Жеке бренд: еркелік пе әлде қажеттілік пе?

Мысалы, «Дом» қайырымдылық қоры туралы оның басшысы 

Аружан Саинның белсенді өмірлік ұстанымы немесе AB Restauraunts 

желісі жайлы талантты бизнесмен Асқар Байтасовтың қызметі 

арқылы біледі; көп уақыт бойы елдер Mega сауда ойын-сауық орта-

лығы желісін, сонымен қатар гастрономиялық ұйымдардың бірқа-

тарын атақты пиаршы Әлішер Елікбаевтың атымен байланыстырды, 

себебі ол осы брендтерді өз беделінің арқасында «шайқаған» 

болатын. Демек, біз көпшілік танитын образбен жұмыс жасаудың – 

тек шоу-бизнес немесе саясатқа ғана қатысты емес, сонымен бірге 

бизнес-бағыт болып отырғанын білдік. Бұл жұмыс инвесторлар 

мен мақсатты аудиторияға кәдімгідей әсер етеді. Жобаның керемет 

идеясы, мықты командасы, жақсы қаржылық көрсеткіштері болуы 

мүмкін, бірақ бірінші тұлғаға сенім болмаса, саналы инвестор оған 

ақша салмайды. Бұл әрине дұрыс, адамды алға жетелейтін нақты 

дәлелдер кез келген көлемдегі жемісті бизнесті жойып жіберуі 

мүмкін. Мысалдар өте көп. 

ЖЕКЕ БРЕНД ҚАЛЫПТАСТЫРУ КЕЗІНДЕГІ 

ҚАТЕЛІКТЕР

Біздің кәсіпкерлеріміздің ойындағы ең басты қателік – жақсы 

істер қашанда өзін көрсетеді деген сенімділік. Сіз өз салаңыздағы 

керемет, талантты мамансыз және сіздің кәсіби маман екендігіңіз 

– ешкімге дәлелдеуді қажет етпейтін нәрсе деп ойлайсыз. Алайда 

бұлай болмайды. Біз үшін қалыпты нәрсе болып саналатын жағдай, 

басқалар үшін олай болмауы мүмкін. Бұл жерде қарапайым болудың 

да қажеті шамалы, себебі сіз туралы ешкім білмейді. 

«Мен көпшілікке танымал адам емеспін, мен туралы бірдеңе жазу-

дың қажеті не. Менің не жасап жатқаным, қандай өнім тудырғаным 

маңызды» – міне, көптеген қазақстандық кәсіпкерлердің пікірлері 

осындай. Әрине, мұндай көзқарас білдіруге олар құқылы, алайда 

компания басшысы болып жатқан жағдайға сәйкес әрекет жасай-

тын болса, брендке те, компанияға да тұтынушылар үлкен сенімділік 

танытады. Ал мұны ақшамен өлшеу маңызды. 

Әсіресе инвестиция тарту кезінде бұл өте маңызды. Ақшамызды 

сізге сеніп тапсыратындай, сіз кімсіз сонша? Сіз туралы не белгілі? 

Кәсіби ортадағы сіздің беделіңіз қандай? Инвесторды бірінші ке-

зекте осы сұрақтар қызықтыратын болады. Бұл сұрақтарға жауапты 

ғаламтордан оңай тауып алсақ жақсы. 

Жоғарыда айтылғандардың барлығы әрбір адам өз брендімен 

айналысу керек дегенді білдірмейді. Кей кездері көлеңкеде қалу 

шегі де болатыны белгілі. Мысалға, адамның үнемі елдің алдында, 

көпшілікке танымал болуды қатты қаламауы. Мәжбүрлеп жа-

салған нәрселер қажетті жетістікке жеткізбейді және өзіне сенімді 

көшбасшының ішінде, шешім қабылдай алмайтын әлсіз адам 

жатуы мүмкін. Ол үнемі бірдеңені дұрыс жасамадым ба, әлде дұрыс 

айтпадым ба деп үркіп жүреді. Көбіне бұл бекерден-бекер уақыт пен 

қорды кетіру болады, ал одан ары баратын болсақ – адамдардың 

кері реакциялары мен мамандардың осы жеке брендтерін тудыру 

үшін жауапты болған адамдардың бастарының кетуіне әкеледі. 

НЕДЕН БАСТАУ КЕРЕК?

Сонымен, өздерінің жеке брендтерін жасағысы келетіндер не 

істейді? 

