Абдрахманова Ғайни Төлеубаевна
Екібастұз қаласы
№12 «Арай» балабақшасының І санатты тәрбиешісі.
Білімі –арнайы отра
Жұмыс өтілі: 32 жыл
«Мектепке дейінгі жастағы балалардың экономикалық тәрбиесі»
Қоғамда болып жатқан өзгерістер, біздің мемлекеттің жас өспірімдерін оқытіп тәрбиелеуге үлкен әсерін тигізеді.Үлкен адамдармен балаларға бағытталған идеялар мен құндылықтар,көптеген жеке қасиеттер өзгереді. «Мектепке дейінгі жастағы балалардың экономикалық тәрбиесі» деген кұшті атауды естігенде, сіздердің көбіңіз ойлайсыздар «Ол неге қажет? Уақытты асықтыруға керекпе? Алдымызда мектеп бар,сонда барлығын үйретеді». Тіпті «мектеп жасына дейінгі бала және экономика» ұғымдардың үйлесімі де көбінде ішкі наразылығын туғызады.
Ал экономика деген не ? Экономика – 1) өмірлік игіліктерін өндірумен байланысты адамдардың іс-әрекеттері , шаруашылық қызмет ;
2) шаруашылық іс-әрекеттін дамуын зерттейтін ғылым. «Экономика» термині грек тілінен сөзбе-сөз «үй шаруасы, үй шаруашылығын жүргізу заңдары» («ойкос»- үй шаруасы, «номос» -заң) деп аударылады. Кейін осы терминнін мағынасы өте кеңейтілген, қазірғі кезде экономика деп тек отбасылық шаруасы ғана емес, фирмалардың, салалардың, мемлекеттің не мемлекеттердің топтары, жалпы әлемнін шаруалары. Шаруашылық іс-әрекеттін ақиқаттық заңдылығын зерттейтін, қоғамдық ғылымды –қазіргі кезде «экономика» деп атайды
Экономика – ол ен бастысы,маңызды сұрақтарды шешу: қаражат қайдан алынады (ақша болуы міндетті емес) және оны қалай жұмсау, сонымен бірге біреуінің жоқтығы,екіншісін қабілетін жоқ етеді. Экономика – ол шаруашылық, өмірін қамтамасыз ету үшін және өз қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін адам қолданатын барлық процесстердін жиынтығы.
Экономикалық білім -білім алушылардың жас ерекшіліктеріне сай, қарапайым экономикалық түсініктерді, білімдерді, қалыптастыру процессі сияқты түсініледі.
Экономикалық тәрбие – жалпы тәрбиелеу жүйесінін бір бөлігі, қоршаған ортаға ұқыпты қарауды қалыптастыруға бағытталған, ұймдастырылған педагогикалық процесс, тәрбиелеу процессінің тағы бір қыры. Экономикалық тәрбие , материалдық және рухани құндылықтарға және құндылық бағдарланулардың бастауларынын , шаруашылық көзқарасытардын қалыптасуына мүмкіндік туғызатын, экономикалық білім берудін нәтижесі сияқты түсініледі. Ол арқашан қажет болатын, бірақ қазіргі уақытта ,бізідің экономика нарықтық қатынасқа ұмытылған кезде, маңыздылығы әлде қайда күшее түсті.
Мектеп жасына дейінгі балалар,әлеуметтік шындықпен не ғұрлым көп түйісе түссе,со ғұрлым оларда көп сұрақтар туындай бастайды. Күнделікті өмір, отбасы, құрбыларымен қарым-қатынас, балабақшадағы оқыту-тәрбиелеу жұмысы, экономикалық тәрбиелеудің бойында одан әрі жұмыс жасау үшін, негіз бола бастайтын,тәжірибені қалыптастырады. Міне осы кезде,бала үшін балабақша педагогы, жаңа құбылыстарды,фактыларды, түсініктерді дұрыс ұғынуға көмектесетін, беделді адам бола білу керек.
