Жансүгіров атындағы жму хабаршысы №4 / 2015

     
 
 
27 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 4  / 2015     
 
Кілт  сөздер:  мұғалім,  ақпарат,  құзырет,  ақпараттық  құзыреттілік,  кәсіби 
құзыреттілік.  
 
Қазіргі мұғалімдердің ақпараттық мәдениеті білімдік және қызметтік болып екі 
түрге  бөлініп,  қарастырылады.  Білімдікке  кәсіби  білімділік  пен  кәсіби  бағдар 
жатады,  ал  қызметтікке  кәсіби  ізденіс  пен  кәсіби  тәжірибе  жатады.    Кәсіби 
лайықтылық  –  оқу-тәрбие  үдерісін  ұйымдастырудың  тиімді  әдістерін  табуға  және 
дамытуға бағытталған ойлау стилінің қалыптасуы [1]. 
Кәсіби шеберлік – кәсіби сауатты шешім қабылдай білу тәжірибесінің болуы. 
Ақпараттық мәдениет –  тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу емес, кез 
келген ақпарат көзін – анықтамаларды, сөздіктерді, энциклопедияларды,   теледидар 
бағдарламаларын,  т.с.с.  дұрыс  пайдалана  білу,  ақпараттық  мәдениет  –  әңгімелесе 
білу,  теледидар,  хабарды  (интернетті)  талғамды  түрде  қарау,  алынған  мәліметті  ой 
елегінен өткізіп, талдай білу және өзгелердің еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз 
еркіндігіңді  шектей  білу  деген  тұжырым  жасауға  мүмкіндік  береді.  Ақпараттық 
мәдениет дегеніміз –ақпараттар мен жұмыс істеу технологияларын және тәсілдерін, 
іздеу,  беру,  ақпараттарды  өңдеу  мен  талдау  дағдыларын  меңгеру  болып  табылады 
[2]. 
Сонымен, бастауыш сынып мұғалімдерінің ақпараттық  мәдениетінің мазмұны 
екі бөліктен: білім жүйесі және қызмет жасаудан тұрады (сурет 1). 
Адамның ақпараттық мәдениеті – педагогтыңда, білім алушының да білім алу 
әрекеттеріне  қажетті  жалпы  адамзат  мәдениетінің  бір  бөлігі,  ғылыми  білім  алу 
әрекеттері  құрамындағы  олардың  ақпараттық  әрекеттерінің  сапалы  сипаты  болып 
табылады.  Ақпараттық  мәдениет  ақпараттық  ортамен  өзара  әрекет  етуде  білім, 
дағдылар, шеберліктер мен шартты нұсқаулар кешенінің болуымен сипатталады, ол 
арнайы ақпараттық үдерістерді жүзеге асыруда байқалады [3]. 
Сауатты педагог өзінің ақпаратқа зәру екенін  түсінуі керек, оны нақты шешім 
қабылдау  үшін  ұқсастыра  білуге,  таратуға,  бағалауға  және  тиімді  қолдана  білуге 
қабілетті  болуыкерек.  Ақпараттық  мәдениет  ақпараттық  әрекеттерге  деген 
қызығушылықта, оның білім алу үдерістеріндегі маңызды рөлін түсінуде, ақпараттар 
көздерін  саналы  түрде  таңдай  білуде  және  оларды  өңдеудің  алгоритмдерін 
меңгеруде,  дәстүрлі,  электрондық,  желілік  және  басқа  да  ақпараттық  қорларды 
кешенді қолдануда, өзін ақпараттарды тасушы және таратушы ретінде сезіне білуде, 
белсенді ақпараттық мінез-құлық та байқалады [4]. 
Болашақ 
педагогтардың 
ақпараттық 
құзыреттіліктерін 
қалыптастыру 
мәселесіне  байланысты  зерттеулердегі  түйінді  ойлардың  біздің  жұмысымыз  үшін 
маңызы  зор.  Осыған  орай,  еліміздің  бірқатар  ғалымдарының  зерттеу  жұмыстарын 
қарастыра отырып, төменде берілген ақпараттарды негіздеу жүйесін ұсындық: 
-  ақпараттық  ізденісті  жоспарлау:  өзіндік  жұмыстың  тақырыбына  сәйкес 
ақпаратты  іздестірудің  жоспарын  құрып,  оны  орындауда  қажетті  шешім 
қабылдайды. 
-  алғашқы  ақпаратты  алу:  өзіндік  жұмыстың  тақырыбына  сәйкес  ақпарат 
құралдарына  өздігінен  мониторинг  жүргізіп,  статистикалық,  тарихи  көздерден, 
ақпараттарды алуды жоспарлайды. 
-  екінші  қайтара  ақпаратты  алу:  орындалатын  өзіндік  жұмыстың  мақсатын 
түсініп, өздігінен анықтаған ақпараттар бойынша мәліметті ала алады. 
-  ақпаратты  алғашқы  өңдеу:  қажетті    ақпараттарды  өзі    таңдаған  күрделі 
жұмыстарға сәйкесжүйелейді.  
-  ақпараттарды  өңдеу:  тексеруге  қажетті  ақпаратты  өздігінен  шығарады  және 
ақпараттың  нақтылығын  тексеру  тәсілдерін  қолдананып,  түрлі  көзқарастарды  сыни 
талдау  немесе  алғашқы  ақпарат  пен  соңғы  ақпаратты  салыстыру  негізінде 