Кез келген бизнестегі секілді ағымдағы жағдайдың аудитін жасау 

керек, қай бағыттарды аяғына дейін қарастыру керектігін анықтау 

қажет. Бірінші кезекте 

сарапшылық 

деген критерийге 

көңіл аудару керек. Сарапшылық, шындығында «мүлтіксіздік» 

деңгейіне дейін жетеді. 

Біз қандай да бір өнімді оның шығарушысына қатысты білеміз, 

алайда оның жүзеге асырылуы мен енгізілуі үшін жалпы команда 

жұмыс атқарады. Мысалға, Стив Джобс Apple-ді тек жасап қана 

қойған жоқ, оның идеялық шабыттандырушысы болды және «бо-

лашақ біздің қолымызда» дегенде оған миллиондаған адам сенді. 

Себебі ол әлемдегі ең керемет телефонды жасады. Оған жүз пайыз 

сенді. Тіпті ол өлгеннен кейін де, оның атымен компаниядағы алға 

жылжу саясаты белсенді түрде жалғасын табуда. Өздеріне бірдеңе 

ұсынған адамдардың, оның мәнісін білетінін түсіну адамдар үшін 

маңызды. 

Көпшілік алдына, клиенттердің немесе БАҚ өкілдерінің алды-

на шығып сөз сөйлемес бұрын, сіз ол тақырыпты өте жақсы 

білетініңізді және айтатын нәрсеңіз бар екеніне сенімді болып 

алыңыз. Сондай-ақ әрбір әңгіменің қысқа желісі жеке тәжірибеңіз-

ге сүйене айтылуы керек. Олай болмаған жағдайда сенімді оңай 

жоғалтасыз. 

«Сарапшылық» факторына қандай жағдай жағымды әсер қалдыруы 

мүмкін? Салалық шараларға, сыйақылар мен рейтингтерге қатысу, 

кәсіби клубтарға мүше болу, салалық коммерциялық мекемелерде 

дәріс оқу, демеушілік/меценаттық, әлеуметтік қызмет. 

Тағы бір маңызды өлшем – 

абырой.

 Тұлғалық қасиетіңізді 

сақтау өте маңызды. Біріншіден, әдемі идеяңыз үшін ғана ақша 

салмайтын инвесторды тарту керек. Екіншіден, икемді аудитория 

қалыптастыру үшін. Тұлғалары басымдылық пен жаңа мүмкіндік-

тер тудыратындарға ғана адамдар сенеді және олардың артынан 

ілеседі. Алайда ауыздан шыққан бір қате сөз, өте ауыр соққы болып 

тиюі мүмкін. 

Papa John’s пиццалар желісінің негізін қалаушы Джон Шнаттердің 

қатысуымен болған жанжал естеріңізде болар? Жаздың ортасында 

ол қара нәсілділер тарапына нәсілшілділік туралы пікір айтқан 

болатын. Шнаттердің Директорлар кеңесінің төрағасы орнын бол-

сатуына тура келді, себебі халық бұл желі орындарының жабылуын 

талап етті. «Егер ұрысқың келсе, дін мен саясат туралы әңгіме 

баста» деген мақал бар. Әрқашан есте сақтауымыз керек бір алтын 

ереже бар, ол - ешқашан жанжал шығармау. Иә, көптеген компани-

ялар «хайп жасап» өздерін көрсеткілері келеді. Алайда сізге мұндай 

абырой керек пе? Сондай-ақ «қара пиардың» арқасында келген 

клиенттер сіздермен бірге қала ма? 

БИІК МАҚСАТТАР

Дұрыс бренд қалыптастыру туралы айтқан кезде, 

биік 

мақсаттар 

жайлы айтпай кету мүмкін емес. Не айтқым келіп 

тұрғанын түсіндіріп кетейін. Егер «бренд келбеті» өзіне немесе 

өзгелерге қатысты мәселелерде өз ұстанымын белсенді түрде 

көрсететін болса, онда пікірі көпшілік пікірімен сәйкес келген 

жағдайда адамдардың көбісі оны естиді, ұната бастайды, демек 

осылайша өз компаниясына да көңіл аудартады. 

