Қажеттілік-ынталандырушылық  компонент

5 
 
Қажеттілік-ынталандырушылық  компонент    –  ұлттық  музыка 
саласындағы  мұғалімнің  қызметін  ынталандыру  мәселесінің  мәнін  ашатын 
кәсіби-педагогикалық  және  танымдық  бағыттағы  әлеуметтік-адамгершілік 
жиынтықтың  мәнін  ашатын  тұлғалық  бағыттағы  мұғалімнің  біліктілік 
ерекшелігінде  жетекші  орын  алады.  Ұлттық  музыка  арқылы  интеллектуалды 
дамытудың  тұлғалық  бағыттылығы  оның  барлық  тұлғалық  құрылымдарының 
бағыныштылығын  тұрақты  ішкі  ниетін,  мақсатын,  әлеуетін  мен  ерекшелігін 
анықтайды (ынта, қажеттілік, белсенді ұстаным, ойлар, құндылықтар және т.б.). 
Шығармашылық – адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, 
ізденуі болып табылады. Өмірде дұрыс жол табуы үшін адам ой түйіп, өздігінен 
саналы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі. 
Ұлттық  музыканы  меңгеру  үдерісіндегі  мұғалімнің  ойлауы  –  ұлттық 
музыка  шығармасындағы  іс-әрекеттік  үдерісте  бейнеленетін  шығармашылық 
ойдың мәнін ашу интеллектуалдық-ойлау үдерісіне бағытталады.   
Студенттің  қазақ  ұлттық  музыкасы  арқылы  интеллектуалды  дамуы  
–  өзінің  кәсіби  іскерлігіне  әлеуметтік  жауапты  болашақ  мұғалімнің  рухани-
адамгершілік  тұлғасының  кемелденуіне  мүмкіндік  жасайтын,    ұлттық 
музыканы эмоционалдық-құндылық тұрғысынан игеруіне бағытталатын,  ойлау 
іс-әрекеттерінің тәжірибесі жинақталатын,  зияткерлік  және арнайы музыкалық 
қабілеттері дамитын біртұтас үдеріс. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

6 
 
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР 
 
ҚР – Қазақстан Республикасы 
МЖМБС – Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты 
ҚР  БжҒМ  БҒСБК  –  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым 
министрлігінің білім мен ғылым саласындағы бақылау комитеті 
ЖОО – жоғары оқу орны  
ҚазҰПУ – Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті  
ҒЗИ – ғылыми-зерттеу институты 
ИД – интеллектуалды даму 
ҚҰМ – қазақ ұлттық музыкасы 
БТ – бақылау тобы  
ЭТ – эксперимент тобы  
PhD – философия докторы 
т.б. – тағы басқа 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

7 
 
КІРІСПЕ 
 
Зерттеудің 
көкейкестілігі. 
Қазақстанның 
әлемдік 
білім 
беру 
қауымдастығына  кірігуі  және  оның  дүние  жүзінің  жоғары  білімді  елдерінің 
қатарында  лайықты  орын  алуға  ұмтылысы,  заманауи  өркениетті  сын-
тегеуріндері  ағымында  ХХІ  ғасырдағы  жаһандық  әлеуметтік  сұраныс 
мәртебесіне ие болатын тұлғаның зияткерлік дамуына қажеттілік артып отыр. 
Адамзат  капиталын,  ұлттың  зияткерлік  әлеуетін  дамытуда,  қоғамның 
рухани-адамгершілік  және  мәдени  құндылықтарын  сақтауда  білім  берудің 
рөлін  өзектілеуге  бағдарлау  Президент  Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына 
жыл  сайынғы  Жолдауларында  көрсетілген  [1].  Сондай-ақ,  инновациялық 
қоғамдағы  қазіргі  жастардың  интеллектуалды  даму  деңгейі  ең  басты 
стратегиялық  ресурстардың  қатарынан  табылу  керектігі  «Қазақстан 
Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2016-2019  жылдарға  арналған 
мемлекеттік  бағдарламасы»,  «Интеллектуалды  ұлт-2020»  Ұлттық  Жобасы, 
«Үздіксіз  білім  беру  жүйесіндегі  тәрбие  тұжырымдамасы»,  «Қазақстан 
Республикасында  2013-2016жж.  білім  беру  ұйымдарында  оқыту  үдерісінің 
тәрбиелік құрамын күшейту бойынша типтік кешенді жоспар» сияқты бірқатар 
маңызды құжаттарда атап өтілген [2 - 5].  
Оған  қоса  Президент  Н.Ә.Назарбаевтың  2017  жылдың  12  сәуірінде 
жарияланған    «Болашаққа    бағдар:  рухани  жаңғыру»  мақаласындағы  «ұлттық 
жаңғыру  деген  ұғым  ұлттық  сананың  кемелденуін  білдіретіндігін,  Қазақстан 
халқының  бойларында  «ұлттық  салт-дәстүрі,  тілі  мен  музыкасы,  әдебиеті,  бір 
сөзбен  айтқанда  ұлттық  рухы  мәңгі  қалуға  тиістігін»  ескерсек,  студенттердің 
ұлттық музыка арқылы интеллектуалдық дамуын зерттеу қажеттігі арта түседі. 
Өйткені,  тұлғаның  интеллектуалды  даму  деңгейі    құндылық  бағдарларға, 
мәдениетке,  кәсіби  іс-әрекет  нормаларына  ықпал  етеді.  Интеллектуалды-
ақпараттың басымдығы жағдайында адам бірқатар «тұлғалық негізді» меңгеруі 
керек.  Мұндай  «негізді»  қалыптастырып,  игеруге  көмек  беру  –  жоғары  оқу 
орнының маңызды міндеттерінің бірі, ал оны маңызды бөлшегі ұлттық музыка 
болып  табылатын  өз  халқының  мәдени  мұраларынсыз  тиімді  шешу  мүмкін 
болмас  еді.  Оның  эмоционалды-эстетикалық  әсері  рухани-адамгершілік 
құндылықтар  жүйесін  қалыптастыруға  ықпал  ете  отырып,  оның  объективті 
түрдегі  интеллектуалды  жүктемесі  болады,  соның  нәтижесінде  эстетикалық 
әсерленумен  қатар тұлғаның интеллектуалды дамуы жүзеге асады.  
Студенттердің  ұлттық  мәдениет  құралдарымен  интеллектуалды  дамуы, 
олардың  этностың  рухани  құндылықтарын  сақтау  мен  дамытуға  жауапты, 
ұлтаралық  қарым-қатынастың  жоғары  мәдениетін  меңгерген,  басқа  мәдениет 
өкілдерімен  келісімді  диалог  құруға  қабілетті,  қоғамның  әлеуметтік  белсенді 
мүшелері ретінде тәрбиелеуді қамтиды. Студенттің эмоционалды аясын дамыту 
үдерісі,  моральды  және  эстетикалық  бағалаудың  өзара  байланысына  сүйенеді, 
бұл  өз  кезегінде  ұлттық  музыканы  тұлғаның  интеллектуалды  дамуында 
педагогикалық  құрал  ретінде  қолдануға,  әртүрлі  халықтардың  мәдениетінің 
өзара байланысын ұғынуға мүмкіндік береді.