Исследование самых сложных эстетических категории смешного, комического, ироничного берет начало еще со времен античности, в «Поэтике»



жүктеу 191,78 Kb.
бет11/17
Дата13.04.2023
өлшемі191,78 Kb.
#42153
түріИсследование
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   17
17.06.20 Несібелі Е. диссертация

Қала. Екі қабат, үш қабат үйлер. ...Дәметкен мен Раушан қатар отыр. Екеуінің көзі қөненің екі жағында. Екеуі де таңырқаған нәрсесін айтпай төзе алатын емес.
-Дәметкен, мынаны қарашы!.. Ойбай-ау, не бетімен айтайын, мына шіркін шашын қырқып қойған ба?
-Көйлегін қара!
-Масқара!
-Мынау біреу жаланаяқ қой...
-Тіпә, бәлекет, өзіңмен кет! [78, С.147-148]
Так, увидев на улице подстриженную девушку, Раушан называет ее чучелом, а вид короткого платья уморил их обеих. Им было удивительно видеть прохаживающих под руку мужчин и женщин. Раушан рассмешило «лицо бледное, точно мукой» посыпанное, накрашенные губы. Героине показалось, будто «господь разрисовал ряшку бедняшке».
Смешна сцена появления Раушан, Даметкен и сопровождающего их молодого человека в фойе театра.
«Залда жүрген адамдардың бәрі қолтықтасып жүрген соң, сұр жігіттің бұл қолтықтасуы Раушанға манағыдай ерсі көрінбеді.
-Төрт бұрышты кең бөлме. Терезелері кісі бойы бар. Ортасында
қатарлап өсірген жапырақтар тұр. Үйдің қабырғаларында, жерден төбесіне шейін айналар тұр. Кіріп келген қарқында томпақ бетті қараторы қызды бір жігіттің сүйлереп бара жатқанын көрді, оның артында салбырап, жаулығы шошайып, аузын ашып аңырайып, бір қазақ әйелі кетіп барады. «Мына бір қатындар да ойынға келген ғой» – деп, ойлап еді, жақындап келгенде, өзін көріп, айна екенін Раушан сонда барып, біліп, күліп жіберді...[78, С.151-152].
Когда они вошли, Раушан с удивлением увидела, как один джигит, словно на поводу, тащил за собой тугощекую, очень смуглую девушку-казашку, а за ними плелась, разинув рот, выручив глаза, какая-то женщина в измятом, нелепо торчащем на голове жаулыке. «Э, значит, и эти бабы притащились на спектакль, – подумала Раушан про себя и, приблизившись, вдруг увидела свое отражение в зеркале и невольно рассмеялась» [76, С.238].
Добрый смех слышен и в рассказе Б.Майлина «Черное ведро», где главная героиня Айша, над которой подшучивали джигиты на собрании, выступила первой и предложила вначале выгнать с собрания «майкотов». Так она назвала бывших богачей Кайралапа и Идриса, байкотировавших раньше решения собраний. «Ауылға өкіл келіп, ауылдың жалпы жиналысына шақырды. Әйелдер де қалмай келсін деп айтады деген соң, Айша да барады. Сақалы күйектей болып төрде Қайралап отыр. Бөтегесі бұлқиып Ыдырыс отыр. Екеуі де биылғы астық науқанында «майкот» болғандар... Бірмағамбет ауылда болмаған соң дандай-сығандай, екеуі бірдей жиылысқа келіп, қатар түзеп отыра қалыпты! Айшаның ашуы келген сияқты...
Ашу қысты ма, әлде сөйлегісі келіп кетті ме, Айша ілгерірек басып барып:
-Сөйлесе қорқад дейсің бе, айтатын сөзімді мен кашан болсада айтам. Байлардаң қорқып үндемей отырған сендерден сақтасын, – деді...
-Тоқталма, жеңгей, айта беріңіз, – деп өкіл күлімсіреді.
-Мен айтсам, алдымен осының ішінде «майкот» болған екі адам отыр, солар шықса екен деймін!
Жұрт біріне-бірі қарады, Сатыбалды Айшаға көзінің қырымен қарап, басын шайқап, таңданды. «Майкот» болған адамды сұрап, өкіл ауылнайды бүріп барады. Ақырында біліп алып, Қайралап пен Ыдырысқа өкіл:
-Сіздерді кім шақырды? – деді.
-Ойбай, шырағым, осы ауылдан жан қалмай келсін деп айтты деген соң келгенбіз ғой. Келмей қалсақ, жазалы боламыз ба деп қорқып едік, – деп, Қайралап дәбдірлеп, үрейі ұшып кетті.
-Ал, жеңгей, байлар шығарылды, енді сөйлеп беріңіз, – деді өкіл бір кезде.
Айшаның ойында айта қоятын ыңғайлы сөз болмады. Әйтсе де, өкіл айт деп өтініп отырған сияқты болған соң, сөйлемей қалудың ретін таба алмады.
-Мен айтсам, өкілдің сөзінің бәрі дұрыс, мен соған қосылам! – деді.
-Мал қосу, малды ортаға салу дегенге Айша, шыны, түсінген жоқ. Түсінбегені – өкілдің баяндамасын дұрыс тыңдамап еді. Өкілдің сөзін құлағы есітсе де, ойы басқа бір жұмыста болып, ұғына алмай қалып еді» [79, С.238-240].
«В аул приехал уполномоченный и созвал жителей на собрание. Собрались и все женщины. Среди них – Айша. На почетном месте восседал, распушив бороду, Кайралап. Рядом, выпятив жирный подбородок, сидел Идрис. Обоих богачей во время прошлой уборки потрясли как следует и объявили им бойкот-майкот… Айшу это неприятно задело. Ишь, как обнаглели!»
Уполномоченный дал слово Айше.
-Прежде всего я хочу сказать, здесь сидят двое майкотов (бойкотированных – Пер.Г.Бельгера). Пусть они покинут собрание.
Люди переглянулись. Сатыбалды, исподлобья взглянув на Айшу, удивленно покачал головой. Уполномоченный обрушился на председателя аулсовета, требуя назвать «майкотов». И, узнав, кто они, резко спросил:
– А вас кто сюда звал?
