Жоғары білім жҥйесі педагог және басшы кадрларды қайта даярлау және білімін жетілдіруді

 

63 

                           үстінде  -            кӛмекші есім 

                             бір 

-                      сан есім, септік сан есім 

                          байлатға 

-            зат есім, дерексіз зат есім 

                          келді-                  етістік, болымды салт етістік 

 

5-тапсырма. Сөйлемдегі сөздерге синтаксистік талдау жасаңыз. 

1.  Әбіш  биыл  да  жазғы  демалысқа  елге  қайтқан.  2.  Бұл  сағатта 

Казанцев кеңседе жоқ екен. 3. Кӛкбайда Абылай жайын сыр етемін деген 

ой  кӛптен  барды.  4.  Оның  жүзінде  қазір  анық  кӛтеріңкі  шабыт  бар.  5. 

Бірақ  Долгов  бұларды  түске  шейін  бӛгеді  (М.  Ә.).6.Қалай  да  оған 

кӛмектескім келді. Бірақ мен не істей аламын.7.Алғашқы бетте олар аз 

уақыт  шабындықпен      жүрді.  8.  Содан  соң  орманға  ілікті.  9.  Соқпақ 

кенет  бітіп  қалды.  10.  Кӛз  байлана  бастады  (М.  И.).  11.  Ақлиманың 

қасына  Қайсар    келді  де,  қызды      отауға      қарай      жетелеп      әкетті.     

Оның   саған   не   керегі  бар? (Ғ. М.). 

 

Синтаксистік талдауды мына ҥлгіде жҥргізуге болады 

Сӛйлемнің  айтылу  сазы  мен  мақсатына  қарай  түрлері  (хабарлы, 

сұраулы, лепті, бұйрықты). 

Сӛйлемнің  құрылысына    қарай    түрлері  (жай  және    құрмалас 

сӛйлем). 

Сӛйлем  мүшелерінің, түрлері  (тұрлаулы, тұрлаусыз).  Сӛйлем 

мүшелерін ӛздеріне тән шартты белгілермен сызып кӛрсетеміз. 

 

Бақылау сҧрақтары: 

1.Тіл білімінің қандай салалары бар? 

2.  Тіл  білімінің  салаларына  қарай  талдау  қандай  жолдар  арқылы 

жасалады? 

3. Кӛркем туындылардан үзінді алып тілдік талдау жасаңыз? 

 

Әдебиеттер тізімі: 

1. Исабаев Ә. Қазақ тілін оқыту методикасы. – Т.: Ӛзбекстан, 2003. 

2. Исабаев Ә.Қазақ тілін оқыту методикасы. Ташкент-2003. 

3.Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары. А., 2001. 

4.Оразбаева 

Ф.Ш.,Рахметова 

Р.С. 

Қазақ 

тілін 

оқыту 

әдістемесі.А.,2005. 

 

3-практикалық жаттығу: Қазақ тілі сабақтарында тіл дамыту 

жҧмыстары. 

 

Проблеманың қойылуы 

Тыңдаушыларға  топпен  бірге  орындайтын  негізгі  тапсырмалар 

мен сҧрақтар: 



 Сипаттама беріңдер: 

 

64 

1. Тҥсіндірмелі  талдаулар.  Бұған  мына  талдаулар  жатады:  1) 

лексикалық талдау әдісі; 2) фонетикалық талдау әдісі; 3) морфологиялық 

талдау әдісі; 4) синтаксистік талдау, әдісі. 

2. Анықтауыштық  талдаулар:  1)  орфографиялық  талдау  әдісі;  2) 

пунктуациялық  талдау  әдісі;  3)  орфоэпиялық  талдау  әдісі;  4) 

стилистикалық талдау әдісі. 



 Мәлімет келтіріңдер: 

1. Методика  тарихында  талдау  әдісін  ғылыми  дәрежеге  кӛтерген   

педагог - Константин  Дмитриевич Ушинский.  

2. Талдау  әдісте  білім  меңгерту,  лекция,  практикалық  дағдыны 

қалып  тастыру,  практикум,  семинар,  сынақ,  лабораториялық  тексеру 

сабақтарында қолданылуы.  



 Мысалдармен дәлелдеңдер: 

1. Талдау  әдістеріні  материалы  -  дидактикалық  материалдар.  Олар 

екі  топқа  жіктеледі:  1)  теориялық    материалдар:  тақырыпты  термині, 

анықтамасы,  ережелері,  ӛзіндік  ерекшеліктер  2)  практикалық 

материалдар:  сӛздер,  сӛйлемдер,  мәтіндер  (фразалар,  мақал-мәтелдер, 

нақыл сездер). (қ. бет). Бір бүтін үғымның, заттын, бойындағы әр мәтін 

элменттердің реляциясы мен бірлігін құрылым деп атайды. 



 Үлгі кӛрсетіңдер: 



 

Фонетикалық,  лексикалық,  морфоогиялық  және  синтаксистік 

талдауларға үлгілер кӛрсетіңдер. 

 

Бақылау сҧрақтары: 

1.  Тіл дамыту дегеніміз не?  

2.  Тіл дамытудың қандай түрлері бар? 

 

Әдебиеттер: 

1. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -Алматы, 1995. 

2. Жүнісбек Ә. Қазақ тілін оқыту әдістемесі.А., 1998. 

3. Исабаев Ә. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. -Алматы, 

1999. 

4. Исабаев Ә.Қазақ тілін оқыту методикасы. Ташкент-2003. 

5. Күлмағамбетова Б.К. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы, 1988. 

6. Қазақ тілі оқулықтары мен бағдарламалары. 

 

4-практикалық жаттығу: Қазақ әдебиетін оқытудың ӛзекті мәселелері 

 

1-тапсырма.  Қазақ  әдебиет  тарихы  сабақтарында  инновациялық 

технологияларды  пайдалану.  Лирикалық,  эпикалық  шығармаларды 

оқытуда  «Ақыл  картасы»,  «Екі  жақты  күнделік  стратегиясы», 

«Панорамма», «ПСМҚ» т.б. интербелсенді әдістерден пайдалану.  

 

65 

Әдебиет  сабақтарында  ӛтілетін  тақырыптарды  тараулар  бойынша 

“Ақыл картасы” кестесіне толтырыңыз. 

 

 

С.Торайғыровтың  “Бір  адамға”  ӛлеңін  “Екі  жақты  кҥнделік 

стратегиясы” әдісі арқылы талдау жҥргізіңіз? 

 

Ӛлеңнен ӛзіңізге әсер 

еткен шумақты 

жазыңыз 

Шумақтың мән-

мазмҧнын айтып 

береңіз 

Шумаққа мақал-

мәтел немесе қанатты 

сӛздермен 

қорытыныды 

жасаңыз 

 

 

 

 

 

 

 

2-тапсырма: Кӛркем туындыны талдау жҧмыстары. Паннорама әдісі. 

Проблеманы 

анықтау 

Келіп шығу 

себептері 

Шешімі 

Жеке басым не 

істер едім