Ж. З. Оразбаев, Т. Е. Ермеков, М. В. Долгов

Алынған жүйенің цилиндрлік сақиналы тесігіне нығыздай отырып, қолданылатын пластмассаның ұнтағын немесе түйіршіктерін нығыздай отырып себеді. Одан кейін екі металл қаптамаларды қолданылатын пластмассаның «жұмсару» немесе «пісіру» температурасына дейін қыздырады, онымен бір уақытта қысыммен каверн және қуысты жою үшін материалдардың қосымша санын енгізеді. Біртекті пластмасса қабатының түзілу процесі аяқталған соң, жүйе толықтай пластмассаның қату температурасына дейін салқындайды, енгізілген құбыр немесе өзек алынады.

Қойылатын құбырдың немесе өзектің ығысуын және қолайсыздығын жою үшін қапталатын құбыр ішіндегі сақиналы тесікке төгілетін өнімнің қабаттары арасына, қолданылатын пластмассалық материалдан алдын ала дайындалған, бірақ температуралық төзімділігі жоғары, оқшаулаушы қабаттың түзілу процесінде, оның құрамдас бөлігі болатын пластмассалық жартылай дайын енгізеді.

3.23-суретте өлшенетін металл құбырдың ішкі бетінде пластмассадан жасалған қаптама қабатты алу әдісі берілген. 3.24-суретте пластмассалық материалды пайдалану сызбасы көрсетілген.

Металл құбырдың ішіне адгезияға қарсы сыртқы бетке ие металдан жасалған құбыр 1 немесе өзек енгізіледі. Сақиналы цилиндрлік тесікке нығыздағышпен пластмассадан 3 жасалған ұнтақ немесе түйіршіктер төгіледі. Қисаюды жою үшін сақиналық цилиндрлік тесікке қаптама қабатты құру үшін қолданылатын жақын материалдан сақиналы перфорирленген бекіткіштер жағдайы 4 енгізілуі мүмкін. Қаптама құбырының шетінде қуыстар мен кеңістіктерді жоятын пластмассалық жартылай дайын өнімнің үлесін енгізетін диэлектрлік құбырлы поршендері 7, 8 бар алынбалы престейтін құрылғылар 5, 6 орналасады және пластмассалық қабаттың қысымын жүзеге асырады және құбырда пластмасса қатқанға дейін сақтайды.

Маркалы (И1,М1,К1,Д1,В1 және басқ.) материалдарды престеу жолымен әртүрлі материалдар мен өнімдер алу үшін қалдықтарды өңдеу кезінде жаңа материалдарды пайдалану.

Молекулярлық салмағы жоғары полиэтиленді өңдейтін экструдер белгілі (АҚШ В29Д23/04 №3954372 патентін қараңыз, 1976). Экструдер екі қос жазық плиталармен түзілген ұзақтылған нысандағы тұрқы түрінде орындалған, олардың арасында ол арқылы қайтару-түсу ауысуын жасайтын плунжер арқылы бастапқы түйіршіктелген материал басылатын канал бар. Тұрқының ұзындығы бойынша қыздырудың үш аймағын түзетін қыздырғыштар бар: сығылу, аралық, салқындау. Материал экструдердің кіріс саңылауы арқылы басылады. Сығылу учаскесінде тұрқы қатты қабырғалармен қамтамасыз етілген.

Ұзын құрылғының кемшілігі, оның қыздыру кезінде көлемдік кеңейтудің жоғары коэффициентіне ие жоғары молекулярлық салмағы бар полиэтиленді өңдеуге арналғандығы болып табылады.

Термопластикадан жасалған моноблокты бұйымды үздіксіз алу қондырғысы белгілі (СССР В29 С47/14 ас №1452696 қараңыз, 1989). Қондырғы бұрамдықты экструдерден тұрады, оның қыздыру бөлігінен қыздырғышы бар келтеқұбыр бөлінген, оның міндеті қаптама-салқындатқышта одан әрі балқыманы салқындата отырып экутрудирленетін материалды балқыту.

Ұсынылған қондырғының кемшілігі термопластиканың толық балқу қажеттілігі мен қыздырғышы бар шығыс келтеқұбыр болып табылады.

