Бақылау сүрақтары:
1. Отынның құрамы?
2. «Шартты отын» ұгымы неге енгізілген?
3. Органикалық отынның жашъпп заттары?
4. Күлдің балқыгыштығы багалаудың ең көп тараған тәсілі?
5. Келтірілген сипаттамалар?
2.2 Қатты отынвың қүрамы жэне сипаттамалары
Қатты, сүйық және газтэрізді отындар тағайындалуы және әртүрлі
белгілері бойынша түрленеді. Қазбалы көмірлер белгілі стандартгар
боыйнша үш түрге бөлінеді. Қоңыр көмірге ылғалы, күлсіз күйіндегі
жоғары жану жылулыгы Q ,^ = Q, 100/(100-Аг) 24 ,МДж / кг болатын
комірлер жатады. Олар үшпа заттардың көптігімен сипатталады
(V^=40-50 %), кокстың қалдығы бірікпейді, ал ылғалдылыгы 30-58%
аралығында болады (жасына қарай). Қоңыр көмірдің тыгыздыгы 500-
1300 кг/м
3
аралығында.
Қоңыр көмір, әдетте, өзінің ылгалы мен механикалық беріктігін
тез жоғалтып, майдаланады және өздігінен жануга бейім түрады.
36
Сондықтан көмірдің бұл түрін жергілікті энергетикалық отын ретінде
пайдаланады. Жану жылулығы өте төмен (Qj-10-17 МДж/кг)
болгандыктан, алысқа тасымалданбайды.
Тас көмірге ылғалды, күлсіз күйіндегі жоғары жану жылулығы 24
МДж/кг-нан үлкен, ұшпа затгардың бөлінуі 9% -тен асатын көмірлер
жатады. Олардың тығыздығы 1150-1500 кг/м
3
аралыгыңда болады.
Тас
көмірлер
ұшпа
заттардың
бөлінуі
жэне
ауасыз
қыздырғандағы ұшпайтын қалдықтардың сипагтамаларына қарай
бөлінеді (
2
.
1
-кесте).
Тас көмірдің түрлері
2.1-кесте
Квмір маркасы
Ш артты белгі
V й' %
¥ш п айты н
қалды қ
сипаттамасы
Үзынжалынды
Ұзынжалыңды
(Длинопламенный)
36
Үнтактэрізді
жэне
әлсіз
Газды майды
ГМ (Газовой Жирности)
35
бірікпелі
Бірікпелі
Майлы
М (Жирный)
31-37
Сондай
Коксты майлы
КМ
(Коксовой
25-33
Сондай
Коксгы
Жирности)
17-33
Сондай
Құнарсыз
К (Коксовый
9-17
Үнтақ
тэрізді
Әлсіз бірікпелі
Қ (Тощий)
ӘБ (Слабый состав)
17-37
жэне
әлсіз
бірікпепі
Сондай
Ескерту: Жакша ішінде орысша белгілері көрсетілген.
Кестеден көрінгендей, ауасыз қыздырғанда ұшпа загггар шығу
проценгі 17-ден 40-қа дейінгі көмірлер бірігеді. Олардың барлығы
кокс дайыңдау үшін қолдалынады да, қапғаңцары энергетика,
транспорт және басқадай пештерде отын ретінде жағылады.
Энергетикада сондай-ақ үшпа затгар бөлінуі
17болатын, бірақ бірікпейтін қалдығы бар, кокс дайындау келмейтін
тотықтанған көмір деп аталатын түрлері қолданылады (мысалы,
Екібастұз көмірі).
37
Кокс ретіңде көмірлердің өзі қасиеттеріне байланысты қосымша
түрге бөлінеді (ол
2
.
1
- кестесінде көрсетілген).
Жартылай антрацит (ЖА) жэне антрациттерге (А) құргақ күлссіз
күйіндв үшпя заттар бөлінуі 9%-тен аспайтын көмірлер жатады.
Жартылай антрациггің жану жылулығы жогары болады (Q,
> 3 5
МДж/кг), ал антрациттің орташа жану жылулығы Q, « 33,7 МДж/кг
мөлшерінде гана болады. Бұл - өте жогары сапалы, механикалық
берік қазандық отыны болып есептелінеді. Антрацитті алысқа
тасымапдау экономикалық жагьшан тиімді болады. Тыгыздыгы 1400-
1700 кг/м -қатең.
Қазбалы көмірлер және жанғыш тақтатас ірілігіне қарай да
бөлінеді тақга (100 мм-ден үлкен), ірі( 50-100 мм), жаңғақ (25-50 мм),
майда
(13-25 мм), шемішке (6-13 мм), үнтақ (<
6
мм). Көмір
маркасына сәйкес ірілік кпасын қосып жачады, мысалы, ҚІ — қоңыр
ірі көмір ТМ - тас майда көмір, т.б. Энергетикалық көмірді әдетте
іріктемейді, қатардағы көмір ретінде кесегінің үлкендігі 300 мм-ден
аспайтын мөлшерде тұтынушыларға жіберіледі. Энергетикадағы ең
көп тараған көмір түрі антрацит, себебі ол басқа мақсаттарга жарай
бермейді.
Бірігетін көмірдің бір бөлегін құрғақ немесе ылгалды байьпуға
жіберіп, оның ішінен күлі аз концетратын бөліп алады, ап күлі көп
(Ad = 33-39%) бөлігін энергетикалық мақсатқа қолданып, күлі өте
жоғары бөлігі үйіндіге шығарылады ( Ad> 45% ).
Қазандық және технологиялық қондырғыларда жагылатын
мазуттың флотты және ошақгы деп аталатын екі түрі бар. Ошақты
мазуттың М40 жэне M100 атты екі маркасы бар. Мазуттың
түгқырлыгы өте үлкен. M l 00 маркалы мазутгың 80°С-тағы
кинематикалық тұтқырлығы 118 мм
2
/с-ке дейін төмендетеді. М40
маркалы мазут 10°С-қа, ал M l00 маркалы мазут 25°С-ка дейін қатпау
керек. Бір марканың шегінде ошақты мазуттар күкірг қоспасына
байланысты үш соргқа бөлінеді азкүкіртгі ( Sf <0,5%), күкіртгі
(Sf
= 0,5-2%) жэне жогары күкіртгі ( Sf= 2,5- 3,5%).
Бақы лау сұрақтары.
1. Қоңыр көмірдің сипаттамалары?
2. Тас көмірдің сипаттамалары?
3. Жартылай антрацит және антрациттің сипаттамалары?
4. Ошақгы мазутгың маркалары?
38
жүктеу Достарыңызбен бөлісу: |