     
 
 
28 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 4  / 2015     
 
қорытынды жасайды, өзінің алған дәйектерін немесе өздігінен алған құзыреттілігін 
қалыптастырады. 
 
 
 
Сурет 1 – Бастауыш сынып мұғалімдерінің ақпараттық мәдениеті 
Ескурту: автормен құрастырылған 
 
Бүгінгі  білім  алушы  ертеңгі  маман  екенін  ескерсек,  ақпараттық-кәсіби 
құзыреттілігі  қалыптасқан  мұғалім  болуы  үшін  автордың  ұсынып  отырған 
құзыреттілігін толық меңгеруі тиіс деп есептейміз.  
Мұғалімнің ақпараттық құзыреттілілігі оның кәсіби құзыреттілігінің бір бөлігі 
болғандықтан,  бүгінгі  күні  білім  беру  үдерісінің  сапасын  арттыратын  құралдардың 
негізгісі  ретінде  танылады.  Ақпараттық  құзыреттілік  педагогтың  ақпараттық 
ортамен  әрекеттесуін  қамтамасыз  ететін  білімдер,  біліктер,  дағдылар  және 
рефлексивтік  бағыттардан  түзіледі.  Бұл  мәселені  қарастырған  авторлар  зерттеген 
ғылыми салаларына байланысты әртүрлі құрылымда қарастырады [5]. 
Атап  айтсақ,  С.В.Тришинаның  еңбегінде  ақпараттық  құзыреттіліктің 
төмендегідей компоненттерін айқындалған:  
1) когнитивтік – ақпаратты талдау, өңдеу, алу, жіберу, болжау, сақтау. Басқаша 
айтқанда, кәсіби әрекетте ақпаратты пайдалана алу жайлы білімдердің болуы; 
2)  құндылық-мотивациялық  –  тұлғаныңөзін  өзі  жетілдіруіне  әсер  ететін 
ақпаратқа деген қызығушылықтар мен оны меңгеруге деген құндылықтары  
3)  техникалық  -  технологиялық  –  негізгі  құрал  компьтер  арқылы  ақпараттық 
оқу мақсаттарына сай материалдармен жұмыс жасай алу; 
4)  коммуникативтік  –  қарым  қатынас  орнату,  хабарды  жеткізу  үшін  тілдерді 
(вербальді, вербальді емес) пайдалана алу; 
5) рефлексивтік – тұлғаның ақпараттық ортада өз орынын айқындайтын өзіндік 
санасы  мен  өзіндік  бағасы,  басқалар  жайлы  пікірі.  Сонымен  қатар,  төмендегідей 
компоненттерді де қарастырады: 
1)  құндылық-мотивациялық  компонент  –  компьютерлік  технологилар  арқылы 
білім алуға қызығушылықтың болуы; 
2) когнитивтік компонент – ақпаратпен жұмыс жасау білімдері мен біліктері; 
3)  іс-әрекеттік  компонент  –  ақпарат  алу  үшін  ақпараттық  технологияларды 
пайдалана алу; 
4) педагогикалық рефлексия – кәсіби әрекет барысындағы өзіндік сын мен өзін 
өзі жетілдіру [6].