29
техникалық аудармалар жасай алуы; бесіншіден, терминологиялық
минимумды білуі керек.
Аудармашы өзіне қажет арнайы мәліметтерді тез табу үшін қандай
ақпарат көздері бар екенін, олардан не табуға болатынын, оларды қандай
тәртіппен қолдануға болатынын білуі керек.
Барлық ақпарат көздерін жалпы, арнайы ақпарат көздері деп бөлуге
болады. Жалпы ақпарат көздеріне жалпы қолданыстағы сөздіктер және жалпы
энциклопедиялар жатады. Сөздіктер екітілді және бір тілді болады. Біртілді
сөздіктер: түсіндірме, синонимдер, омонимдер, антонимдер, орфографиялық,
фразеологиялық болып келеді. Арнайы ақпарат көздеріне: арнайы сөздіктер,
арнайы энциклопедиялар, ғылым мен техниканың әртүрлі салалары бойынша
анықтамалықтар, арнайы әдебиеттер жатады.
Жалпы екітілді сөздіктерді табысты пайдалану үшін мыналарды есте
сақтау керек:
1) кез келген жалпы екітілді сөздік (фразеологиялық сөздіктен басқасы)
сөздің аудармасын емес, әрбір сөздің мүмкін болатын баламаларын ғана
береді, сөздік сөздің белгілі контекстегі мағынасын тұспалдап қана көрсетеді.
2) қажет сөзді жылдам табу үшін алфавитті жақсы білу керек. Сөздікпен
жиі жұмыс жасаған кезде алфавитті жақсы білу жұмыс уақытын едәуір
үнемдеуге мүмкіндік береді.
3) барлық шартты белгілердің, қысқартулардың, сөздік мақалаларында
кездесетін тыныс белгілерінің мағыналарын жақсы білу керек. Ол үшін
сөздікті пайдаланбас бұрын сөздікті пайдалану туралы мақаланы зерде қойып
оқып шығу және қысқартулар тізімімен танысу керек.
32-тапсырма.
Мәтінде кездесетін терминдердің мағынасын түсіндіріңіз.
Компьютерлік желілер
Компьютерлік желілер және оның ұғымы, түрлері
Қазіргі уақытта компьютерді қолданудың ең маңызды аясы көптеген
қолданушылар үшін бірыңғай ақпараттық кеңістікті қамтамасыз ететін
желілерді құру болып табылады.
Желіге компьютерлерді біріктіру үлкен сыйымдылықты дискілерді,
принтерлерді, негізгі жадыны, программалық құралдарды бірге қолдану
болып табылады.
Компьютерлік желі деп қолданушыларды ақпараттық, программалық
және аппараттық ресурстарды және ақпаратпен алмасу құралдарын ұжыммен
пайдалануды қамтамасыз ететін өзара байланысқан компьютердің жиынтығы.
Компьютерлік желілер – деп әртүрлі қорларды мысалы программаларды,
құжаттарды және принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен
кабельдің көмегімен арқылы қосылған компьютерлер тобын айтады.
Егер желі онша үлкен емес және мекеменің бірнеше бөлмесін қамтыса,
онда оны жергілікті желі деп атайды.
30
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер
олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса,
онда корпоративтік деп. Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға
таралған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да
бола алады.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін
және ақпаратпен алмасу үшін біріктірілді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалық деп екіге
бөлінеді.
Ақпараттық
ресурстарға
программалар
және
деректер,
ал
техникалықтарға – принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар
кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар
ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректері бар
қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жазылғандай
жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын
ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық
компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады.
Жергілікті және ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл жергілікті
ресурсты ортақ етуге болады және керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті
мәртебесін беруге болады.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі
ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер
клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
4.5 Ғылыми-техникалық әдебиетті аудару
Ғылыми-техникалық әдебиетті аударушының ең негізгі міндеті –
автордың ойын бұрмаламай, толық беру, аудармада қажетті терминологияны
қолданып, сауатты әдеби тілмен аудару. Ғылыми-техникалық әдебиеттің
аудармасына қойылатын негізгі талап - аударманың түпнұсқаға толық сәйкес
келуі, оны орысша «адекватность перевода» дейді. «Адекватный» - латын сөзі.
Қазақ тіліндегі мағынасын: тең, толық сәйкес келетін, барабар, ұқсас, бірдей,
тепе-тең, теңбе-тең деген сөздер береді. Ғылыми-техникалық мәтіннің
бірдейлігіне ақпараттық, ғылыми-техникалық дәлдікті сақтай отырып және
түпнұсқаның стилистикалық ерекшеліктерін ескере отырып, қол жеткізуге
болады. Мұндай аударманы басқаша эквивалентті (лат. тең, тең мағыналы)
және аутентивті (грек тілінде - түпнұсқаға сәйкес, дұрыс, шын) деп те атайды.
Аударманың өн бойында бір затты немесе ұғымды білдіретін бір ғана
термин қолданылуы керек. Белгілі бір кәсіпорында ғана қолданылатын
жергілікті сөздерді, архаизм-терминдерді қолданбау керек. Қазіргі кезде
аудармада бір сөзді бір мәтіндік бірліктің өзінде бірнеше құбылтып қолдану
жағдайлары кездеседі. Мысалы, «схема» деген сөзді бір мәтінде немесе бір