Мысалға, қазіргі таңда экологиялық қауіпсіздік бағыты өте таны-

мал болып тұр, оның айналасында жаңа кәсіпорындар жұмысы-

ның жүйесі құрылып жатыр. Олар ресурстарды үнемдей отырып, 

өнімдерін өңделген материалдардан шығарады, қоршаған ортаны 

қорғау және т.б. мақсаттарда зиянды технологияны қолдануға қарсы 

екендіктерін айтуда. Бұл компаиялардың басшылары өз тауарла-

рын тек нарыққа шығару емес, жалпы игілікті мақсатты бизнеспен 

байланыстыра жүріп, тұтынушылардың жүректері мен саналарына 

құя отырып өткізуді керек екендігін түсінген. Әрине, жеке брендті 

қалыптастыру кезінде 

сыртқы түр

 де маңызды рөл атқара-

ды. «Киіміне қарап қарсы алады» деген ескіліктің шындығы, бірақ 

дұрыс деп айта алмаймыз. Адамдардың визуалды қабылдау каналы 

бәрінен жақсы дамыған, сондықтан көзбен көрген нәрсеміздің 

барлығы үлкен маңызға ие. Елдің бәрі табиғат сыйлаған керемет 

сымбатын көрсетіп мақтана алмайтыны және спорттық форма қа-

лыптастыру үшін күнделікті көп шақырымдық жүгіруге қатыспайты-

ны рас, бірақ сүйкімді сыртқы келбет, өз стилін және образын жасау 

әркімнің өз қолында. Фирмалық стиль, дизайндік визитка, негізгі 

суреттер жинағына қатысты еңбек етіп көруге болады. 

БҰЛ ҚАЛАЙ ЖҰМЫС ІСТЕЙДІ 

Әлеуметтік стратегияны дамытусыз және кәсіби әлеуметтік 

желілерде, мысалы Facebook немесе LinkedIn аккаунтын ашпай 

жеке брендті қалыптастыру мүмкін емес. Бұл бренд жасаудың 

ажырамас бір бөлігі. Жеке блог жүргізсеңіз жақсы болады. Контент 

түрін мақсатты нарық өлшемдеріне қарай таңдау керек. Егер сіздің 

мақсатты аудитоорияңыз – инвесторлар болса, аспаздық рецептерге 

немесе сәнді трендтерге қатысты ақпарат айту ыңғайсыз болады. 

Алайда мұндай кезде кофедегі әлемдік инвестициялау тенденциясы 

және қандай да бір сән үйінің акцияларының бағасы өскені туралы 

қызықты ақпаратпен бөлісуге болады. Бұл кезде сіздің өзіңіздің 

шынайы және белгілі стиліңіз болғаны жақсы. 

Жеке брендіңіздің болуы сіздің пікіріңіз, амбицияңыз бар екендігін, 

білімнің бір немесе бірнеше саласын меңгергеніңізді білдіреді. 

Жеке брендті дамыту әлеуметтік желілер немесе жеке араласу мен 

кездесу шегінде жалғасын табады. 

БАҚ өкілдерімен дұрыс байланыс орнату маңызды. Ресми бұқара-

лық ақпарат құралдары сіз туралы қаншалықты көп айтса, сіздің 

мақсатты топты тарту мүмкіндігіңіз соншалықты көп болады. БАҚ-

мен қалай жұмыс жасауға болады? Бұл жеке ақпарат себептері, ТД/

радио эфирлері, баспасөздегі және электронды БАҚ-ғы жарияла-

нымдар. Сонымен қатар электронды БАҚ немесе баспасөз беттерін-

де авторлық жазбаларыңызды, блог жүргізсеңіз болады. Бұл сіздің 

сарапшылдығыңызды тағы бір рет атап көрсетеді. 

Жоғарыда айтылғандар, жеке брендпен айналысу керек пе, әлде 

жоқ па деген сұрағыңызға жауап табуға көмектесті деген сенім-

демін. Жаңа мүмкіндіктерді пайдаланып, жеке брендтің қазақстан-

дық нарықты жылдам жаулайтынын бірден түсінген көптеген 

компаниялардың басшылары, жақын арада өздерінің нақты 

бизнес-жемістерін көре бастайды деген ойдамын. Себебі жеке 

брендтің болуы сізді көп тануға, компания туралы жағымды әсер 

қалыптастыруға, оның жұмыс істеу тәсілі мен басшы туралы білуге 

көмектеседі. Басшының жеке бренді – бұл сол жарнаманың бір түрі, 

бірақ қарапайым жарнамалық компанияларға қарағанда ұзағырақ 

және пайдалырақ болады. 

PR (public relations) – тікелей «көпшілікпен 

байланыс» деп аударылады, яғни Сіз 

өзіңізді немесе өніміңізді/қызметіңізді 

көпшілік арасынан қалай көресіз. Жоқ бұл 

жай жарнама емес, компанияның немесе 

жеке тұлғаның имиджін қалыптастыратын 

құралдар кешені. 

8 

Табысты ИНВЕСТОР  

№2 2018

9

Білгенге маржан 

Білг

енг

е мар

жан