Өнертабыстың мақсаты термопластикалық пластмассадан моноблокты бұйымды алу қондырғысы болып табылады, оған шанап-қыздырғышта, көлік каналы мен тасымалдайтын тетіктің құрылғысында өңделетін материалды бастапқы қыздырумен қол жеткізіледі. 3.25-суретте каналдың ішкі қимасы мен шанап құрылғысы көрсетілген қондырғының жалпы түрі берілген.

Қондырғы каналдан 1 тұрады, ол арқылы ішкі жылу оқшауланатын 3 тұрқыдағы қыздырылатын термопластика, жылуды тарататын зат 2 таратылады, жылу тарататын затқа электрқыздырғыштар 4 орналастырылған.

3.25-сурет – Термопластикалық пластмассадан моноблокты бұйымдарды алу қондырғысы

Қондырғы келесі түрде жұмыс істейді. Электр қыздырғыштарды 4 және 12 қоса отырып жылу тарататын зат 2 пен бастапқы шикізат материалының деңгейіне дейін жеткізеді. Поршенді итергіш 5 арқылы қыздырғыш шанапынан бастапқы шикізат материалы көлік каналына 1 беріледі, ол тік бұрышты нысанды перпендикулярлы тегіс-конустық саты қатары түрінде орындалған.

Көлік каналында термопластылық шикізат жылытылады және нығайтылады.

Поршенді итергіш 5 дөңгелек эксцентрикпен 8 және қайтарылатын серіппелермен 6 қапталатын еркін айналатын шығыршықтың 7 поршенді итергішінде бекітілген қаптау салдарынан қайтару-түсу қозғалыстарын жасайды.

Осындай қондырғы дірілдегіш ретінде әсер ете отырып, шу дірілегішінің және қатты механикалық тербелістерсіз көлік каналындағы термопластикалық материалды нығыздайды және ауысады.

Термопластикалық материалдың қызуына және сығылуына қарай каналдың конфузорлы бөлігінде оның ауысуы тегістеледі және тегіске жақын сипатқа ие болады.

Көлік каналынан қыздырылған термопластиканың шығуы жерінде оны форма түзетін салқындатылатын қондырғы арқылы өткізеді, қажетті ұзындықтағы кесектерге кесіледі.

Құрылыс алаңы тік бұрышты нысанға ие және:

солтүстік шығыс жағында – қоқыс жағу зауытымен;

оңтүстігінде – ҚТҚ көму полигонымен шекараласады.

Құрылыс алаңы ҚТҚ (қоқыс) полигонының шекарасында орналасқан. Алаң құрылыстан бос, қуаты 3-8 м төгілетін топырақпен жабылған. Алаңның гидрологиялық жағдайы құрылыс үшін қолайлы.

Кәсіпорын үшін алаң - 4,17 Га құрайды.

Кәсіпорын аумағына кіру кәсіпорынның солтүстік батысындағы бөлінген автожол арқылы жүзеге асырылады. СПҚТҚ зауытының құрылысы үшін бөлінген алаң табиғи топырақта көлденеңінен профилденеді.

4.2 Сәулет-жоспарлау шешімі
«ТЖСҚКЖ» зауытының бас жоспары кәсіпорын ішінде технологиялық ағындардың өзара байланысы мен ішкі зауыттық көлік магистральдарының сыртқы көлік байланыстары – өндірістің технологиялық сызбасын есепке ала отырып, ҚТҚ көму полигонының жанында зауытты орналастыру сызбасы шешіміне сәйкес әзірленді.

Сәулет-жоспарлау шешіміне сәйкес «ТЖСҚКЖ» зауытының аумағын нақты зоналау көзделген.

Алаңның ортасында ҚТҚ сұрыптау және ҚТҚ алынған материалдар өңдеу желісінің өндірістік тұрқысы орналастырылған, ол автомобиль көлігімен жеткізілген ҚТҚ қабылдау цехынан және зауыттың технологиялық желісінде сұрыптауға жатпайтын заттардан ҚТҚ тұрпайы сұрыптау қондырғысынан, № 1 цехтан тұратын ҚТҚ алдын ала кептіру учаскесінен тұрады, мұнда ҚТҚ негізгі кептіру және оны жалпы физикалық-химиялық және физикалық-механикалық қасиеттерге ие материалдарға бөлу жүзеге асырылады, мұндағы № 1 цехта:

А) әкімшілік-тұрмыстық бөлім;

Б) кәсіпорын шеберханасы;

В) ҚТҚ материалдарынан алынған кейбір өңдеу учаскелері;

Г) трансформаторлық кәсіпорын орналастырылған.

