13
2 кесте – Техника терминдері жасалуының лексика-семантикалық тәсілі
мысал
мағыналары
информатика
саласына
байланысты мысалдар
көз
1) көру мүшесі;
2) бір нәрсенің шығар жері, қойнауы.
ақпарат
көзі
(источник
информации), жарық көзі
(источник света)
қор
1) мол жиналған мәлімет;
2) бір
нәрсенің жиналып қалған
запасы.
ақпарат
қоры
(запас
информации), апаттық қор
(аварийный резерв)
шама 1) адам бойындағы күш, қуат;
2) заттың болжалды көлемі, мөлшері.
шаманың
сынақтық
мәні
(испытательное
значение
величины), шаманың кепілдік
мәні (гарантируемое значение
величины)
өріс
1) мал жайылымдық жер;
2) даму, өркендеу.
электр өрісі (электрическое
поле),
магнит
өрісі
(магнитное поле)
желі
1) негіз, арқау, өзек;
2) байланыс, жалғастық, сабақтастық.
электр желісі (электрическая
линия),
байланыс
желісі
(линия связи)
9-тапсырма.
Сөйлемдердегі лексика-семантикалық тәсіл арқылы
жасалған терминдердің мағынасын түсіндіріңіз.
1. Тізбектегі айнымалы синусоидалы ток синусоидалы электр қозғаушы
күшінің әрекетінен ауады.
2. Тұйықталған
өткізгішті магнит өрісінде айналдырғанда осы
өткізгіште индукцияланған ЭҚК шамасын анықтауға болады.
3. Айнымалы токтың қуаты кернеу мен токтың көбейтіндісімен
анықталатыны белгілі.
10-тапсырма. «Кім көп сөз құрайды?» Төмендегі берілген сөздерден
бірнеше жасырын сөздерді табыңыз.
Үлгі: бағдарлама (программа), бағдар
(направление), алма (яблоко), ара (пчела), бар (есть), аға (брат).
Пернетақта, ақпараттық.
11-тапсырма. Жақша ішіндегі сөздерді қазақ тіліне аударыңыз.
Провайдер – бұл (организациями и частным лицам) Internet қызметтерін
ұсынатын компания. (В качестве провайдеров) жекеменшік арнайы
маманданған формалар да, ірі телефон компаниялары да қызмет істей алады.
Мәліметтерді жеткізу жылдамдығы – уақыт бірлігінде модем арқылы
өтетін (количество бит информации). Коммутацияланатын желі бойынша
(соединение через модем) – бұл Internet-ке қосылудың ең сенімді, бірақ ең
14
баяу түрі. Енді бір түрі – кабельді модем, DSL, жерсерігі арқылы (является
широкополосное соединение).
12-тапсырма. Сөз тіркестерін құрастырыңыз.
1.3 Аналитикалық тәсіл
Сөзжасамның аналитикалық тәсілі, яғни сөздердің тіркесуі, бірігуі,
қосарлануы, қысқартылуы арқылы термин атауын жасау терминологияда
өнімді тәсілдердің бірі болып табылады.
Техника терминдерінің аналитикалық тәсілі тірек-сызба негізінде
берілді (3 кесте).
3 кесте – Техника терминдерінің аналитикалық тәсілі
13-тапсырма.
Терминдердің
жасалу
тәсілдеріне
информатика
мамандығына қатысты әдебиеттерден мысал келтіріңіз.
14-тапсырма. Төмендегі үлгі бойынша берілген әріптерден басталатын
кәсіптік терминдерді теріп жазыңыз.
күш
аналитикалық
тәсіл
сөзқосым
қосарлану
тіркестіру
қысқарту
пернетақта,
сызбанұсқа
вольт-ампер,
ватт-сағат
бейне ақпарат,
диск жетек
ЭЕМ, АКТ,
ЖЖҚ, ДК
көз
15
әріптер
терминдер
грамматикалық
информатиканың
интерноционалдық
к
о
м
п
д
с
б
ш
ф
ц
ж
т
көсемше
компьютер
компьютер
15-тапсырма. Белгіленген сөздерге қарама-қарсы мәндегі сөздерді, асты
сызылған сөздерге мағыналас сөздерді тауып жазыңыз.
1. Кез келген компьютер бірнеше құрылғыдан тұрады.
2. Әрбір
сыртқы құрылғы компьютердің процессорымен арнайы
блоктар – адаптер немесе контроллер арқылы жалғасады.
3. Ақпарат ұсынудың тәсілі көлемді және күрделі болып келеді.
4. Ғылыми ақпарат жинау саласында ақпарат көлемінің артуына екі есе
көбейіп отырады.
5. Екіншісі – теріс зарядталған.
6. Ом заңы бойынша құйынды токтың күші азаяды.
7. Тұрақты ток генераторлары арасында ерекше кең тарағандары:
параллель және аралас қыздырғыштары бар генераторлар.
8. Термоэлементте қыздырғыштың ішкі энергиясы электр энергиясына
түрленеді.
9. Өткізгіштердің көлденең қимасы бірдей.
10.
Қазіргі автоматты басқару жүйелерінің ішіндегі маңызы бар
техника - компьютер.
2 Аббревиатуралар
Аббревиатура (лат. ab – бастапқыдан, brevio – қысқарту) – қысқартылып
жазылатын сөз тіркесі. Аббревиатураның 2 түрі бар.
Инициалдық аббревиатура. Бұл – қысқартылып жазылған сөз
тіркесіндегі басқы әріптерден немесе дыбыстардан ғана құралған
аббревиатура. Мысалы: АЭС (Атом электр стансасы), ЖЭС (Жылу электр
стансасы), МАЭС (Мемлекеттік аудандық электр стансасы), ЖЭО (Жылу
электр орталығы).
