«Жазуға үйрету технологиясы»

 

35 

 

 

Жазба  тіл  дағдысына  үйретудің  жолын  жоғарыда  атап 

өтілгендей,  тіл  сабағын    (Әліппе)  бейнелеу  өнері  сабағымен 

интеграциялау деп таптық.. 

Мұндай  интеграция  тек  тілді  дамытып  қана  қоймайды.  Табиғи 

тілдің  басқа  өнер  тілімен  ортақтығын  ашып,  тіл  бейнелілігін 

арттырады.  Мысалы,  Әліппе  сабағында    Ы.Алтынсаринның 

әңгімелері  талданған  соң  жазу  сабағында  әңгіменің  негізгі  идеясын 

білдіретін  үзіндісі  жазылып,одан  кейінгі  бейнелеу  сабағында 

оқушылар  өздері  әңгіме  мазмұнына  сурет  салады.    Соңында  осы 

әңгімеге  бөлінген  екі-  үш  сабақтарда  әңгіме  сахналанады  да,соңғы 

жұмыс  мазмұндама  аяқталады.  Барлық  жұмыс  бір  мәтінді  баланың 

саналы меңгеруіне бағытталады.  

Жаңа  әріпті  және  сол  әріпті  қатыстырып  сөз,  сөйлем  жазуға 

үйренеді.  Барлық  әріп  таңбасын  дұрыс  әрі  көркем  жазудың  үлгісі 

көрсетіледі.  

Әріппен жазуды үйрету мынадай тәртіппен орындалады: 

1.  Дыбыстың  баспа  және  жазба  әріптері  көрсетіледі  ,ол  әріптер 

салыстырылады. 

2. Әріптің жазылу үлгісімен таныстырылады. 

3. Әріп тақтаға жазылып көрсетіледі және оны әріп элементтері 

арқылы қалай жазу керектігі түсіндіріледі. 

4. Әріпті сөз ішінде басқа әріптермен қалай қосып жазу керектігі 

үйретіледі. 

5. Көркем және таза жазу талабы қойылады. 

 6. Әрбір оқушының жазуын мұғалім бақылап,кемістігін түзетуге 

көмектесіп отырады.  

Бірінші  әріпті  жазғаннан  бастап  жазу  көркем  болуға  тиіс. 

Жазудың көркемдігі,эстетикалық  әсері,ұқыптылығы мен тазалығы – 

жазу мәдениетінің өзекті бөлігі. 

Жазуға сауатты жазу талабы ғана емес, көркем жазу талабы ғана 

койылады. Сондықтан қатесіз жазу қандай керек болса, көркем жазу 

да сондай қажет.  

1-сыныпта  көркем  жазу  сауат  ашу  кезеңінен  басталады  да,  оқу 

жылына  дейін  үзбей  жүргізіледі.  Әдетте  мұғалім  жалпы  жазу 

жұмысын,  оның  ішінде  көркем  жазуды  бастаудан  бұрын  сныппен 

біршеме  даярлық  жұмысын  жүргізу  керек.  Ондай  даярлық 

жұмыстары  жаза  білу  икемділігін  меңгеруге  керекті  дәстүрлі 

ережелерді қамтиды.  

 

36 

 

 

Ережелерді  меңгергннен  кейін,  оқушылар  кіші  әріптер  мен 

үлкен  әріптерді  жазуға  көшеді.  Әріптерді  сөз  ішінде  бір-  бірімен 

дұрыс байланыстырып қоса білуді үйретеді. Сауат ашу кезеңі біткен 

біткен  соң,  әріптерді  дұрыс  таңбалап  жазуды  қалыптастыу 

мақсатымен  көркем  жазу  сабақтары  жүргізілуге  тиіс.  Жазуды 

жазылуы оңай әріптермен бастап, жазылуы қиын әріптерді біртіндеп 

көшкен  дұрыс.  Оқу  жылының  аяғында оқушылардың  жазу  қарқыны 

біртіндеп  жылдамдатуға  көңіл  бөлінеді.  Кіші  әріптер  мен  бас 

әріптерді алфавит ретімен жазу икемділігі қалыптастырылады.  

2- сыныпта көркем жазу одан әрі жетілдіре түседі. Оқушының 1- 

сыныпта үйренген икемділі 2- сыныпта дамытылады.  

2-  сыныпта  жүргізілген  көркем  жазудың  негізгі  мақсатқа  жазу 

қарқынын жеделдету, біркелкі ритмикалық жазуға көшу.  

Жалпы,  көркем  жазу  жаттығулары  қазақ  тіліне  арналған 

дәптерге  жазылады.  1-  сыныпқа  әріптердің  жазылу  үлгісін  мұғалім 

өзі жазып көрсетеді.  

Көркем жазу жұмысының көлемі: 1-сыныпта - 2 жол, 2- сыныпта 

-  3  жол,  3-4    -  сыныпта  -  4  жол  болады.  Көркем  жазуға  оқушыларға 

жеке баға қойылмайды. Бұл жеке оқушының жазуын елемеу деген сөз 

емес.  Оқушының  әрбір  жазба  жұмысын  бағалауда,  оның 

каллиграфиялық  сапасы  мұқият  ескеріліп,  қазақ  тілі  бойынша 

қойылатын баға ішіне көрек жазу бағасы да есептеледі.  