Өндірістік тұрқыда № 2 цех, ҚТҚ алынған материалдарды өңдеу цехы орнатылған.

№ 1 және № 2 цехтардың қысқа тік жақтарында жабық шелді өту жолы арқылы үйлескен. № 2 цех екінші қысқа тік жағымен өндірістің материалдар қоймасымен тікелей шектеседі.

№ 1 цехқа параллельді зауыт ішілік автожол арқылы ҚТҚ органикалық бөлігінен өндіріс қожы мен қалдықтарын, тазарту құрылғыларының тұндырмалары мен сүзінділерін, компосты сұрыптау учаскесінің ауланған және тұндырылған шаң-тозаңын алу тұрқысы орналасқан.

№ 1 цех компосты алу тұрқысымен байланысады, мұнда таспалы транспортер мен компост тұрқысын жылыту жылу желілері құбыры орналасқан.
4.3 Инженерлік желілер

Инженерлік желілер қысқа қашықтық бойынша құрылысты есепке ала отырып, алаңның ішіндегі жол бойынша жобалануда және орларда, жер асты каналдарында, құбыржолдары үшін көлік галереясында, кәріз арындарында, нөсерлік кәрізде, электрмен жабдықтау желісі үшін тіректерде орналасады.

Санитарлық-гигиеналық жағдай жасау және «СПҚТҚ» жобаланатын зауыты алаңында зауытта жұмыс істейтіндер үшін қауіпсіздік техникасын сақтау үшін жасалады. Зауыт маңы алаңында және зауыт автожолының бойынша жиекжолдар, қысқа демалу орындары (жазғы уақытта орындықтар, қоқыс жәшіктері) көзделуде.

Негізгі көрсеткіштері:

1. 
   аумақтың ауданы 4,17 га;
   
2. 
   құрылыс алаңы – 1,263 га;
   
3. 
   автожолдар мен алаңдар ауданы – 0,75 га;
   
4. 
   автожолдардың ұзындығы - 0,768 км;
   
5. 
   құрылыс коэффициенті – 31%;
   
6. 
   аумақты пайдалану коэффициенті 46%;
   
7. 
   көгалдандыру.
   

Материалдармен және қосалқы бөлшектермен, құрамдайтын, сатып алынатын бұйымдармен, шеберхана өндірісімен станок паркінде дайындалатын бұйымдармен қамтамасыз етіледі.

2. 
   Электрмен жабдықтау
   

Электр жүктемесінің есебі жөніндегі деректер нәтижесі 5.1-кестесінде берілген.

Деректерге сәйкес ток қабылдағыштардың жинақ белгіленген қуаты Р_у=1318 кВт, есептік Р_р =797,3 кВт. Кәсіпорын бойынша электр энергиясының жылдық шығыны 2829,0 мың кВт/сағатты құрайды.

Кәсіпорын ток қабылдағышының электрмен жабдықтау сенімділігі деңгейі бойынша үшінші санатқа жатады. Кешенді тарату қондырғылары КСО-366 жекелеген орынжайда трансформатор орынжайымен қатар орналасқан.

Қалқан жекелеген орынжайда орналасады және белсенді және реактивті қуатты есептеуіштерді орната отырып, ЩО-70 панелінен жинақталады. 0,98 дейінгі қуат коэффициентін арттыру үшін УК-0, 38-150 КУЗ тұрпатты конденсаторлық қондырғылар көзделген. Қоректендіретін желі 10 кВт жерге төселетін (орда) ААШВУ маркалы кабелде орнатылған. 0,4 кВт қоректендіретін желілері орынжай ішіндегі АВВГ кабелімен орындалған. Кәсіпорынның барлық ғимараттары мен құрылыстарын электрмен жарықтандыру дәстүрлі шешімдерді қолдана отырып қолданыстағы нормаларға сәйкес жеке және тұрпатты жоблар бойынша орындалады.

