105
келтірмейді. Ғылым дауласуға болмайтын, адамға керек нәрсе, бірақ
ғылымның құндылығымен қажеттілігіне күмәндануға болады. Ғылым
мен ғылымилық екеуі екі түрлі түсінік. Ғылымилық ғылымның әртүрлі
белгілерін ғылымнан және рухани өмірден тыс салаларға көшіру болып
саналады. Ғылымилық ғылым адамзат өмірдегі ең жоғарғы құндылық
және ол бекіткен ережелерге бәрі бағыну керек деп санайды. Сонымен
қатар ол салған тыйымдар мен рұқсаттар шешуші роль атқарады деп
ойлайды. Ғылымилық барлық салаға ортақ бір әдіс бар деп есептейді.
Бердяевтің пікірінше ғылымилық рухани құндылықпен тең.
Шестов ойынша ғылым адамзаттың барлық күмәндарын шешіп
беру арқылы немесе олардың шешілмейтіндігін дәлелдеп беру емес,
оларды ыңғайлы етіп беру арқылы ғана көңілін өзіне аудара алады.
Шестов ғылымның теріс жақтарында қарастырды. Ол «Ғылым
кейбір жекелеген фактілерді керек емес ретінде далаға тастайды. Ғылым
тек әрқашан заңдылыққа сәйкес қайталанып отыратын фактілерге ғана
көңіл бөледі. Ғылым үшін ең құнды материал қолдан жасалатын
жағдайлар, яғни тәжірибелер. Шестов өз замандастарына «Ғылымның
үстемдігін ұмытпаңдар, тек өздеріңе сеніңдер» деген ұран тастады. Оның
ол ұраны егер адамдар сондай әлсіз, көмекке зәру және қорғанышқа
мұқтаж тіршілік иесі болмағандар естілер еді.
Бірақ үшінші мыңжылдық басталса да антисциентизм және
сциентизм мәселелеріне қатысты ортақ жауап болмай отыр. Адамзат
әртүрлі кедергілерден көптеген психотерапиялық және медиативті
тәжірибелерден рухани көмек іздесе де, негізінен ғылымға сүйенеді.
Қазіргі күні маскулиндік өркендеу кезінде ғылымды феминистік
сынға алудың орны ерекше. Біз білетіндей феминизмде еркек пен әйел
теңдігі мәселесін көтереді. Феминизм ХVІІІ ғ. пайда болды. Ол
бастапқыда әйел мен еркек теңдігінің құқықтық аспектілерін көтереді.
Ал кейін ХХ ғ.басында екеуінің шын мәніндегі теңдігі мәселесін көтере
бастады. Феминистер қазіргі қоғамда әйел еңбегіне, интеллектісіне,
ұйымдастырушылық және т.б. қабілеттеріне тұрақты тапшылықты
айтады. Олар әйел қабілетін «ортадан» шығаруды сұрайды. Бүгінгі күні
ҒТР кезінде әйел теңсіздігі анық байқалады. Экономикалық еңбек
нарығында әйелдер қатысу құқығы болғанымен, олардың құқықтарын
толық жүзеге асыру мүмкіндігі бар деп айтуға болмайды. Көп жағдайда
таңдау кезінде еркектерге ғана тән жігерлік, бастамашылық тәрізді
қасиеттерге көңіл бөлінеді.
Бірақ тарихта көптеген әйел ғалымдар көп болса да, олардың
мәдениет, ғылымдағы және саясаттағы орны туралы мәселе ашық қалып
отыр. Симона да Бовуар өзінің «Екінші жыныс» еңбегінде қоғам
маскулиндік бастауды қалыпты мәдени норма, ал феминистік бастауды
теріс,стандарттардан ауытқу деп бағалайтындығын айтады. Қазіргі күні
106
ғылым
барлық
жаһандық
проблемалардың
барлығын
шешу
жауапкершілігін өзіне алып отыр. Қоршаған ортаға антропогендік әсер
ету және әлемге технологиялық әсер ету адамзатты жаһандық
проблемаларға алып келеді.
Қазіргі күні сарапшылардың есебі бойынша әлемде жыл сайын
3,5млрд тонна мұнай, 4,5млрд тонна көмір өндіріледі. Ғалымдар осы
өндірілген заттардың қалдықтарын толық жою мүмкіндігінің жоқ
екендігін айтуда. Адамдар өмірді жасанды ету арқылы табиғаттың
ережелеріне өзгерістер енгізгісі келеді. Біз тарихтан білетініміздей бұрын
қоршаған ортаның бұзылуы өте қауіпті табиғатты қалыптарының
бұзылуы ретінде есептелген. Мысалы, ХІҮ ғасырда тас көмірді
пайдаланудың нәтижесінде бүкіл Лондон түтіннің астында қалды.
Қазіргі күні ғалымдар «әлем адам» жүйесіндегі адамзат өмірі үшін
маңызды факторларды қамтитын бүгінгі күннің проблемаларын
жаһандық проблемалар ретінде қарастыруда. Жаһандық проблемалар
жергілікті емес,бүкіл планеталық сипатта болады. Ол қоғамды құрайтын
индивидтердің өміріне, дамуына және психикасына тікелей әсер етеді.
Жаһандық проблемалар экологиялық, экономикалық және техникалық
салаларды қамтып қана қоймайды,сонымен қатар әлеуметтік, саяси және
демография салаларында қамтиды. Әлемдегі елдердің даму деңгейінің
әртүрлілігіне байланысты жаһандық проблемалар ХХІ ғ.басында өзінің
шырқау шегіне жетті. Кейбір ғалымдардың пікірінше мұндай
дағдарыстардан шығу үшін табиғат пайдалануға және бүкіләлемдік
теңдікті сақтауға құқықтық белгілер енгізу үшін халықаралық тұрғыдан
әсер еткен тиімді.
Қазіргі
күнгі
жаһандық
проблемаларға
экологиялық,
демографиялық, мәдениет дағдарысының және соғыс пен бейбітшілік
проблемаларын жатқызуға болады. Соңғы жылдары жаһандық
проблемалар
қатарына
терроризм
де
қосылады.
Жаһандық
проблемалардың шығу себептеріне ғалымдар адам қажеттіліктерінің
өсуін, қоғамның қоршаған ортаға техникалық әсер етуінің күшеюін және
табиғи ресурстардың сарқылуын жатқызады. Жаһандық проблемалардың
бір ерекшелігі-олардың бір-бірімен тығыз байланыстығы, яғни, олардың
біреуінің бұзылуы екіншісінің де бұзылуына әкеп соғады. Сонымен қатар
жаһандық проблемалар тек қана кешенді түрде бүкіләлемдік сипатта
шешілуі керек.
Қазіргі күні ғалымдар әлемде болып жатқан демографиялық
дағдарысқа алаңдауда. Оның себебі тек қана туудың азаюымен ғана
байланысты емес, сонымен қатар отбасымен отбасылық қатынстардың
жаңа даму тенденцияларымен байланысты. Ол біріншіден толық емес
отбасылардың пайда болуы, екіншіден берік емес отбасылардың пайда
болуы, үшіншіден дәстүрлі емес отбасылардың пайда болуы. Бұл жерде
Достарыңызбен бөлісу: |
