4
Жарық беру жабдықтары
Әуеайлақтардың жарықты дабыл жабдықтарының жүйесі – арнайы сызба бойынша әуеайлақта
орналасқан және ұшуды, қонуға келгендегі қорытынды кезеңді, әр түрлі көру жағдайында әуе
кемесінің қонуы мен бұрылуын қамтамасыз ету үшін жарық дабылды құрылғылардың, электр
жабдықтардың және басқару аппаратуралардың жиынтығы;
Тұрақты импульсивті сәулеленудің жақындау оттары ҰҚЖ
осін жалғастыру жиегі бойынша
қондырылады. Олар пилотқа ҰҚЖ осіне бағытты көрсетуге арналған және БПРМ (Маркерлік
радиомаякты қара) арасындағы учаскені маркалау үшін қолданылады және ҰҚЖ-ның басталуы
болып табылады. Импульсивті жақындау оттарыбарлық барлық ОВИ жүйелерінде ұсынылса да
ҰЭЖТҚ
ұшудың электр –жарық беру
техникасымен қамтамасыз ету
ҰЭТҚ
ұшуды электрлік техникалық
қамтамасыз ету
ҰЖТҚ
Ұшудың жарық-техникалық
қамтамасыз ету
ЖҰҚЖ
Жасанды ұшу-қону жолағы
ЖДЖ
Жарықпен дабыл жабдықтары
РЖ
Рульдік жол
PAPI
Қонуға нақты келтіру
траекториясының көрсеткіші
TDZ
Жерге қону аймағының оттары
ICAO
Халықаралық азаматтық авиация
ұйымы
International Civil Aviation
Organization
ОТП
Орталық Тарату Пункті
Power Distribution Center
ГАД
Генераторлың Агрегат Дизелі
Diesel Generator Engine
ТКС
Трансформаторлық кіші станция
Transtormer Substation
КЖ
Кабельдік Желі
РАЕ
Резервті Автоматты Енгізу
АС
Ауыспалы Ток
Alternating Current
DC
Тұрақты Ток
Direct Current
ҮҚҚ
Үздіксіз Қоректендіру көзі
(UPS) Uninterrupted Power Supply
ЖДЖ
Жарық Дабылды Жабдықтар
МК
Магниттік Курс
DSLC
Цифрлық Синхронизатор және
жүктеменің бақылаушысы
Digital Synchronizer and Load Control
ӘОК
Әуежайдың Отын Кешені
ЖЖМ
Жанар-Жағар май материалдары
ЖА
Жүктемені Ажыратқыш
VDC
Тұрақты Ток Кернеуі
ж/в
Жоғары/вольтты
ЖЖТ
Жаңа Жолаушылар Терминалы
SCADA
Басқару диспетчерлігінің және
мәліметтер жинау жүйесі
Supervisory Contrrol and Data
Acquisition Sistem
ТҚ
Тарату Құрылғысы
кВА
Кило Вольт Ампер
кVA
кВАr
Кило вольт Ампер Реактивті
кVAr
ДГА
Дизель генератор апатты
UPS
Үздіксіз қоректендіру көзі
Uninterrupted Power Supply
5
Жарық беру жабдықтары
тәжірибе көрсеткендей оларды қолдану оларды көзді шағылыстыратын әрекеті жоқ күндіз тұман
кезінде ғана пайдалану дұрыс болады.
Жарық көкжиектегі оттар жасанды көкжиек орната отырып, ҰҚЖ осінің жалғасу сызығына перпендикуляр
орналасады. Жарықты көкжиектер ҰЖҚ үстіне қатынас бойынша ӘК көлденең крені туралы пилотқа
ақпаратты береді. Жарық көкжиектерінің оттары ақ жарықты болады.
Кіріс оттары ҰҚЖ табалдырығында қолданылады. Олар ҰҚЖ (оның бұрышын) бастауын көрсету үшін
арналған және жасыл түсті болады.
Қону белгісінің оттары ҰҚЖ табалдырығынан 150-300 м ара қашықтықта ҰҚЖ-дан қашықта кіші жарық
көкжиегі түрінде ҰҚЖ осіне перпендикуляр қондырылады.
Шектеу оттары ҰҚЖ аяқталуын көрсетеді және қызыл түсті жарықта болады.
Қону аймағының оттары нашар көріну жағдайында қонуды жеңілдету мақсатында ҰҚЖ-ға қону аймағын
белгілеу үшін қызмет етеді. Олар ақ түсті жарық шығарады.