Электрмен жабдықтау кезінде электр энергиясын үнемдеуді қамтамасыз ететін іс-шаралар қолданылған:

1. қуаттың коэффициентін арттыру;

2. жұмыстан тыс уақытта қуатты трансформаторларды ажырату;

3. жарықтандырудың үнемді көздерін пайдалану және олардың оңтайлы орналастыру.

«СПҚТҚ» зауытының жанында орналасқан ҚТҚ жағу жөніндегі кешен жылумен жабдықтау көзі болып табылады. Т1-Т2 (180-70)⁰ С параметрлеріне ие су технология мұқтаждықтарына, жылыту, желдету және ыстық сумен жабдықтауға жылу тасымалдағыш болып табылады.

Ыстық сумен жабдықтау жүйесі құбыржолдың екі тарауы – екі құбырлы тұйықталатын жабық сызба бойынша жылу желісіне қосылған.

Тығын арматурасы мен бақылау-өлшеу аспаптарын орната отырып жылу пункті көзделген.

Бас жоспар талаптары бойынша жылу желілері өтпейтін темір-бетонды каналдар мен тіректердегі жер асты төсемшелерде қабылданды.

Жылу ұзартуларының өтемақысы – жылу құбыры мен П-тәрізді компенсаторлар бұрылыстары есебінен.

Жылу жоғалтуларды төмендету үшін жылу құбыржолдары мен аппаратуралар, сондай-ақ П-тәрізді компенсаторлар оқшауланады.
5.4 Сумен жабдықтау
«СПҚТҚ» жобаланатын зауыты алаңындағы қазіргі су құбыры және кәріз желілері жоқ.

Ас суы мен тұрмыстық қажеттілік үшін су қалалық желілерден алынады.

Ас суы мен тұрмыстық қажеттілік үшін су шығынының нормасы ҚНмЕ 2.04.01 – 85 «Ғимараттың ішкі су құбыры және кәрізі» сәйкес қабылданады.

Технологиялық су шығынының нормасы тазарту құрылыстарынан және су тазарту тұйық жүйесінен және технологиялық суды сақтау және толтыру резервуарына ие «СПҚТҚ» зауытының технологиялық қажеттілігіне сәйкес қабылданды.

Өрт сөндіруге судың болуы біруақыттағы өрт санының 150 Га мөлшері кезінде ҚНмЕ 2.04.02 –84, П.2.22 және П.2.24 сәйкес қабылданады. Өрт сөндіру ұзақтығы 3 сағат.

Сыртқы өрт сөндіруге су шығынын анықтауға жауап беретін ғимарат: көлемі 51530 м³ өндіріс корпусы, өрт қауіпсіздігі бойынша өндіріс санаты «Д», отқа төзімділік дәрежесі ПП. ҚНмЕ 2.04.02 – 84, П.2.14 және П 2.16 сәйкес № 7 кесте сыртқы өрт сөндіруге су шығыны 10л/с.

Кәсіпорын аумағында жалпы көлемі 200 м³ 4 темір-бетонды резервуарлар құрамындағы өрт сыйымдылығы көзделген (құрылыс каталогы, 2-бөлім, кәсіпорындардың, ғимараттар мен үймереттердің үлгілік жобалары, ТП.901-4-57.83 үлгілік жобасы).

Сумен жабдықтау жөніндегі шешім судың әкелуін есепке ала отырып ас суына (шаруашылық-тамақтық қажеттілік) мұқтаждық есебінен және басқарушы персоналды шегергенде өндірістің ластанған учаскелеріндегі жұмысшылар құрамының санының есебі кезінде таңдалады.

Тұрмыстық қажеттілікке:

1. 
   жұмыс ауысымы – 2;
   
2. 
   ластануға байланысты учаскелерде айналысатындардың саны – 48 адам;
   
3. 
   душ торларының саны 5 дана
   

1) Q _тәул. = 25х48=1,2 (м³/тәул.);

б) Q _{тәул. /ыстық су} = 11х48=0,528 (м³/тәул.);

в) Q_сағ.=0,4х48=0,4512 (м³/сағат);

г) Q_{сағ..ыстық су} =4,4х48=0,2112 (м³/сағат);
2) Q _{тәул..душ} = 0,375х5х2=3,75 (м³/тәул.);

б) Q _{тәул..душ.ыстық су}=0,2х5х2=2,0 (м³/тәул.);

в) Q _{сағат.душ} =0,5х5=2,5 (м³/сағат);

г) Q _{сағат.душ ыстық су} = 0,2х5=1 (м³/сағат).

