Жұмыс бағдарламасы Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2011жылғы 26-қазандағы №734 бұйрығымен бекітілген радиациялық гигиена пәнінен типтік оқу бағдарламасы негізінде

Кредит саны: 3

Шифр – мамандықтың атауы: 5В030100 «Құқықтану»

Факультет, кафедра: Экономика және құқық факультеті, «Құқықтану» кафедрасы

Жұмыс бағдарламасы Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2011жылғы 26-қазандағы №734 бұйрығымен бекітілген радиациялық гигиена пәнінен типтік оқу бағдарламасы негізінде «Құқықтану» кафедрасымен құрастырылды.

Хаттама № ____ «____» ________ 2016 ж.

м.ғ.к., доцент ________________ Толысбаева А.Д.

Комиссия төрайымы ., _______________

ОҚМФА Әдістемелік кеңесінде мақұлданды.

Хаттама № «____» ________2016 ж.

Радиациялық сараптама – бұл иондаушы сәулелердің адамға әсер ету жағдайын, түрлерін және салдарын зерттейтін және адам денсаулығын қорғауға бағытталған шараларды зерттеп, дайындайтын ғылым.

Радиациялық гигиена иондаушы сәулеленудің, иондағыш радиация көздерімен жұмыс істейтін адамдардың және бүкіл халықтың денсаулығына тигізетін әсерін зерттейді және олардың жұмыс және тұрмыс жағдайының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қорғану шараларының кешенін дайындайды. Радиациялық ластану қазіргі таңның өзекті мәселесіне айналып отыр. Қоршаған ортаның радиобелсенділігі біздің өміріміздің бөлінбейтін бір бөлшегі, сондықтан да радиациялық сәулелену заңдылықтарын толық меңгермей Қазақстандағы, дүние жүзіндегі радиация жағдайын шынайы бағалау мүмкін емес. Радиациялық сараптама профилактикалық заң-криминалистикалық ғылыми бір саласы, сол себептен де «Құқықтану» мамандығының студенттері бұл саланың сұрақтарын жете білулері қажет.
1.2 Пәннің мақсаты халықты және әртүрлі кәсіп иелерін радиациялық қауіпсіздікпен қамтамасыз ету үшін, қоршаған ортаны радиациялық ластанудан қорғау мақсатында жоғары білікті мемлекеттік санитарлық- эпидемиологиялық қадағалау мамандарын дайындау.
1.3 Оқытудың міндеттері

1. 
   Негізгі заңдылық акітілерімен танысу: «Қазақстан Республикасы Конституциясы», ҚР «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі» заңы, «Радиациялық қауіпсіздік нормасы», ҚР Президентінің «Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» үкімі».
   
2. 
   Иондаушы сәулелеудің көздерін қолдануымен байланысты адамның кәсіптік іс-әрекеті жағдайындағы және де халық тұратын орта жағдайындағы және ағзаның бір-біріне тигізетін әсерін дұрыс түсіну үшін пәннің теориялық негіздерін таныстыру.
   
3. 
   Нақты жағдайларда радиациялық жағдайды бағалау мен обьективті ақпарат алу үшін санитарлық-дизиметрлік бақылау жүргізу әдістерін игерту және меңгерту.
   
4. 
   Радиациялық сараптама саласында ескертпелі және ағымды мемелекеттік санитарлық бақылауды жүргізу мен радиациялық қауіпті нысандарда радиациялық жағдайды жақсарту бойынша ғылыми негізделген шараларды жасаудың теориялық негізі мен дағдыларды игерту.
   

- радиациялық сараптама және қоршаған ортаны қорғаудың негізгі зандылық

құжаттарын;

- "Радиациялық сараптама" ғылымының шығу және даму тарихын;

- МСЭҚД радиациялық сараптама бөлімі мен СЭСО радиациялық

лабораториясының құрылымы мен ұйымдастырылуын;

ыдыраудың негізгі заңын, ыдырау-жартылай ыдырауды сипаттайтын

негізгі шамалар, белсенділікті, белсенділіктің өлшем бірліктерін);

- радиобелсенді айналымдар түрлері мен олардыц сипаттамасын;

- иондаушы сәулелер туралы түсінік, олардың жіктелу қасиеттерін;

- иондаушы сәулелердің заттармен әрекеттесу түрлерін;

- иондаушы сәулелердің сандық сипаттамасы, сәулелену дозасы түсінігі мен

олардың өлшем бірліктерін, доза қуаттылығын, өлшем бірліктерін;

емес реакцияларын және арнайы биологиялық әсерін;

ағзалары мен тіндерінің бүлінуін;

- адамға радиациялық әсердің сараптамалық нормалануы мен болжамдау

негіздерін;

