Алдын-ала бақылау оқушының бастапқы танымдық әрекетінің деңгейі туралы мағұлмат алуы үшін, сондай-ақ жеке пәндерді оқыту алдында өткізіледі. Мұндай бақылаудың қорытындылары оқушылар қауымын жаңа оқу үдерісіне бейімдеуге қолданылуы мүмкін.
Кейбір мұғалімдер алдын ала бақылауды жаңа тақырыпты өтерде және не тоқсанның, оқу жылының басында жүргізеді. Оның мақсаты – оқушылардың жаңа пәнге дайындық деңгейін анықтау. Мұндай тексерулер жүргізу негізінде пәннің қазіргі оқытылу деңгейін, оқушылардың білімі мен оның көлемінің деңгейін анықтайды. Осы алынған мәлімет негізінде мұғалім қайталайтын, алдын ала түсінік жүргізетін материалды жоспарлайды, осы нәтижелерге сүйене отырып, оқушылардың оқу танымдық әрекетін одан әрі ұйымдастырып, жетілдіреді.
Ағымдық бақылау күнделікті оқу жұмысында жүзеге асырылады және мұғалім әр оқушының оқу-танымдық әрекетін қадағалап отырады. Оның негізгі мәні оқушының білім деңгейін сабақта жүйелі бақылау мен күнделікті оқу жоспарын қадағалау болып табылады. Оны тағайындаудың бастысы – оқушыларды сабақ барысында оқу-тәрбие жұмыстарына және оқушылардың білім деңгейлерінің жағымды мағлұмат, нақты деректер алу және сабақтағы оқу-тәрбиелеу жұмысының сапасын анықтау. Сабақ үстінде оқушылардың оқу материалын меңгеруі, біліктілік пен дағдыларының қалыптасуы жайлы ақпарат оқу жұмысында мұғалімнің ұтымды әдіс тәсілді таңдап алуына көмектеседі. Оқушылардың мүмкіндігіне қарай оқу материалдарын дәл жеткізу, оқушылардың оқу жұмысының тиімді түрін таба білу, олардың оқу әрекетіне үнемі жетекшілік жасау, оқуға ынтасын оятып, белсенді назарын аударту қажет.
Тақырыптық (мерзімді) бақылау. Бір сабақ қана емес, бірнеше сабақ бойы оқушылардың білім, біліктіліктерін бақылау мен бағалау мерзімді бақылауды қамтамасыз ету. Оның мақсаты – оқушылардың белгілі білім жүйесін қаншалықты жетілікті меңгергенін анықтау, олардың жалпы меңгеру деңгейі қандай, оның бағдарлама талаптарына қаншалықты жауап беретіндігі жайлы ақпарат алу. Мерзімді бақылау толық курсты, яғни оқу материалының логикалық біткен бөлігін оқытудан кейін жүргізіледі. Егер сабақтар жүйесі бойынша белгілі бір тақырыпты қамтитын материалдар тексерілетін болса, онда ол тақырыптық бақылау болып табылады. Оның мақсаты – оқу пәнінің әрбір тақырыбы бойынша оқушылардың білімін тексеру және бағалау, бір тақырыпта қамтылған ұғымдар, тұжырымдардың қалай меңгерілгендігі және олардың арасындағы маңызды байланыстар, құбылыстар мен үдерістер арасындағы қатынастарды анықтау болып табылады.
Осындай тексерулер барысында оқушылар логикалық ойлауға, материалды жалпылауға, оны талдауға, сонымен қатар материалдың негізі мен маңызын таба білуге машықтанады. Бақылаудың төмендегі түрлері ерекшеленеді:
- оқушыға бұрынырақта алған бағасын түзетуге, материалды қайта тапсыру мүмкіндіктерімен қамтамасыз етіледі, дайындауға арналған қосымша уақыт пайдалануына беріледі;
- соңғы бағаны қоюда мұғалім орта баллға сүйенбейді, оны тек есепке алады, тек алдыңғы бағаны теріске шығаратын бағаны есепке алады, бұл бақылаудың әділеттілігін көрсетеді;
- өз біліміне жоғары баға алу мүмкіндігін туғызады.
Білімді нақтылау және тереңдету оқушы іс әрекетінің мотивациясы болады, оның қызығушылығы мен ынтасын көрсетеді.
Аралық бақылау – оқу материалының келесі бөлігіне көшу, алдыңғы бөлікті игерумен тығыз байланысты болған жағдайда әрбір оқушының жетістігін анықтауға арналады.
Достарыңызбен бөлісу: |