Жаңа экономикалық саясат. Ол не?

жүктеу 24,14 Kb.

бет	1/2
Дата	19.09.2022
өлшемі	24,14 Kb.
	#39323

1 2

Жаңа экономикалық саяса1

Жаңа экономикалық саясат. Ол не?
ХХ ғасырдың 20-ншы жылдарындағы кеңестер Одағында Азамат соғысынан қираған ел экономикасын тұрғызу, адамдардың өз еңбегіне мүдделілігін орнықтыруға бағытталған әрекет. 1918-20 жылдарындағы Азамат соғысы елді әбден тұралатып, экономикалық жағдайды бірнеше жылға кері шегерді. Өндіріс орындары тоқтап, мұнай, көмір, мыс өндіру бірнеше есеге азайды. Ауыл шаруашылығы қатты дағдарысқа ұшырады. Егістік жерлер көлемі қысқарды. Әлбетте мал шаруашылығы да құлдырай бастады. 1921 жылы ҚазАКСР-нің жеті губерниясының бесеуі құрғақшылыққа ұшырады. Бұл аймақтардағы астықтың түсімі азайып, жергілікті халық зардап шекті. Әрі ауа-райының қолайсыздығы ауыл шаруашылығын бұдан да қиын жағдайға түсірді. 1920-1921 жылдардағы жұттан мал басы 75 пайызға кеміді.
1921 жылдың көктемінде коммунистік партияның Х съезінде «әскери коммунизм» саясатынан жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім қабылданды. Жаңа экономикалық саясатқа көшу арқылы қираған халық шуарашылығын қалпына келтіріп, социализмге өту көзделді. Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты шет елден капитал тартылып, ақша реформасы жүргізілді. Азық-түлік салығы енгізілді. Осындай солақай саясаттың кесірінен республиканы аштық жайлады. Артық өнімдер ғана емес, азыққа қолданылып отырған астық және тұқым қоры да тәркіленіп отырды. Астық салығы, мал шаруашылығымен ғана айналысып отырған аудандарға да салынды. Оны төлеу үшін олар малдарын сатып, астық сатып алуға мәжбүр болды. Жер-жерлерде жүз мыңдаған халық аштықтан қырылып жатты. Кейбір аудандарда халықтың 75 пайызы қырылып қалған. Тіпті Әулиеата уезінде халықтың қырылғандығы соншалық, бірнеше болысты біріктіріп бір болыс ұйымдастыруға дейін барған. Жалпы тарихи зерттеушілер 2 млн 300 мыңнан аса адам аштыққа душар болса, 1 млн-ға жуық адам аштық пен аурудан өлді деген мәліметтерді келтіреді.
Мұндай сорақылықты көріп, қарсы шыққан Тұрар Рұсқұлов болды. Ол аштықпен жүйелі түрде күресу үшін арнайы ұйым құруды мақсат қояды. Осылайша аштықпен күресетін ерекше Орталық комиссия ұйымдастырылады. Оның төрағасы болып Тұрар Рұсқылов тағайындалады. Ұйым алғаш жұмысқа кіріскен бетте көптеген қиындықтармен қатар, өзі тектес азық түлік ісіне қатысы бар ұйымдардың аяқтан шалу әрекетіне тап болады.
Қазақ Орталық Атқару Комитеті (ҚОАК) де аштыққа ұшыраған аудандарға өз тарапынан көмек көрсету шараларын ұйымдастырды. ҚОАК-ті жанынан аштыққа ұшырағандарға көмек көрсету үшін комиссия құрылады. Республикалық комиссияны ҚОАК-нің төрағасы Мендешев басқарды. Қазақстандағы ауыр жағдайды ескере отырып, КазАКСР ОАК-і ашыққандарға көмек беруші Орталық Комиссияның шешіміне сәйкес, бұл аудандардың тұрғындарын астық, картоп т.б. мемлекеттік салықтардан босатты.
Қазақ даласын шарпыған аштықты Кеңес үкіметінің басшылығы мойындамады. Республика басшылары бұл кездейсоқ, тұтқиылдан пайда болған зобалаң деген баға берді. Орталық Үкімет даланы жайлаған аштық мәселесіне бас қатырып та жатпады. Олар өздерінің жүргізіп отырған саясатын толығымен дұрыс деп есептеді. Жер жерлерде қарулы көтерілістерге шыға бастады. Бірақ Қазақстандағы көтерілістердің ұйымдасуы мен қару-жарақпен қамтамсыз етілмеу салдарынан Қызыл Армия күшімен олар талқандалып отырды.
Алайда большевиктер өздерінің биліктен айрылып қалу қаупін сезініп, 1921 жылы 8 наурызда өткен Партияның Х съезінде экономикалық саясатты өзгертуге мәжбүр болады. Осы съезд шеңберінде жаңа экономикалық саясатқа көшу шешімі қабыладанады.

жүктеу 24,14 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2