– Ойбай, дорогой, сказано ведь было, всем прийти на собрание. Вот и пришли. Думаю, не приду, опять же буду виновным…– начал оправдываться Кайралап.
Баев выдворили. Уполномоченный обратился к Айше:
– Продолжайте, женгей!
Айша и не знала, о чем говорить дальше. Ничего дельного не приходило в голову. Но раз уполномоченный просит продолжать – молчать было неудобно. И она коротко сказала:
– Могу еще сказать: все, что здесь говорил уполномоченный, совершенно правильно. Я полностью его поддерживаю!
По правде говоря, Айша и сама толком не поняла, что значит обобществлять скот. Не все ей было ясно в докладе уполномоченного. Слушая его, она думала о своем, о том, что не выходило в последнее время из головы. И теперь почувствовала себя неловко» [77, С.331].
Айша – жена активиста Бирмагамбета, который в день собрания был в отъезде. Многих слов выступившего уполномоченного Айша «сама толком не поняла», но все же выступила в его поддержку, предложила всем проголосовать, подняв руку, за создание коллективного хозяйства. Причиной столь непонятного ей самой поступка Айша объясняла тем, что так поступал в подобных случаях Бирмагамбет. В итоге собрания Айшу избрали председателем артели.
Айше после события того дня чудилось странным сном. Из этого состояния ее выводит возвратившийся Бирмагамбет, услышав ее рассказ о «майкотах», об избрании председателем и угрозе в ее адрес соседа и его жены, угробивших единственное ведро Айши. Она и Бирмагамбет вместе хохотали над ситуациями, в которые попала Айша по своему неведению и страхом перед неизвестностью, новыми, непонятными явлениями.
Таким образом, Б.Майлин мастерски использует смех как мировоззрение, как часть культуры национальной культуры народа, «тип глубинного понимания человека мира, инварианта к конкретным ценностям, могущим осуществиться в определенную историческую эпоху», в новых социокультурных ситуациях [14]. Предметом смеха становится незнание, страх, испуг в познании ранее неизвестного, непонятного в общественной и частной жизни человека («Черное ведро»).
Смех как мировоззрение, как часть национальной культуры в повести «Коммунистка Раушан» помогает героине освободиться от былого безусловного миропорядка, миропонимания, норм поведения женщины в обществе, зависящей от мужа. Смех становится символом разумно-нравственной свободы человека.
Смех мужа героини Бакена является ободрением, выходом из создавшейся абсурдной ситуации.
В прозе Б.Майлина нами замечено использование иронии как манеры речи, когда сообщается одно, а подразумевается другое. Майлин, как и Чехов, был мастером тонкой и горькой иронии, одновременно и вдохновляла, и освобождала от иллюзии. В поэтике повести «Қызыл әскердің үйі»/ «Дом красноармейца» [80, С.224-225] немалую роль играет «внутренняя ирония».
Вспомним, что при так называемой «внутренней иронии», по О.Ивановой, автор «чаще иронизирует логически». Соглашаясь с О.Ивановой, исходим из мысли, что глубокий (иронический) смысл фразы, произнесенной героем, раскрывается в общем контексте» произведения, причем решающую роль в этом играют дальнейшие поступки и слова самого героя, и вообще дальнейший ход событий» [19]. Но, в первую очередь, в создании иронии в этом произведении как ведущее языковое средство сатиры Майлина выступают имена собственные. Так, имя героя Бузаубак, в переводе художественного текста записаннный как Бузайбак что в переводе обозначает «Паси телят», фамилия «Тмакбаев» – «Ушанка». [Пер. – Г.У., Н.Е.]. Во-вторых, при исследовании художественных текстов Б.Майлина с их комизмом, иронией и в оригинале, в переводе на русский язык следует учитывать, согласно мнению С.Коншиной, знание национально-специфических составляющих речевого поведения героя.
В-третьих, творчество Б.Майлина, как и Чехова (по Ю.Каменской), требует знания культурно-исторического и литературного контекста как современной писателю эпохи, так и эпохи предшествующей.
В повести, с первых строк узнаем, что неграмотный Бузаубак боится бумаги, куда внесли когда-то его имя.
«Бұзаубек Тымақбаев» деген аттың қағаз бетіне түсуінің өзі де сирек еді. Әрірек кезде ауылнайдың спискісіне ілігіп, сайлау кезінде көппен бірге ауызға алынып болды. Көппен бірге атының қағазға іліккеніне, «Тымақбаев» деген атқа нағыз адам құсап ие болғанына, Бұзаубақ, бастапқы кезде, мәз болып қалған секілді еді, бірақ берірек келген соң «Тымақбаев» деген аттың соңына ауылнайдың салыға жабысты, салық сұрап ауылнай қыр соңынан қалмайтын болды. Ол кездегі ауылнай кәдімгі аты шулы тік мұрт Ақметжан ғой, Бұзайбақтарыңның қысылғанын ол не қылсын.
Тумай кеткір иттің баласы, қағаздың бетін былғап... салық төлей алмасың бар, үй болып неге жазыласың? – деп түйліккенде Бұзайбақтың жер-жебіріне жетеді.

жүктеу 191,78 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   17




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау