Картографияның мәні Картография (гр chartes – папирус қағазы + grapho – жазамын, сызамын) – географиялық карта, оны құрастырудың, басып шығарудың және қолданудың әдістері мен процестері (тәсілдері) жөніндегі ғылыми пән. Картография

Изосызыктар әдісінің ерекшеліктері

жүктеу 131,69 Kb.

бет	24/62
Дата	25.10.2023
өлшемі	131,69 Kb.
	#44016

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 62

Картография емтихан ответтері КД-21

Изосызыктар әдісінің ерекшеліктері

Изосызықтар дегеніміз картада жүргізілген қисық сызықтар, оның барлық ұзындығында қандай да бір құбылыстың сандық көрсеткіші өзгермей қалатын. Изосызықтар тәсілі құбылыстың сандық сипаттамасы үшін қолданылады, біркелкі және үзілмейтін таралуы болатын үлкен ауданда құбылыстың өзгеруі баяулап болып отыратын. Бұл тәсілдің қолдануының сипаттамалық мысалы болып рельеф көрінісі болуы мүмкін, гоизонтальдар мен изогипсалар арқылы болатын.Бұл тәсілді көбінесе тақырыптық карталарды құрастырған кезде қолданады. Құрлық рельефінің көрінісімен бірге жер асты рельефін геологиялық карталарда қолданылады, қандай да бір жауын- шашын түрлерін жер бетінде көрсету (стратоизогипсаны құру арқылы). Изобаттар, немесе бірдей тереңдік сызықтарымен, картада теңіз түбінің тереңдігін көрсетеді. Изосызықтар көбінесе климаттық және метеорологиялық карталарда қолданылады. Изосызықтар болып изотермалар (бірдей температуралар сызықтары), изобаралар (Бірдей ауа қысымы сызықтары), изогиеталар (бірдей жауын- шашын мөлшері), изохроналар (құбылыстың болуының бірдей уақыт сызықтары).Изосызықтармен карталарды қолданған кезде қандай картографияланатын құбылыс алынатынын ескеру қажет, қандай өлшем бірлігімен олар өлшненген және санау басымен не болып табылатындығын ескеру қажет.Аңызда және картаның өзінде картографияланатын құбылыстың өте қысқа сипаттамалары беріледі. Мысалы, оқудағы климаттық карталарда изотермалар көрсетілген, аңызда шілде изотермасы және қаңтар изотермасы болып көрсетілген. Анықтама карталарынан көрсету керек немес текстерден, изосықтармен көрсетілген температуралар Цельсий шкаласымен бе, әлде басқалармен екенін және т.б.Картаның көрнекілігін жақсарту үшін изосызықтар арасындағы бөліктерді әр түрлі түсті бояулармен бояп көрсетеді немесе әр түрлі интенсивтілігімен. Изосызық көрсеткіштерінің көбеюінен бояудың қоюлығы көбейеді. Мұндай карталардың аңыздары бойынша картографияланатын құбылыстың сандық көрсеткіштерін изосызықтар жазылмаса да білуге болады.
Изосызықтар тәсілімен тек қана қозғалыссыз құбылыстарды ғана емес, сонымен қатар динамикалық процесстерді картографиялайды, құбылыстың басталу уақытын бақылайды, материалдық массалардың орын ауыстыру жылдамдықтары және оқылатын процесстер. Мысалы, изосызықтар тәсілімен жер қыртысының көтерілу немесе түсу жылдамдықтарын, өзендердің қату уақытын, ауыл шаруашылық жұмыстардың басталу уақытын және т.б. көрсетеді.
Бұл тәсілмен карталарды құрған кезде изосызықтарды жүргізу үшін (изобара, изотерма және т.б.) құбылыстың өлшемімен келісіп, жер бетінің белгілі жерлерінде көрсетілген (мысалы, метеорологиялық станциялар). Картада изосызықтың орналасуы шамамен анықталады, интерполяция тәсілімен, құбылыстың саны (интенсивтілігі) бірінші нүктеден келесі нүктеге дейін баяу және біркелкі өзгереді.
Шындығында абсолютті біркелкілік құбылыс көрсеткішінің өзгеруі бір нүктеден келесіге өткен кезде (уақыт өтуіне байланысты) өзгермейді. Сондықтан изосызықтар тәсілі нақтылыққа жақын болады, бірақ картографияланатын құбылыстың жалпылау бейнесі болады. Расында, нүтелер торы көп болса, өлшеулер жүргізілген, сонымен картаның изосызықтармен дәлдігі жоғары болады.
Изосызықтар тәсілін құбылысты көрсету үшін де қолданады, өлшемдері ақырын өзгермейтін, ал бұл құбылыстарда біркелкі таралулары болмайтын, мысалы ауыл халқы.
Шыққан көрсеткіштеріне халық тығыздығының санын алады, кішкентай территорияларға жататын (сельсоветтер), және бұл шамаларға қарап изосызықтар жүргізеді. Әрбір шыққан сан нүктеде құбылыстың көлемін сипаттайды, ал ауданда (үлкен емес болса да), бар изосызықтармен оларды санауға болмайды. Сондықтан оларды псевдоизосызықтар деп атайды.

жүктеу 131,69 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 62