100
І.
Жансүгіров атындағы ЖМУ ХАБАРШЫСЫ № 4 / 2015
Осы еңбегіне лайық оны 1924 жылы «Тілші» газетінің хатшысы, кейінірек
редакторы етіп тағайындайды. Ілиястың сатиралық тұрғыда жазылған еңбектері
«Оқшау сөз», «Шашауша», «Әзіл-оспақ» рубрикаларымен жарыққа шығатын.
Сықақтарын газет беттеріне, көбінесе,
Матай, Құйқалық, Балгер, Таңқыбай, Жа-
жа, Сақа, Ағын, Салпаңқұлақ сияқты бүркеншек аттарымен шығаратын. Сонымен
қатар Ілияс Жансүгіров шығармаларына тақырыбы мен мазмұнына сәйкес орынды
да ұтқыр атау таба білу шеберлігі ерекше екендігін атау қажет. Әр сықақ-әңгімеге
жақсы тақырып қою да оңай шаруа емес. Ол оқырманды туындыға тарту үшін де,
сонымен бірге, тақырып атының қысқа, қарапайым, образды, күлкілі, идеясына
лайықты, астарлы болуы ғана оқушыны қызықтырады. Бұл жағынан келгенде Ілияс
алдына жан салмайтын.
Айталық, «Құйрықты базар», «Сұрпақбай сұғанақ», «Тәшкендікке тарт»,
«Пұшық мұрынға кетік ыдыс», «Жалаңаш жиылыс» және тағы басқа әңгімелер дәл
өздерінің аты айтып тұрғандай, шығарманың қысқа фабуласын айқын танытады.
Әрине, бұл да сатирик жазушының ажырамас асыл қасиеттерінің бірі екендігін айту
абзал.
Ілияс Жансүгіровтің бүгінгі күні жарыққа шығып, газет бетін көрген
сатиралық шығармалары елуге жуық. Сол жазғандардың біразы ең алғаш 1933 жылы
Семей қаласында баспадан шыққан очерктер мен әңгімелер жинағына
топтастырылған. Оған «Ташкендікке тарт» сатира әңгімесі, фельетондары «Сөз
Қамысбаевқа», «Жарапазан», «Сыйға - сый, сыраға - бал», «Жарайсың,
Шұлғаубауым», «Қыз көзінше неге замечание жасайсың?!», «Шалқыбай»,
«Құйрықты базар», «Алдандық», «Құқ», «Пұшық мұрынға кетік ыдыс», «Ура»,
«Жайлаубектің жауыры» және тағы басқа очерктері кірген. 1935 жылы сатиралық
шығармалары басқа жанрдағы туындыларынан бөлек «Құқ» деген атпен
Алматыдағы Қазақ Мемлекеттік Көркем әдебиет баспасынан 123 беттік көлемде
жарық көреді. Жинақта жазушының отызға тарта ең таңдаулы сатиралық
туындылары шығып, қалың оқырман назарына жол тартты. Ілияс ақталғаннан кейін
1961-1964 жылдар арасында жарық көрген 6 томдық шығармалар жинағына 1963
жылы «Әңгімелері мен фельетондары» деген атпен 328 беттік көлемде кітап болып
баспадан шығады. 1963 жылы Темірбек Қожакеевтің құрастыруымен шыққан «Бұл
кім өзі?» жинақ кітабында Ілияс Жансүгіровтің «Сұрпақбай сұғанақ», «Қуыршақ»
атты фельетондары жарық көрген. 1995 жылы Ілияс Жансүгіровтің 100 жылдық
мерейтойына орай 1935 жылы шыққан «Құқ» жинағының нұсқасы қайта өңделіп,
«Қайнар» баспасынан жарық көрді. І.Жансүгіров сатира жанрында басқа ақын-
жазушылардың шығармаларын да кеңінен насихаттауға көп күш салған. Мәселен,
1928 жылы Мәскеудегі Коммунистік журналистика институтын тәмамдап келгеннен
соң, жергілікті қазақ ақын-жазушыларының жазғандарының ішінен күлкі, әжуаға,
мысқылға икемі бар қаламгерлердің өлеңдерін топтастырып, 1929
жылы Қызылорда
қаласындағы баспадан көлемі 98 беттік жинақ шығарады. Бұл еңбегі Қазақстанда ең
алғаш шыққан сатиралық 4 кітаптың бірі болып, қазақ әдебиетінің қомақтана түсуіне
өзіндік бір үлес қосады.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Байтұрсынов А.Әдебиет танытқыш. Шығармалары. А.,1989
2. Дүйсенов М. Ілияс Жансүгіров. Монография. А.,1965.
