Ылым тарихы мен философиясы

 
 
248 
В)   Адамзат тарихынағы болжаулар 
 
21. Ғылыми түсіндірменің және ұғынудың әдістері 
А)   Ғылыми түсіндірме және ұғыну, олардың атқаратын қызметі 
Б)   Түсіндірудің логикалық құрылысы 
В)   Ұғыну- семантикалық мәнді танып білу 
22. Ғылым әлеуметтік институт ретінде 
А)   Ғылымды  институттаудың маңызды кезеңі 
Б)   Ғылымның әлеуметтік институт ретіндегі қызметі 
В)   Ғылымды ұйымдастырудың маңызды мәселесі 
23.Ғылымның тарихи түрлері 
А)  Ертешығыстағы алғығылымның ерекшеліктері 
Б)  Антикалық ғылымның ерекшеліктері: бастауы, кезеңдері, негіздемелері 
В)    Ортағасыр  ғылымдарының  ерекшеліктері:  негізгі  пайымдары,  мәдени 
мәні. Классикалық ғылымның бастаулары. 
24. Информатиканың философиялық мәселелері 
А)   Информатиканың пәні мен құрылымы. Ақпарат түсінігі 
Б)   «Жасанды интеллект» пен виртуалдық шындықтың философиялық 
мәселелері 
В)   Қоғамды ақпараттандырудың әлеуметтік-тарихи аспектілері 
25. Ф.Бэкон тәжірибелік жаратылыстану және эмпиризмнің негізін 
салушы ретінде 
А)    Бэконның ғылыми қызметінің негізі, мәні 
Б)    Бэконның астарлы атау «елестерінің» төрт түрін қарастырды 
В)    Бэконның  тәжірибе және индукция туралы тұжырымдамасы 
26. Ғылымның әлеуметтік орны 
А)  Жаңа материалдық құндылықтарды құру үшін ғылыми  жетістіктерді 
қолдану 
Б)   Ғылыми этностың нормалар экспликациясы 
В)   Ғылымның әлеуметтік институт ретіндегі қызметі 
27. Құқықтың гноселогиялық формалары 
А)   Легистік гносеологиялардың түрлері 
Б)    Позитивистік құқық 
В)    Либерталық гносеология 
28. Ғылым және білім 
А)    Ғылыми  таным  жүйелілігі   
Б)     Ғылыми білімнің теориялық және эмпирикалық деңгейлері  
В)  Логикалық    дәлелділік.  Теоретикалықлық    және    эмпирикалық  
негізделу. 
29. Құқықтың онтологиялық негіздері 
А)    Құқықтық болмыс 
Б)    Табиғи құқық 
В)   Либерталық онтология  
 

 
 
249 
30. К.Поппер ғылым емес және ғылым демаркациясы критерийі 
туралы 
А)   Поппердің фальсификациялау принципі 
Б)    Поппер метафизика мен философия мәселелері бойынша позициясы 
В)   Демаркация проблемасы 
31. Ғылымның негіздері 
А)    Ғылыми қызметтің «басқарушы принциптері» 
Б)    Ғылыми зерттеудің мұраттары мен ережелері 
В)    Ғылымның әлеуметтік-мәдени негіздері 
32.Астрономия мен космологияның философиялық мәселелері 
А)   Астрономияның ғылыми дәрежесі Галилейдің телескоптық зерттеулері 
мен И.Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңын ашуы арқылы анықталды 
Б)   Қазіргі космология 
В)  Астрономияның салалары 
 33. Қазіргі ғылым философиясы 
А)   Ғылыми революцияның  классикалық көзқарастарды өзгертуі 
Б)   Плюралистік ғылым философиясы (К.Хюбнер).  
В)   Постклассикалық емес ғылымның ерекшелігі 
34. Ғылымның пайда болуы. Ғылым және миф 
А)   Ғылымның даму эволюциясы 
Б)   Эволюциялық эпистемология және постпозитивизм бағыттары 
В)  Философияның мифологиядан айырмашылығы 
35. О.Конттың ғылымды жіктеуі 
А)   Конттың позитивті білім  туралы ойы 
Б)   Конттың философиясының негізгі болжамы 
В)   Имманенттілік көзқарас 
36.Философиялық тұрғыдағы құқық  
А)  Теңдік 
Б)   Еркіндік  
В)   Әділеттік  
37.  Ғылымның  дамуының  негізгі  кезеңдері:  классика,  неклассика, 
неонеклассика 
А)  Классикалық физиканың математикалық негізі 
Б)   Ғылыми революция классикалық метафизика шеңберінде (Р.Декарт,  
Г. Лейбниц)  
В)  Классикалық нормалар 
38. Ғылым және билік 
А)  Шексіз  биліктің  бір  немесе  бірнеше  әлеуметтік  байланыстардың  негіз 
салушылары  
Б)  Мемлекеттің абсолютті билігі 
В) Легистік (юридикалық-позитивтік) гносеология негізінде ресми билік 
 39. Физиканың философиялық мәселелері 
А)  Онтологиялық, логико-гносеологиялық және әдістемелік негіздемелер 
Б)  Физикадағы материя ұғымы 
В)  Микродүние физикасының дамуы 