Жазу  жұмысын  жақсарту  үшін  мұғалім  оқушы  дәптерін 

жүргізуге қойлатын біртұтас  арнайы талаптарды жүзеге асырады. 

Оқу  жылының  екінші  жартысынан  бастап1-  сыныпқа  көркем 

жазудан  арнайы  сабақтар  жүргізу  керек.  Мақсат-  әріптерді, сөздерді 

дұрыс, таза, түсінікті, жылдам, біркелкі жазуға үйрету. Мысалы: Мен 

өзім  «Бас  әріппен  жазылатын  сөздер»  атты  мақсатты  сабақ  өтіп, 

оқушыларға бас  әріппен жазылатын сөздер  туралы  ұғым  беріп  және 

кісі  аттарының  бас  әріппен  жазылатыны  туралы  түсінік  беремін. 

Оқушыларға  таза,  сауатты  жазуға  және  каллиграфиялық  дұрыс 

жазуға үйретемін.  

Сондай-ақ, мұғалім әрітердің белгілі биіктік пен ендікке біркелкі 

көлбеу  жазылуын  бақылай  алады.  Әріптерді  жазу  алдыңғы  жазу 

қарқынын  жылдамдатуға,  сөздегі  әріптерді  бөлмей  жазуға  арналған 

жаттығулар біртіндеп күрделенеді.  

Оқушылардың  оқулықтағы  жаттығуды  орындауын  тексеріп, 

ондағы  сұрақ-  тапсырмаларды  еркін  оқып  түсіну  қандай  қажет 

 

37 

 

 

болса,оған  байланысты  жазба  жұмыстарын  жедел  орындауға 

соншалықты қажет екенін естен шығармау керек.  

Сондай-ақ,  жеке  оқушымен  дербес  жұмыс  жүргізу,  әрбір 

оқушының  жазуындағы  кемшіліктерді  түзеуге  көңіл  бөлінеді.Соған 

байланысты графикалық жаттығулардың түрлері де көбейе түседі. 1- 

сыныптағыларға әріп тобымен жазу үзбей жүргізіледі.  

1-4-сыныпта 

оқушылардың 

жазу 

икемділігі 

одан 

әрі 

жетілдіріледі. Әріптерді кішілеп етп, тез жазуға арналған графикалық 

жаттығулар жүргізіледі. Көркем жазу үлгісі қазақ тілі сабақтарының 

материалдарына тікелей байланысты болуы керек.  

Әр  сыныпта  қазақ  тілі  сабағының  6-8  минуты  көркем  жазуға 

беріледі. Қажетті жағдайда жеке сабақ ретінде де өткізуге болады. 

«Атамұра»  баспасы  шығарған  әліппеге  сәйкес  жазу  үлгілері 

шықты.  «Жазу  дәптері»  үщ  бөліктен  тұрады.  Жазу  жұмыстары  бір 

сабақтың  ішінде  оқу  материалдарымен  үйлестіріле  жүргізіледі. 

Дәптерге  берілген  үлгілер  мен  тапсырмалар  оқулық  мазмұнымен 

сәйкес,  жазу  дағдысын  қалыптастыратындай,  оқушының  жас  және 

психо-физиологиялық ерекшеліктері ескеріле отырып жасалады. 

Көркем  жазуға  үйрету  жүйесі  оқушылардың  жас  ерекшелігіне, 

даярлығына  сабақтың  мазмұны  мен  мақсатына  қарай  әр  түрлі  әдісті 

қамтиды.  Қазіргі  заман  талабына  сай  әр  мұғалімнің  басты  міндеті- 

оқушыны әдемі жазуға баулу,сауатты жазуға үйрету 

2.  Жазуға  үйретудің  міндеттері:  оқушылардың  қолының 

икемділігімен көзбен мөлшерлеу қабілетін  жетілдіріп, оларды жазуға 

даярлау,  графикалық  дағдыларды  қалыптастыру    /әріптерді  дұрыс 

жазу;  сөзді,  сөйлемді,  тексті  біркелкі    анық  жазу/.  Жазуға  үйрену 

нәтижесінде 

оқушылар 

дыбысы 

әріппен 

таңбалай 

білуге  

(фонетикалық-графикалық  жазуға/,  әріпті,  сөзді,  сөйлемді  дұрыс, 

анық, таза жазуға , оларды кітаптан, тақтадан дұрыс көшіріп не есту 

бойынша  жазуға  ,  жазғанын  тексеріп,  қатесін  түзете  алатын  болуға 

тиіс. 

Оқушылардың  каллиграфиялық  дағдыларын  жетілдіру  үшін 

көркем  жазуға  1-ші  сыныптың  соңында  барлық  әріптерді  өтіп 

болғаннан  кейін  және  2-ші  сыныпта  аптпсына  1  сағ,  3-4-ші 

сыныптарда  әрбір  грамматикалық  сабақтарында    8-10  мин 

шамасында уақыт бөлінеді.  

1-2-ші 

сыныптарда 

мынадай 

графикалық 

жаттығулар 

жүргізіледі:  оқушылардың  қол  мен  көз  мөлшерінің  өлшемін