Психологтардың деректері бойынша мектепке дейінгі жастағы балалар өздерін қарым-қатынастың жүйесінде пәндік-операциялық қызметі арқылы жекешелендіре алула бастайды, атап-айтқанда еңбек арқылы. Дәл осы кезеңде тұлғаның қалыптасуына кенет өзгеріс басталады, және үлкен адамдарға осы кезеңді көзден таса қылып жіберіп алуға болмайды. Экономикалық тәрбиенің мақсаты- балаға оның айналасындағы заттық әлемді , рухани және материалдық құндылықтар сияқты, жалпы адамзаттық мәдениеттің бөлігі сияқты көрсету және танымдылық процессінде тиісті мінез-құлық формаларды үйрету. Қазіргі уақытта, Қазақстан елі нарықтық қатынасқа көшуіне орай, үлкендердің де балалардың да ,экономикалық мәдениеттілігіне талаптар күшеюде. Біз қазіргі заманғы адамнаң ерекше қасиеттерді, ерекше экономикалық мәдениетті , жеке кәсіпкерлікке қабілетті талап ететін, шаруашылықтың нарықтық механизмнің қалыптасуының ,«комерциялық өмір салтының»,куәгері болдық. Басқа сөзбен айтқанда ,қазіргі заманның балалырын, жаңа жағдайда өмір сүру күтіп тұр, олардан жаңа білім, мамандылық және жеке тұлғалық сапасын талап ететін , жаңа мамандықтарды меңгеріп алулары тиісті. Бала мектепте күрделі экономикалық түсініктерде жақсы хабардар болу үшін, осы салада жұмысты , баланың 5-6 жасында , ата-аналармен тығыз қарым-қатынаста болып, бастау керек.
Экономикалық тәрбие- әсіресе мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудегі жаңа сала. Оның теориясы мен практикасында қайшылық көп. Бірақ осындай тәрбиенің өзектілігі даусыз.Ол уақыттың талабымен туындады.
Экономикалық тәрбиенің негізгі міндеттері
1.Экономикалық білімдердің негіздерінде және негізгі экономикалық білімдерді меңгеруге қажеттілікті қалыптстыру.
2.Жауапкершілікті, тапқырлықты,үнемшілдікті,дербестікті және т.с. дамыту.
Әрекетті тәсілдеме – осы проблеманың міндеттерін іске асырудағы негізгі принциптері.. Білімнің мазмұнына байланысты – іс –әрекеттің белгілі бір түрі бастаушы болып табылады.:
Қаржылық санаттардың саласынан білімдері (ақша,баға, құн, сату,айырбастау т.с.) түрлі ойындарда жақсы меңгеріледі: дидактикалық, үстелүсті – баспа ойындарда, сюжеттік-рөлдік ойындарда,( “Ойыншықтар дүкені”, “Жәрменке”, “Жанұя”, “Балалар кафесі”), дидактикалық ойындарда: “Көңілді аспазсшылар”, “Жарнама ойлап тап”, “Үйде еңбекақы”, “Бізді қоршағанны барлығын сақта”, “Аңдарды тамақтандыр”, “Ненің бұтағынан балақандар? , “Не неден жасалған”, “Дүкен сөрелерін танда”, “Елсіз аралда”.
Адамдардың еңбегінің нәтижесін,ойыншықтарды, кітаптарды неге құнттап ұстау керектігі туралы,түрлі өнімділік әрекеттердін (еңбектік,шығармашылық) барысында, қажеттілік материалдарды қолдана отырып, балалар ойдағыдай меңгереді.
Экономикалық тәрбиенін әдіс-тәсілдері мен жабдықтары туралы айтып отырғанда, балаларда пайдалы дағдыларын және мінез құлықтарын қалыптастырудағы арнайы жұмысты бөліп алу қажет.Олардың көбі тұрмыстық мінез құлық мәдениетімен және жалпылай әдептілікпен тікелей байланысты . Бөлмеден шығып баражатып жарықты сөндіру, ол үшін жанып тұрған және сөндірулі шамның символдарының сызбасын ,және «Жоғары мәртебелі- электрқуаты» атты ойын-құралы пайдалану, суға ұқыпты қарау- «Сіздерге қанша су керек?», «Суды неге үнемдеу керек?» сияқты әңгімелерін қолдану керек.
Бала жасынан ақша,заттар,еңбек, баға сияқты экономикалық санаттармен түйіседі. Балалармен жұмыс жасау уақытында әдістемелік жұмысты төрт бөлікке айыруға болады: «Еңбек және өнім», «Жарнама», «Ақша», «Тұрмыстағы пайдалы дағдылар мен әдеттер». Осы салада мен жұмысымда жалғастыруға тырысып көрсем деймін.
Достарыңызбен бөлісу: |
