24
7. Жұмысшыларға қауіпсіздік техникасы мен алғашқы медициналық көмек
көрсету тұралы нұсқау беру жəне ұйрету.
8. Кезеңді жəне алдын ала дəрігерлік тексеруден өткізу.
9. Санитарлы - техникалық жабдықтармен құрылымдарды дұрыс жобалау мен
жұмсау (жылыту, желдету, канализациялау т.б.).
Жұмыс зонасы ауасы жағдайын бақылау əдістері.
Əрбір өндірістік ғимаратта жұмыс зонасы ауасындағы зиянды газдар, булар
жəне шаңдардың құрамына жүйелік бақылау жүргізеді. Бұл жердің ауасы
санитарлық органдардың надзоры бойынша анықталады. Барлық бақылау
құралдары 30 минут көлемінде зиянды заттар құрамының АШК 0,5 болуы
керек; өлшеудің дəлдігі шамамен ±10%; өлшеудің максимальды қателігі ±25%-
тен жоғарыламауы керек.
Барлық ауа ортасының газдануын талдау əдістері негізгі үш топқа бөлінеді:
зертханалық, экспрестік жəне автоматтық. Ауадағы зиянды қосылыстардың
құрамы келесі физикалық-химиялық
əдістер
бойынша
анықталады:
фотометрлік-зертханалық, люминисцентті, хроматографиялық, тізбектік.
Шаңмен күресу шаралары. Өндірістік шаң деп жұмыс зонасы ауасындағы
органикалық жəне бейорганикалық түрдегі оннан бірнеше микрометрге
баратын қатты (ұсақ) түйіршіктерді айтамыз.
Өндірістік шаң жіктелуі бойынша органикалық, органикалық емес жəне
аралас, ал дисперсті жағынан – көрінетін шаң бөлшектері диаметрі 10мкм,
микроскоптық өлшемі 10-нан 0,25 мкм жəне ультрамикроскоптық диаметр
өлшемі 0,25мкм-нен кем емес.
Улы заттардың шаңы адамды уландыруы мүмкін. Радиоактивті шаң
адамның ағзасына түскенде сəулелену арқылы улайды. Бірнеше көмір
ұнтақтары немесе күкіртті минералдар негізінде пайда болған шаң ауада
жарылыстық қосылыстарды түзеді.
Өндірістік жұмыс орнында шаңның əсеріне қарсы күрестер:
-өндірістік ғимараттарда шаңды жою
-өндіріс процесінде ауа ортасына түсетін шаң бөлшектерін төмендету
-шаңның түзілу көздерін изоляциялау, басқару процесін жəне
дистанционды бақылау жүргізу
-гигиеналық нормативтерді өңдеу, ұйымдастыру жəне дəрігерлік емдеу-
профилактикалық іс-шараларын жүргізу
-жеке қорғаныс құралдарын (ЖҚҚ) пайдалану.
Өндірістік ғимаратты желдету.
Өндірістік зиянды заттарды жою үшін гигиеналық талаптар бойынша
өндірістік желдетуді жүргіземіз. Желдету табиғи жəне жасанды түрде болады.
Табиғи желдетуде өндірістік ғимараттың ауасы сыртқы ауа температурасымен
ауысып нəтижесінде жел болады. Табиғи желдетуде ауа қозғалысы желдеткіш
көмегімен жүреді.
Желдету – бұл бөлмедегі артық жылу, ылғылдылықты, қауіпті жəне зиянды
заттарды жою үшін, сондай-ақ жұмыс зонасындағы микроклиматтық жағдайды
жақсарту үшін жасалатын ұйымдық шаралар. Желдету жалпы ауысымдық жəне
жергілікті болады.
25
Əдебиеттер: негізгі [1-3, 7,8, 13], қосымша [3-6, 8,13,14,15]
Бақылау сұрақтары:
1.Зиянды заттар.(ЗЗ). Олардың сипаты жəне пайда болу көзі.
2.Зиянды заттардың адам ағзасына əсері. Олардың гигиеналық нормалары.
3.Атмосфераның газдануына қарсы күрес əдістері.
4.Өндірістік желдету, түрлері жəне қолдану жағдайы.
5.Жасанды желдету, оның түрлері жəне есептеу принциптері.
5-ші дəрістің тақырыбы : Өндіріс бөлмелерін жарықтандыру
Дəріс конспектісі: Адам қоршаған ортадағы информацияның 90% көру
мүшесі арқылы қабылдайды. Сондықтан көз арқылы алынған ақпарат көбіне
ортаның жарықтығына байланысты болады.
Өндіріс бөлмелерінің жарықтандыру табиғи жəне жасанды түрде
жүргізіледі. Табиғи жарықтың жақсы əсерлі спектрі болғандықтан, адамның
көзі оған үйренген. Табиғи жарық бөлмеге терезе арқылы бөлменің
қабырғасына, əйнектелген жарықтану шамдары арқылы обойға немесе екі жол-
мен бірге де түседі.
Жасанды жарық табиғи жарықтың жетіспеушілігінен жыл бойы мен
тəуліктік өзгеруіне байланысты. Бұл уақытта ол энергия шығынын келтіріп,
табиғи жарыққа қарағанда төмен, спектрлік сипатта болады.
Жасанды жарық түрлері: жалпы, жергілікті жəне комбинирленген болып
келеді. Комбинирленген жарықтандыру жүйесі өндірісте кеңінен орын алған
үнемді жəне қолайлы болып табылады. Табиғи жарықтандыру жұмыстық,
кезектік, апаттық, қорғау жəне эвакуациялы болып бөлінеді.
Табиғи жарықтануды өндірісте бағалау үшін– табиғи жарықтану
коэфициентін (ЖЖК) қолданамыз. ЖЖК – қатысты өлшем. Ол – бөлменің ішкі
жарықтануы, сыртқы жарықтануынан неше есе кем екенін көрсетеді. Ол про-
центпен өлшенеді жəне мына формуламен анықталады:
%
100
E
E
e
ñûðò
iø
×
=
(1)
м±ндағы: е – табиѓи жарыќтандыру коэффиценті;
Е
ішкі
– Е
сырт
– ғимараттың сыртқы жəне ішкі жарығының бірқалыпты
ауысу деңгейі.
1- кестеде көру жұмыстарының разрядтары мен басқа да факторларға
қатысты бірнеше жарықтану нормалары көрсетілген.
Өндіріс
ғимараттарында
газды-разрядты
шамдарды
қолданғанда
жарықтандыру нормалары
Кесте-1
Жарықтылық, лк
Нақты
дəрежесі
бойынша
көз
жұмысыны
ң сипаты
Затты
көрудің
ең кіші
өлшемі,
мм
Көру
жұмыс
ының
разряды
Объектің
көрінісі
өзгеруінің
контрасты
Көрік
сипаты Комбиниренген
жарықтандыру
жүйесі
Жалпы
жарықтандыру
жүйесі
