоқ
Сөйлесу
бөлімдері
Иә
Иә
Көпке-көп
Мәтін
Иә
Иә
WWW
Иә
Иә
Көпке-көп
Мәтін,
графика,
дыбыс,
видео
Жоқ
Иә
Дауыс
байланысын
ың
программала
ры
Иә
Иә
Бірге-бір
Дыбыс
Иә
Иә
Аудио-
және видео-
конференция
лары
Иә
Жоқ
Көпке-көп
Дыбыс,
бейне
Иә
Иә
17
Бақылау сұрақтары:
1)
Қандай коммуникативті модельдер Интернетте шығарылады?
2)
Гипертекст ұғымы нені білдіреді?
3)
Internet ортасындағы интерактивтік ұғымы нені білдіреді?
4)
Pull- және Push-моделдерінің Internet коммуникациясының
ерекшеліктері қандай?
5)
«Болу эффектісі» термині Internet ортасында нені білдіреді?
3 Дәріс №3. Қолданушының Интернетке кіруі. «Соңғы миля».
Коммутация каналының желісі. Модем
Дәрістің мақсаты: қолданушының интернетті пайдалану кезіндегі
«соңғы миля», «коммутация каналының желісі» және «модем»
түсініктерімен, интернетке кірудің түрлі нұсқаларымен таныстыру.
Дәрістің мазмұны: «Соңғы миля» технологиясы. Желінің
коммутациялы каналдары. Модем функциясы. ASCII-кодировкасы.
Бiрнеше компьютерлер арасында жобалау және есептердi шығаруды
жеңiлдету үшiн ол жүйенi бiрнеше бiр-бiрiмен байланысқан топтарға
бөлiнедi. Жүйе арқылы алмасу жүрiп жатқанда екi торап келесi ережелердi
сақтауы тиiс:
-
электрлік сигналдардың түрiн және деңгейлерiн келiстiру;
-
берiлiстердiң ұзындығын анықтау әдiстерi;
-
бақылау әдiстерi.
Келiсiмдер мәлiметтердi интерпретациясын анықтайтын, биттарды
беру ең кiшi деңгейден үлкен деңгейлерге дейiн барлық деңгейлерге бiрдей
болу керек.
Бiр деңгейдегi берiлiстердiң форматын және тiзбегiн анықтайтын
ондай формалданған ережелердi протоколдар деп атайды.
Иерархиялық жүзеге асырылған протоколдардың жиынтығын
коммуникациялық протоколдардың стекi деп атайды.
Желiлiк деңгей бiрiншiден келесi есептердi шығару үшiн құралдармен
қамтамасыз ету керек:
-
еркiн топологиясы бар желiлерге пакеттердi жеткiзу;
-
желiнi сенiмдi локалды трафиктың арқасында құрылымдау;
-
әртүрлi протоколдардың каналдық деңгейледiң келiсуi.
Желiдегi трафик кездейсоқ ретiмен орналасады, бiрақ онда кейбiр
заңдылықтар көрсетiледi. Кейбiр жалпы есеппен жұмыс iстейтiн
қолданушылар (мысалы, бiр бөлiмнiң қызметкерлерi) көбiнесе бiр-бiрiне
немесе жалпы серверге сұраумен қатынасады. Сол кезде олардың басқа
бөлiмдердiң компьютерлерiнiң ресурстарымен қолдануы қажет болады.
Сондықтан жүйенiң құрылымы мәлiметтердiң ағынының құрылымына
сәйкес келу керек. Жүйедегi трафигiне байланысты компьютерлер бiрнеше
18
бөлiмдерге (сегменттерге) бөлiнуi мүмкiн. Егер бiр-бiрiмен қатынасатын
компьютерлердiң сұраулары мен жауаптары осы топтың компьютерлерiне
арналса, онда олар бiр бөлiмге жинақталады.
Жүйенi сегменттерге бөлу үшiн мосттар мен коммутаторлар
қолданылады. Олар сегменттiң iшiндегi локалды трафиктi сыртқа ешқандай
кадрларды бермей экрандайды, тек қана басқа сегменттерде орналасқан
компьютерлерге арналған кадрлардан басқа. Сонда жүйе бiрнеше
жүйелерге бөлiнедi. Ол бiр топтың iшiндегi трафиктің жиiлiгiн және
топтардың арасындағы алмасудың активтiгiн ескере отырып байланыс
бөлiмдерiнiң өткiзу мүмкiндiгiн рационалды түрде таңдау мүмкiндiгiн
тудырады.
Бiр жағынан жүйенiң мосттардың арасында орналасқан логикалық
сегменттерi бiр-бiрiнен дұрыс оқшауланбаған, өйткенi олар кеңдiк
толқындарынан қорғалмаған. Егер қандай да бiр станция кеңдiк
толқындары арқылы мәлiметтердi жiберсе, онда ол мәлiметтер жүйенiң
станцияларының барлық логикалық сегменттерiне берiледi. Мосттардың
көмегiмен салынған кеңдiк толқындарынан қорғану үшiн: администратор
тек бiр түйiнге генерирлеуге рұқсат етiлген кеңдiк толқындарының пакетін
шектейдi.
Екiншi жағынан коммутаторда жасалған локалды жүйелердiң
виртуалды сегменттердiң механизмдерiн пайдалану трафиктың толық
локалдауына әкелiп соғады. Ондай сегменттер бiр-бiрiнен толық
оқшауланған. Сонда мосттар мен коммутаторлардың көмегiмен салынған
жүйелердегi әртүрлi виртуалды сегменттерге жататын компьютерлер
бiркелкi жүйенi құрамайды.
Мосттармен коммутаторлардың келтiрiлген кемшiлiктерi олардың
каналдық деңгейлердiң протоколдарымен жұмыс iстеуiне байланысты. Ол
протоколдарда үлкен жүйенi құрылымдау кезiнде пайдалануға болатын
жүйенiң бөлiгi немесе сегменттi анықталмайды. Жүйелiк технологияларды
жобалаушылар каналдық деңгейлердi жетiлдiрудiң орнына ол есептi
жүйелiк деңгейлерге жүктедi.
Қолданушылардың көп бөлігінде жоғарғы жылдамдықпен желіге кіру
мүмкіндіктері провайдерге қарағанда жоқ. Абонентпен провайдердің болу
нүктесі арасындағы болатын байланыс технологиясы технологияның соңғы
милясы деп аталады. Бұл атау шартты түрде, ал практика жүзінде осы
айтылған қашықтық бір миляға сәйкес келу қажет емес. Көп жағдайларда
«соңғы миля» желіден компьютер қолданушысына ақпаратты жіберу тар
жол болады. Интернетке жіберу соңғы миля технологиясы әртүрлі бола
алады, бірақ «кіру жылдамдығы жоғары болған сайын, каналдарды қолдану
ақысы жоғары болады» деген принцип әмбебапты болып келеді. Барлық
инфраструктураны қолдануға мүмкіндік беретін көптеген технологиялар
бар, олар - Интернетке кіру мүмкіндігіне арналған телефонды линиялар,
кабельді теледидар желілері және басқалар.