- дозалар шегі, сыртқы сәулеленудің дозалық шегі, ішкі сәулеленудің рұқсат

етілген шегі туралы, бақылау денгейлері туралы түсініктерін;

- араласу деңгей туралы түсінікті (АД);

- жылдық тиімді сәулелену дозасы мен дозалық коэффициентін;

- тұрғындардың бір мезеттік сыртқы және ішкі сәулеленуге ұшырау түсінігін

және осы жағдайларда орындалуға қажетті талаптарды;

- медициналык тексерулер кезіндегі тұрғындардың сәулеленуге ұшырауын

нормалауды;

- ашық және жабык иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі

қызметкерлердің қорғану қағидалары, әдістері және шараларын;

- радиациялық қауіпсіздікке байланысты радионуклидтердің жіктелуін;

- ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс түрлерін;

- иондаушы сәулелердің ашық және жабық көздерін қолданатын

мекемелердің, кабинеттердің орналасуы мен жоспарлануын;

- радиациялық сараптамада колданылатын зерттеу әдістерін (дозиметриялык,

соның ішінде ЭПР-дозиметриялық, радиометриялық, спектрометриялық,

радиохимиялық);

- жұмыс істеу жабдыктарының, аспаптардың көмегімен және жағындылар

алумен кызметкер қолдарының радиобелсенді заттармен ластануын анықтау

әдістерін;

- иондаушы сәулеленуді тіркеу әдістерін;

- радиациялық сараптама саласында қолданылатын аспаптар, олардың

жіктелуін, құрылымын, жұмыс істеу қағидаларын, колданылу тәртібін;

- радиациялық фон, табиғи радиациялық фон (ТРФ),

технологиялық өзгерген ТРФ, жасанды радиациялық фон туралы

түсініктерін;

- қоршаған ортаның радионуклидтерімен ластану көздерін, қорғану

шараларын;

- атомдық және ядролық апаттар туралы түсініктерін;

- атомдық апаттардың жіктелуін;

- атомдық аппаттар кезіндегі аймақтарға бөлуді;

- қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін ядролық қарулар

сынақтарынын салдарын;

- радиоактивті қалдықтарды өндеу, жою және көмудің казіргі кездегі және

болашактағы әдістерін;

- радиациялық сараптама саласындағы ескертпелі және ағымдык мемлекеттік

бакылау бойынша шаралар кешендерін;

- радиациялық сараптама саласындағы ескертпелі және ағымдык мемлекеттік

бакылау бойынша құжаттарды.

істей алуы тиіс:

- дозиметрлік аспаптар көмегімен дозиметрлік зерттеулер жүргізуді;

- есептеу әдісімен сәуле кабылдау дозасын аныктауды;

- есептеу әдісімен және арнайы кестелер көмегімен радиациялык корғану

шараларын аныктауды (кашықтыкпен корғау, мөлшермен корғау,

уакытпен қорғау, экранмен қорғау);

- радиометрлік, радиохимиялық, спектрометрлік зерттеулер жүргізу үшін

қоршаған ортаның әртүрлі нысандарынан(ауа, су, топырақ, азык-түліктер)

сынама алуды;

- қоршаған ортаның әртүрлі нысандарынан (ауа, су, топырақ, азық-

түліктер) белсенділік деңгейін аныктау мақсатында радиометрлік,

радиохимиялық, спектрометрлік зерттеулер жүргізуді;

- аспаптың көмегімен және жағындылар алу әдісімен жабдыктардың,

жабдықтар бетінің, қызметкерлер қолдарының радиоактивті заттармен

ластануын анықтауды;

- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатын

мекемелерге санитарлық тексеру жүргізуді;

- дозиметрия, радиометрия, спектрометрия деректерін талдау мен бағалауды;

- қоршаған орта нысандары мен әртүрлі материалдан жасалған жабдыктар

беттеріне дезактивация жүргізуді;

- радиобелсенді қалдыктарды өндеу, жою және көмуді тиімді жүрізуді

бағалауды;

- ескертпелі санитарлық бақылау саласында радиациялық тексеру бойынша:

гамма фон және радонның болуы ескеріліп, тұрғын, коғамдық үйлерді

салуға жер телімдерін бөлуге санитарлық қорытынды беруді;

- радиациялық қауіпті нысандарды салуға жер телімін бөлуге санитарлық

қорытынды беруді;

- радиациялық қауіпті нысандарды орналастыруда санитарлық-қорғаныш

аймағын анықтауды;

- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелер көздерін қолданатын

құрылыстар жобаларына және мекемелер реконструкциясына сараптама

жүргізуді;

- санитарлык ережелерге сәйкес радиациялық техниканы, аспаптарды,

аппаратураларды орнатудың техникалық құжаттары бойынша шешімді

қарастыруды және дайындауды;

- радиоактивті заттар және басқа иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс

кезінде қолайлы жағдай жасау мақсатында мекемелерге санитарлық-

сараптамалық тексеру жүрізуді;

- ағымды санитарлық бақылау саласында: мекемелер, ведомствалар немесе

арнаулы территорияларда радиациялық қауіпсіздік жағдайларының

қолайсыз өзгерістерін уақытылы анықтау мен жоюға бақылау жүргізуді;

- жаңадан бекітілген заңдылыктарға және баска регламенттеуші кұжаттарға

сәйкес радиациялық жағдайға ез уақытында бақылау жүргізуді;

- сәулелік диагностиканың медициналық кабинетінде рентген сәулелерін

дозиметрлік өлшеудің әртүрлі құжаттарын (хаттаманы), радиобелсенді

заттарды қабылдауға, санитарлық паспорт алуға сұранысты, радиологиялық

зерттеулер кезіндегі зертханалық тәжірибелер хаттамасын, азық-түліктің

радиациялық қауіпсіздігі жөніндегі сараптамалық шешімді құрастыруды және

іс-кағаздарын толтыруды;

- радиациялық кауіпсіздік жөнінде медицина кызметкерлері және барлық

тұрғындар арасында сараптамалық білім денгейін жоғарылату бойынша

шараларды (дәрістер, семинарлар, әңгімелесулер, жалпыға арналған

акпараттар) жүргізуді

машықтануы тиіс:

- компьютерлік технологияны пайдаланумен тіркеу-есеп 6epv кұжаттарын

жургізуге;

- интернетжәнеинтранет желісінде, персоналды компьютерде жұмыска;

- ғылыми зерттеулер жүргізуге;

- радиологиялык нысаналарда санитарлык-дозиметрлік тексерулер жүргізуге;
1.5 Реквизитке дейінгі экология және тұрақты даму, физиология,

қоршаған орта және халық денсаулығы.

қоғамдық денсаулық және денсаулықты сақтау.

Пәнді меңгеру барысында студенттерге келесідей талаптар қойылады:

-Тәжірибелік және СӨЖ,СОӨЖ сабақтарына даярлау кезінде отандық әдебиеттер, жүйелі баспа материалдармен қатар, шетелдік әдебиеттерді қолдану

Берілген тапсырмаларды белгіленген мерзімде орындау

Студенттердің медиация тәртібіне қатысты туындаған белгілі бір өзекті мәселелерге қатысты өз ойын заңи терминдерді қолдана отырып нақты білдіре алу

Дәріс немесе тәжірибелік сабақтарды жіберіп алған жағдайда оларды оқытушымен берілген жеке тапсырмаларды орындау арқылы тапсыру

7 және 15 апталарда студент аралық бақылауды тапсырулары қажет. 1- аралық бақылау коллоквиум нысанында ауызша, ал 2-аралық бақылау ауызша сұрақ жауап түрінде өткізіледі.

Барлық сабақтың 50% жіберген және аралық бақылау қорытындысы бойынша 50% төмен балл жинаған студент бақылаудан өтпеген болып саналып, жазғы семестрге қалдырылады.

1. 
   сабақтарға міндетті түрде қатысу
   
2. 
   барлық семинар сабақтарына, ОЖСӨЖ және аралық бақылауға дайын болу
   
3. 
   семинарлар кезінде белсенді болу
   
4. 
   барлық тапсырмаларды уақытында тапсыру
   
5. 
   студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарына белсенді қатысу
   

1. 
   мұғаліммен әрқашан байланыста болу
   

- ұялы телефонды пайдалану;

- бір бірінен көшіру;

- оқытушы мен жолдастарды қатыссыз әңгімелермен уақыттарын алу;

1. 
   «Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.012.03.- Астана қаласы, 2003.-28б.
   
2. 
   «Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.
   
3. 
   Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная сараптама: учебник + СД.-М., 2010.-475с.
   
4. 
   Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная сараптама: практикум: учебное пособие.-М.,2009.-352с.
   

1. 
   «Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности». СанПин.-Астана, 2003.-210с.
   
2. 
   Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Туберкулез в регионе влияния ракетно-ядерного полигона.- Алматы, 2002.-328с.
   
3. 
   Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.
   
4. 
   Пивоваров Ю.П. и соавт. сараптама и основы экологии человека. Ростов н/Д: «Феникс», 2002.-512с.
   
5. 
   сараптама. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-608с.
   
6. 
   Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.
   
7. 
   Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.
   
8. 
   Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.