11
14 ТЖ нəтижесінің ликвидациясы. Шаруашылық
объектілеріндегі құтқару мен басқада кезек
күттірмейтін жұмыстарды (ҚжККЖ) жүргізу
жəне ұйымдастыру негіздері. АҚ жасақтары
командирінің ҚжККЖ-ды ұйымдастыру жəне
жүргізу жөніндегі жұмысының маңызы жəне
кезектілігі.
1
1
2
2
15 Техносфераның
негативтік
факторлары.
Өндірістік ортаның негативтік факторларын
жіктеу. Өндірістік əрекеттерді экология мен
оларды
пайдаланудағы
қауіпсіздік
талаптарына сəйкес ұйымдастыру негіздері.
1
2
2
Барлығы
15
15
30
30
2.2Дəрiстiк сабақ конспектiлерi
1-ші дəрiстің тақырыбы: «Еңбек қорғау жəне тіршілік қауіпсіздігін
қамтамасыз ету» пəнi. Геодезиялық жəне картографиялық жұмыстарды
орындау кезіндегі мекемелерде (еңбекті қорғауды басқару) ЕҚБ жүйесі.
Дəріс конспектісі. Еңбек қорғаумен еңбек процесіндегі адамның жұмыс
қабілетін жəне денсаулығын сақтау, қауіпсіздікті қамтамасыз ететін емдеудің
алдын-алу шаралары жəне гигиеналық, техникалық ұйымдық, социалды
экономикалық шараларын, заңды актілердің жүйесі түсіндіріледі.
Еңбек қорғаудың маңызды бөлігі қауіпсіздік нормаларының шарттары
болып табылады. Нормативті құжат еңбек қорғау аумағында нормалау
принциптерінен көрсетіледі. Еңбекті қорғау жұмысында еңбектік процесте
қолданылатын техника жəне техникалық құралдар маңызды мағынаға ие.
Қауіпті өндірістік факторларда жұмыс істеушілерге əсер ететін техникалық
құрал жəне ұйымдық шаралар жүйесі техника қауіпсіздігі деп аталады.
Кəсіптік аурулардың алдын-алатын техникалық құралдар зиянды факторлар
əсерінен жұмысшыларды қорғайтын, техникалық орта жəне ұйымдық шаралар
жүйесімен түсіндірілетін өндірістік санитарияның маңызды элементі болып
табылады.
Еңбек қорғау жұмысындағы негізгі мəселе еңбек қорғау туралы заңдарды
қабылдау болып табылады. Осы заңдарда еңбек процесіндегі адамдардың өзара
қатынасының негізгі ережелері анықталады. Заңдардың дамуымен салалық
нормативтік құжаттар жəне еңбек қорғау бойынша. Ережелер жəне салааралық
нормалар реті, еңбек қорғау бойынша стандарттар жүйесін жасау болып
табылады (жұмыстың, қауіпсіз жүргізілуі бойынша нұсқау, қауіпсіздік
ережелері).
Заңды нормативті жəне ұйымдық қызмет ету адам еңбегінің шарттарын
жасауға бағытталады. Осы шарттарды анықтау үшін ең алдымен адам
организмнің медико-биологиялық ерекшеліктерін білу қажет. Соңғы уақытта
механизм жəне машина басқарудың жоғары сапасы, адамдардың олармен өзара
əрекетінің қауіпсіздігі, адамдың минимальды шаршағандығын қамтамасыз
ететін машиналарға, жұмыс орнына, кейбір жасаушы машинамен өзара
қатынастағы ғылыми-эргономиканың дамуы зор үлес қосты.
12
Еңбек қорғау аумағындағы барлық əрекеттер еңбек процесіндегі адамдың
қорғау құралдары мен техникалық тəсілдерін жасаумен аяқталады. Барлық
жасалған техникалық құралдар мен технологиялық процестер еңбек қорғау
талаптарын қанағаттандыру қажет, яғни эргономикалық, гигиеналық жəне
қауіпсіз болу.
«Еңбек қорғау» жүйесінің маңызды элементі болып қоғаммен бірге: еңбек
мүгедектері, балалар жəне əйелдер еңбегі, социалдық сақтандыру, еңбекті
қорғау бойынша қаржылық жұмыстар жəне олардың эргономикалық
тиімділігімен өзара қатынасын анықтаушы еңбек қорғауды социалды-
эргономикалық аспектілері саналады.
Аталып шыққан еңбек қорғау жүйелері белгілі ұйымдық формаларда жүзеге
асады. Еңбек қорғау бойынша жұмыстың дұрыс ұйымдастырылуынан олардың
тиімділігі тəуелді. Бұл тағы да бір маңызды жүйе элементі.
Еңбекті қорғау жəне оның жағдайы ҚР конституциясындағы азаматтарға
əлеуметтік кепілдеме беруін сақтауға қамтамасыз ететін жүйе сияқты
əлеуметтік-экономикалық мəнге ие болады.
Еңбек процессінде əрбір адам тек еңбек объектісімен ғана емес, сонымен
қатар басқа адамдармен де өзара қатынаста болады. Мұндай өзара əрекеттер
əлеуметтік сипатқа ие.
Бір топтың басқа адамдарға əсер ету қабілеті процессіндегі адамдардың
мұндай өзара əрекеттері əлеуметтік деп аталады. Мысалы: даңқ, жұмыстық
жəне жетекшінің жеке дəрежесіне ұжымды басқарып, жұмыстың тиімді
жүруімен анықталады. Қолайсыз жағдайларда еңбек өндірістің технико-
экологиялық көрсеткіштерін төмендететін, еңбек өнімділігі мен сапасын
төмендеуге алып келетін ауруларды пайда етеді. Мұнан басқа, қолайсыз
жағдайдағы еңбек əлеуметтік-экономикалық сипаттың кері нəтижелеріңде ие
болады.
Оларға келесілер жатады:
· Кəсіптік аурулар жəне өндірістік зақым –бұл өлімнің көбеюіне, тұрғын
өмірлерін қысқартуға, алдын-ала мүгедек болуға алып келеді.
· Экономикалық шығындарды негіздеуші өндірістегі аурулар мен зақымдарға
төлемдер. Қолайсыз жағдайлардағы жұмыс үшін қосымша ақша төлеудің
өнеркəсіптік шығындары еңбек ақысының қорымен сəйкес.
· Еңбектің қолайсыз жағдайлары экономикаға тікелей жаңаша шығында
келтіреді.
Жұмыс беруші мен жұмысшының экономикалық реттелуге негізделген
əлеуметтік қоғам жүйесі бір жағынан қауіпсіздік деңгейін, ал екінші жағынан
қолайсыз өндірістік жағдайларда жұмыс істеушінің кері нəтижелерінің орнын
толтыруға кепілдеме беру қажет.
Өнеркəсіптегі еңбекті қорғау басқармасының мақсаты мен функциялары.
Еңбекті қорғау басқармасы-бұл өндіріс процесіндегі адамдардың еңбек
қатынастарын реттеу, еңбек шарттарын қауіпсіз, жайлы жағдайлармен
қамтамасыз ету бойынша олардағы мемлекеттік, жəне қоғамдық ұйымдар
тұрақтылығы, мақсаттылығы . Ол өндіріс басқармасының аз ғана бөлігін
құрайды. Өндірістік басқару əрекеті немесе шешімі сондай –ақ өндірістік