3. Әбдірахманова Т. Ақын арманы. А., Жазушы. 1965.
4. Бердібаев Р. Роман және заман. А., 1967.
5. Ілияс Жансүгіров. Өмірі мен творчествосы.А.,1967.
6. Әуезов М. Әр жылдар ойлары. А.,1959.
7. Иманғазинов М. Жан қайығын жарға ұрдым. А.,1994.
101
І.
Жансүгіров атындағы ЖМУ ХАБАРШЫСЫ № 4 / 2015
УДК 572.3
ИСТОРИЧЕСКИЙ КОНТЕКСТ И ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ПРЕДПОСЫЛКИ
ОСМЫСЛЕНИЯ ФЕНОМЕНА
ЭТНОКУЛЬТУРНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ
Исажанова А.Н., магистрантка 2 курса специальности «История»
Жетысуский государственный университет им. И.Жансугурова
В статье проанализированы различные подходы к исследованию феномена
этнической идентичности в современной зарубежной и отечественной литературе.
На основании проведенного анализа автор делает вывод, что исследования
концептуальных оснований феномена этнокультурной идентичности имеют
очевидный исторический контекст и интерпретируются особенностями осмысления
современных этнонациональных процессов.
Мақалада этникалық сәйкестілік феноменін зерттеуге байланысты қазіргі
шетелдік және отандық әдебиетте қалыптасқан түрлі көзқарастар талданады.
Сараптау негізінде автор этникалық және мәдени ұқсастықтар феноменін зерттеудің
тұжырымдамалық негізі тарихи контекст айқын және қазіргі заманғы этно-ұлттық
процестер ерекшеліктерімен түсіндіріледі деген қорытындыға келеді.
The article analyzes the different approaches to the study of the phenomenon of
ethnic identity in the modern foreign and domestic literature. Based on the analysis the
author concludes that the conceptual basis of the study of the phenomenon of ethnic and
cultural identities are obvious historical context and interpreted understanding
of the
features of modern ethno-national processes.
Ключевые слова: этнокультурная идентичность, социальная идентичность,
исторический контекст, современность, идентификация, этнонациональные
процессы
Во многом обусловленная изменениями в геополитической ситуации
постколониального мира и политической активизацией этнических меньшинств в
экономически развитых странах концепция этнокультурной идентичности стала
обретать все большую значимость в антропологической теории и со временем
получала все большее распространение. При этом в зависимости от принадлежности
той или иной научной традиции, весьма разнообразно интерпретировалась ее
исследователями.
Глобализация как объективный процесс, во многом определяющий контуры
будущего мироустройства и сопровождающие его активные интеграционные и
коммуникативные процессы со всей отчетливостью обнажили проблему субъектов
становящегося миропорядка. Нельзя не признать в связи с этим, что национальные
государства утрачивают статус не только «единиц выживания», но и доминирующих
субъектов мировых политических, экономических и культурных процессов; все
активнее эти функции принимают на себя военно-политические блоки,
экономические союзы, сетевые организации и т.д. Осмысление происходящих в
мире изменений сопровождается появлением в рамках гуманитарного дискурса
целого
ряда прогнозов, касающихся нового миропорядка.
Современные исследователи предсказывают возвращение в мировую
политику «глобальных воителей», имея в виду религиозные сообщества и
транснациональные корпорации (Э.Тоффлер) [1]; позиционируют появление новых
«монопольных» субъектов глобального человеческого сообщества, предрекая
«столкновение
цивилизаций»
(С.Хантингтон)
[2]и
«столкновение