ҚПБ бүйірдегі оттары және қону аймағының оттары бір қатарға орналасып, жарық коридорын құрайды, ол
бойынша пилот ҰЖҚ осіне шығудың дұрыстығын жеңіл анықтайды.
Глиссадты оттар жоспарлау көзбен көру глиссадын көрсету үшін арналған. Глиссадты оттардың түрі, саны
және орналасу сызбасы аэродромды жобалауға тапсырмамен анықталады. Глисадты оттардың бірнеше
стандартты сызбасы бар. Осылайша, мысалы жоспарлаудың глиссадты көзбен көрсетудің стандартты
сызбасының бірі келесі сызба бойынша орналасқан 12 глиссадты отты өзіне қосады: әр көкжиекте үш от
бойынша екі пар қанатты көкжиектер (жақын және қашық). Жақын көкжиек ҰҚЖ табалдырығынан 150 м ара
қашықтықта орналасқан, алыс - жақыннан 2010 м ара қашықтықта орналасады. Әр глиссадты жоғарғы жақта
ақ түсті жарықты және төменгі жақта қызыл жарық түсіреді. Жарық сәулелерінің орналасу бұрыштары және
глиссадты оттардың қондырылуы пилот қонуға келе жатқан кезде:
Жоспарлауда қалыпты глиссадтан төмен ҰҚЖ кіру кезінде барлық глиссадты қызыл оттарды және
жоспарлауда қалыпты глиссадтан жоғары ҰҚЖ тапқан кезде барлық ақ оттарды;
Жақын көкжиектің оотары ақ, ал алыс көкжиектікі жоспарлауда қалыпты глиссадтан жоғары ҰҚЖ көрген
кезде барлық ақ оттарды көруі керек.
Қону оттары ҰҚЖ бойымен екі жақта орналасады және олармен ҰҚЖ-ның ұзындығымен бүйірін көрсетеді.
Қону оттары көмегімен 600 метрлік ҰҚЖ шеті бойынша учаскесі маркаланады. Бұл учаскелерде қону оттары
сары түсті, қалғандары ақ түсті жарық береді.
Тежеудің соңғы жолағының оттары (ТСЖ) - осьтік, орталық қатар және бүйірдегі – 300 м ұзындықта
учаскеде ҰҚЖ басталуы алдында тек қана ОВИ-П, ОВИ-П1жарық дабыл жүйелерінде ғана қондырылады.
Олар ҰҚЖ осінің бағытын нұқсқау үшін арналған,түзету басталуы сәтінде пилотқа қону аймағының ені
туралы ақпарат береді. ТСЖ осьтік және орталық оттары ақ түсті, ал ТСЖ бүйіріндегі оттар – қызыл түсті
жарық.
ҰҚЖ осьтік оттары ӘК қондыру және ұшыру кезінде ҰҚЖ ұзындықты осін пилотқа көрсету үшін арналған.
ҰҚЖ учаскелерін кодтау үшін ҰҚЖ-ның соңғы 300 м бекітілген осьтік оттар әр қондыру бағыты үшін ҰҚЖ
бойынша қозғалатын ӘК бағытында қызыл түсты жарық береді. ҰҚЖ соңынан 900-300 м учаскесінде осьтік
оттар кезек-кезек қызыл және ақ түсті жарық шашады, ал қалған ҰҚЖ табалдырығына дейін қалған
учаскесінде - ақ түсті жарық шашады. Осьтік оттар жоғарғы отырғызу жылдамдығында ӘК пайдалану
кезінде, сондай-ақ ҰҚЖ ені 50 м астам болған кезінде пайдаланылады.
ҰҚЖ-дан тез шығу оттары РЖ жылдамдықты шығарғышта орналасады және ҰҚЖ жіберу қабілетін
арттыру мақсатында ҰҚЖ-дан шығу кезінде үлкен жылдамдықта (60 км/сағ және одан жоғары) бұру үшін
арналған. Оттар жасыл түсті жарық береді. ҰҚЖ-дан шығу оттары айналудың үлкен бұрышы бар РЖ
шығарғыштарында қондырылады. Оттар жасыл түсті. ҰҚЖ-дан шығу оттары және ҰҚЖ-дан тез шығу оттары
берілген бағытта ғана көрінетін болуы үшін экрандалуы қажет.
Бүйірдегі және осьтік оттар сәйкесінше рульдік жолдардың ұзыннан шекарасын және осьтік сызығын
көрсету үшін қызмет етеді. Бүйірдегі рульдік оттар көк түсті жарық береді, ал осьтік – жасыл түсті.
