Тектесу жылдамдығыныц ыстыққз тәуелділігі

Кейбір 
зерттеушілер 
кинетикалық  түрақтылар 
арасында 
байланыс  бар  екенін  анықгады.  Белгілі  отын  үшін  ко  неғұрлым  аз 
болса,  Е  соғұрлым  аз  болады.  Мысапы,  қоңыр  көмірлер  үшін  бұл 
шамалардың  реті  ко ~  10 м/с  жэне  E/R  ~  10
4
  К,  антрацит  үшін  ко ~ 
10
6
м/с және E/R ~ 2 •  10
4
 К болады.
Тектесу  жылдамдыгының  ыстықтықтан  күшті  өсуін  түсіндіру 
үшін,  Аррениус  болжам  жасады:  тектесу  затшалардың  кез  келген 
соқтығысуларында  болмайды,  тек  қана  осы  тектесуді  жүргізуге 
жететін  қайраты  бар  белсенді  затшалар  соқтығысқанда  болады. 
Белсенді  емес  заішаны  белсенді  ету  үшін,  оған  қажетгі  қайрат беру 
керек  -   бүл  қүбылысты  белсендіру  деп  атайды.  Белсендірудің  бір 
жолы — ыстықтықты  жоғарылату;  ыстықтықты  көтергенде,  белсенді 
затшалардың  саны  күшті  артады,  сондықтан  тектесу  жылдамдығы 
күрг жоғарылайды. Белсенді затшапарды түзуге жүмсалатын жылуды 
белсендіру  жылуы  деп  атайды.  Қарапайым  және  белсенді  затшапар 
арасында  теңдесу  болады.  Бүл  теңдесу  түрақтысы  күшті  дәрежеде 
ыстықтыққа тэуелді.
Тектесудің  жүруіне  кейбір  қайратгық  тосқауьш  (барьер)  бөгет 
қылады деп елестетуге болады. Сол тосқауылды өту үшін белсендіру 
қайраты  қажет.  Бұны  графикге  түсіндіруге  болады  (4.3-сурет).  А 
күйінде  болған  бастапқы  заттардың  затшалары  белсендіру  қайраты 
Е]-ге  тең  белгілі  қайрат  мөлшерін  сіңіріп,  белсенді  В  күйіне  өтеді. 
Бүл  күйде  затшалар  тектесу  өнімдерін  түзіп,  Е
2
  қайратын  бөліп 
тектесе  алады.  Көп  жағдайларда  ВС  аумағында  бөлінетін  жылу  АВ 
аумагында жүтылған қайратган үлкен болады және айырмасы Q =  Е
2
- 
Еі  оң  тектесу  жылуына  сәйкес  болады  жылу  бөлетін 
(экзотермиялық) тектесу.
Егер Е] > Е2 болса, онда тектесу жылу сіңіретін (эндотерм и ялы к) болады. 
4.3-сурет. Белсендіру жэне тектесу қүбылысында қайрат өзгеруі
50

Тектесу  жылдамдыгы  белсендіру  қайрат  шамасына  тікелеи 
тэуедді:  негұрлым  ол  кіші  болса,  соғұрлым  тектесу  жылдамырақ 
жүреді.  Егер  белсендіру  қайраты  кіші  болса,  онда  белгілі  уақыт 
аралыгында  тектесу  жүргенде,  қайраттық  тосқауылдан  көптеген 
бөлшектер  өтіп,  тектесу  жылдамдыгы  артады,  ап  егер  белсеңдіру 
қайраты  үлкен  болса  — тектесу  баяу  жүреді.  Иондар  әрекеттескен 
кезде,  белсендіру  қайраты  өте  аз  болады,  сондықтан  иондық 
тектесулер үлкен жылдамдықпен (іс жүзінде) жүреді.
4.3 Қысым мен шогырдыц тектесу жылдамдыгына ықпалы
Молярлық  С,  моль/м 
және  салыстырмалы  көлемдік 
с,
 
шогырлар арасындағы қатынас былай жазылады:

жүктеу

Достарыңызбен бөлісу: