16
Өңіраралық ынтымақтастық. 2014 жылдың қорытындысы бойынша
Қазақстанның басқа өңірлерімен Астананың өзара саудасының көлемі 336,0 млрд.
теңгені құрды, оның ішінде елорда кәсіпорындары 50,1 млрд. теңгеге немесе
20,8% өнеркәсіп өнімін сатты, оның ішінде негізгі үлес – 88,8% немесе 44,5 млрд.
теңге Алматы қаласына келеді.
20105 жылы өңіраралық сауданың оң серпіні байқалды, оның көлемі 570,9
млрд. теңгеге дейін өсті. 214 жылмен салыстырғанда абсолютті, сондай-ақ
салыстырмалы тұрғыдан басқа облыстар резиденттерінің заңды тұлғаларымен
сауда көлемінің ұлғаюы байқалды. Мысалы, 2015 жылы сатып алынған
тауарлардың көлемі 402,5 млрд. теңгені құрды, бұл сауда айналымының жалпы
көлемінің 70,5 % құрды, ал 2014 жылы сауда айналымы 204,8 млрд. теңгені
немесе 61,0% құрды.
Астана қаласына жеткізілім құрылымында ең жоғары үлеске Оңтүстік-
Қазақстан (25,6% немесе 62,1 млрд. теңге), Шығыс-Қазақстан (21,8% немесе 53,1
млрд. теңге) және Павлодар (11,4% или 27,7 млрд. тенге) облыстары ие.
Түсімдер көзіне сүйенсе, Астана қаласында сатып алынған тауарлардың
көлемі 2014 жылы 336 млрд. теңгені немесе жалпы республикалық көлемнің 11%
құрайды, бұл Алматы қаласынан кейін екінші көрсеткіш болып табылады (1 612,6
млрд. теңге немесе 52,8%).
Сатып алу құрылымында республикалық көлемде (3049,7 млрд. теңге)
елорда үлесі 11% құрайды. Елордалық кәсіпкерлер сатып алудың жалпы
көлемінің тек 10,7% немесе 36,1 млрд. теңгені ғана қамтамасыз еткенін айтып өту
қажет, бұл республикалық көлемнен шамамен 4 % құрайды. Сонымен қатар, басқа
өңірлердің резиденттерінен сатып алу көлемі шамамен 26% немесе 204,8 млрд.
теңге үлесімен ең жоғарылардың бірі болып табылады, бұл Алматы қаласының
деңгейіне сәйкес келеді (26,1% немесе 5,7 млрд. теңге).
Шетел компаниялары жеткізілімдерінің көлемі 95,1 млрд. теңгені немесе
28,3% құрайды, бұл жалпыреспубликалық көлемнің 7,2% құрайды.
Басқа өңірлер резиденттерінен елорданың сатып алу көлемі 43,5%-ға, 2013
жылғы 142,7 млрд. теңгеден 2014 жылы 204,8 млрд. теңгеге дейін ұлғайды.
Алайда, елорданың қажеттіліктерін қамтамасыз етуде өңірлердің үлесті салмағы
68,7%-дан тиісінше 61%-ға дейін төмендеді. Бейрезиденттер жеткізілімінің көлемі
46%-ға, 65,1 млрд. теңгеден 95,1 млрд. теңгеге дейін ұлғайды, ал үлесті салмағы
керісінше 31,3%-дан тиісінше 28,3%-ға дейін қысқарды.
SWOT-талдау
Күшті жақтары (S)
Осал жақтары (W)
1. «Көліктік
магистральдардың
қиылысындағы ұтымды экономикалық-
географиялық орналасу.
2. Қаланың
жоғары
инвестициялық
тартымдылығы.
3. Шағын және орта бизнесті, қызмет
1. Сыртқы,
сондай-ақ,
ішкі
нарықта
өндірістің көптеген саласының бәсекеге
қабілеттілігінің төмендігі.
2. Экспортталатын
өнімнің
аз
номенклатурасы.
3. Инновациялық
әзірлемелердің төмен
деңгейдегі коммерциализациясы.
17
көрсету секторын дамыту үшін қолайлы
жағдайлар.
4. «Астана
–
жаңа
қала»
арнайы
экономикалық
аймағы
шеңберінде
Индустриялық парктің және ерекше
шарттардың бар болуы.
5. Қажет етілетін өндірісті дамыту үшін
инфрақұрылымдық сүйемелдеу.
4. Несиелік
көздердің
жоғары
құны,
сондай-ақ, кепілдікті қамтамасыз етуге
талаптардың бар болуы.
5. Жылжымайтын мүліктің жоғары бағасы
(қоймаларды, өндірістік және сауда орын-
жайларын жалдау).
Мүмкіндіктер (O)
Қауіптер (T)
1.
ЕАЭС кіруге байланысты нарықтың
кеңеюі.
2.
ЭКСПО – 2017 өткізу.
3.
Көптеген
дамыған
елдер
үшін
жеңілдетілген визалық тәртіп.
4.
Өндірісі
жоғары
заманауи
технологиялық өндірістердің ашылуы.
5.
«Назарбаев
Университет»
АБҰ
ғылыми кластерінің негізінде инновациялық
әзірлемелерді коммерцияландыру инфра-
құрылымының дамуы
6.
ШОБ қызметі саласын реттейтін
заңнаманы жетілдіру
1.
Азық-түлік және азық-түлік емес
тауарлар
бойынша
импорттық
жеткізілімдерден жоғары тәуелділік
2.
Кәсіпорындардың
жабылуы
және
жұмыссыздықтың өсуі – арзан импорттың
басуы бәсекелестікке төтеп бере алмаған ең
осал кәсіпорындар қатарының жабылуына
және жұмыссыздықтың өсуіне әкеледі
3.
Отандық
өнімнің
бәсекеге
қабілеттілігінің төмен деңгейі.
4.
Ғылыми – іздестіру және тәжірибелік
– құрамалық әзірлемелерді (бұдан әрі -
ҒІЖТҚӘ) жеткіліксіз түрде қаржыландыру.
5.
Салық салынатын пайданы төмендету
мақсатында кірісті жасыру.
Негізгі проблемалар:
өнеркәсіпте:
техникалық және инженерлік білімдері бар кадрлардың, сондай-ақ, орта
техникалық және кәсіптік білімі бар жұмысшы мамандардың тапшылығы және
жеткіліксіз біліктілігі;
еңбек өнімділігінің төмендігі және тауарлар мен қызметтер нарығында
шетел компаниялары тарапынан жоғары бәсекелестік.
Сапалы ауыл шаруашылығының жергілікті шикізатының жетіспеушілігі;
Айналма қаұаражатының төмен қолжетімділігі;
Әрекет етуші кәсіпорындарға жоғары несиелік жүктеме;
инновациялар саласында:
құзыретті кадрларды даярлау инфрақұрылымының жоқтығы;
ғылыми әзірлемелерді коммерцияландырудың төмен деңгейі;
ғылыми – зерттеу тәжірибелік – құрастырмаларды әзірлеуге шығыстардың
төмен деңгейі;
технологиялар трансфертінің жоғары құны;
инвестицияларды тарту саласында:
инвесторларды ақпараттық қолдаудың төмен деңгейі;
әкімшілік тосқауылдардың болуы;
қызмет көрсету саласында сапа деңгейі халықаралық стандарттарға сәйкес
келмейді;