а) ҚТҚ ауыр фракцияларын шаюға;

б) макулатураны таратуға;

в) кір мен тоттанудан тазартылған құбырларды жууға.

Пресс форманы салқындату.
Айналымдағы суды қажеттілік көлемі (тазарту құрылғыларында тазартылатын) – айына 50м³. Қажет етілетін әкелу – технологиялық шығынды орындау үшін 15м³.

Технологиялық суды тазарту құрылғылары кезінде 50м³ резервтегі сыйымдылық бар.

Тұндырылған ластауыштармен сұрыпталған су компост алу кезінде қолданылады.

а) Q_сағ. =1,2+ 2,5 = 0,075+2,5+2,55 (м³/сағат);

16

б) Q _{сағат.ыстық су}= 0,528 +1=0,033+1=1,033 (м³/сағат);

в) Q _{тәул. .ыстық су}= 9,528+2,0=2,528 (м³/сағат);

г) Q _тәул. =1,2+3,75=4,95 (м³/сағат).

Еден жуу: 2,804 (м³/тәул.).

1. 
   Тұрмыстық – тұрмыстық ағынды суларды бөлу үшін – 5,53 м³. Тұрмыстық ағынды сулар қалалық кәрізге бөлінеді.
   
2. 
   Қар және еріген сулар үшін автожолдарда, алаңдарда, өту жолдары мен еңіс жерлерде, сонымен қатар ғимарат шатырынан, ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған су бұрғыштары бар ғимарат шатырында нөсерлік кәріз жабық желілері орнатылады. Қар және еріген сулар ішінара технологиялық су үшін тазарту құрылғыларына жіберіледі, мұндағы су көлемі 50м³ технологиялық судың кемуін толтыру үшін қолданылатын сыйымдылыққа бөле отырып тазарту құрылыстары секцияларының бірінде тазартылады (ТП.901-4-57.83).
   

6. 
   Жылыту және желдету
   

Жылыту мен желдету қолданыстағы нормалар мен ережелерге сәйкес жүзеге асырылады:

– ҚНмЕ 2.04.08-86. «Ауаны жылыту, желдету, баптау».

– ҚНмЕ 2.09.04-87 «Әкімшілік-тұрмыстық ғимараттар».

– МЕМСТ 12.1.005-76 «Жұмыс аймағының ауасы. Жалпы санитарлық-техникалық талаптар».

– СН–245.71 «Өнеркәсіп кәсіпорындарын жобалаудың санитарлық нормалары.

Жылыту мен желдету жөніндегі есеп үшін есептік параметрлерге мыналар қабылданды:

– ғимараттарда жылыту мен желдетуді жобалау үшін: -32⁰С;

– жылыту кезеңіндегі орташа температура: -7,5⁰ С;

– жазғы кезеңде желдетуді жобалау үшін: +25⁰С;

– жылыту кезеңінің ұзақтығы –212 суток.

Орныжайлар үшін есептік параметрлер:

– өндірістік орынжайлар: +16⁰С;

– қоймалар: +10⁰С;

– тұрмыстық: +18⁰С.

Жылумен жабдықтау объектілері сыртқы жылу желілерінен жүзеге асырылады. Өндірістік орныжайлардың жылыту және желдету жүйелеріне арналған жылу тасымалдағыш ретінде 180-70⁰С параметрлеріне ие ысытылған су қызмет атқарады, әкімшілік-тұрмыстық жылыту үшін су температурасына қатысты элеватор торабында 105-70⁰ С дейін төмендейді.

Жылу энергиясы шығынының есебі тұтынушының әрбір ғимаратында жүзеге асырылады. Объектілер бойынша жылу шығыны 5.2 және 5.3-кестелерінде берілген.
5.2-кесте – Жылу энергиясы шығынын есепке алу

Өндірістік тұрқы.

Механикалық және табиғи қосылатын құйылу-сору желдеткіші. Бір желдеткіштен өзге жергілікті сорғыштар көзделген. Негізгі зияндылығы шаң, жылу. Жалпы желдету бойынша ауа алмасуының қысқалығы – 1.