 
 
250 
40. Ортағасырдағы батыстағы ғылыми білімнің өзгеше ерекшеліктері 
А)  Теологизм, схоластика, догматизм 
Б)   Ғылыми  білімнің  гипотетикалығы 
В)  Ғылым дамуына арналған университеттерінің ашылуы 
41.  Ғылым және экономика 
А)   Экономика философиясы экономикалық білім саласы ретінде 
Б)   Нарық философиясы 
В)  Өткен шақтағы экономика философиясы 
42.  Сананың шығу тегі және әдістері 
А)   Сана – философия негізі 
Б)    Ноосфера қабатында сананың философиялық  үздіксіз байланысы 
В)   Сананың ландшафтылары және картасы 
43. Ортағасырдағы шығыс ғылымы 
А)   Орта ғасырдағы шығыс философиясы әл- Хорезми 
В)    Ғылым дамуына арналған университеттерінің ашылуы 
44. Ғылым және нарықтық қатынастар 
А)   Нарық философиясы  
Б)   Экономикалық методологияның негізгі принциптері 
В)  Өткен шақтағы экономика философиясы 
 45. Синергетикалық жүйелердің философиялық астарлары 
А)   Пригожиннің синергетикалық ойлары 
Б)   Қазіргі замандағы әлемнің постклассикалық емес бейнесі 
В)   Синергетиканың негізін қалаушы идеясы 
46. Ғылыми прогресс және жаһандық фактор 
А)   Ғылымның жаһандық мәселелерді шешудегі орны 
Б)   Ғылым және қазіргі экологиялық мәселелер. 
В)   Ғылыми проектілердің гуманитарлық және экологиялық  
экспертизалары 
47.  Жаратылыстану ғылымдары және мәдениет 
А)   Жаратылыстану методологиясының ХХ ғасырдағы эволюциясы.  
Б)   Жаратылыстану және әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың 
құрылуы мен дамуы 
В)   Мәдениеттің ғылымға негіздеме болуын қанша аспектіде қарастыруға  
болады ? 
48. Таным мәселесі 
А)  Ғылым танымдық қызмет ретінде 
Б)   Ғылыми әлемді танудың ерекшеліктері  
В)  Таным  құралдары  мен  әдістері 
49. Математикалық білімнің, алгебраның, медицинаның т.б. 
ғылымдардың дамуы. (әл-Фараби) 
А)  Математикалық моделированияның ғылыми танымдағы рөлі. 
Б)  Әдіс ретіндегі моделирование ғылыми танымдағы маңызы. 
В)  Декарттың дербес алгебралық әдістемелері 
 
 

 
 
251 
50. Ғылымның танымдық философиялық мәні 
А) Таным әдістері мен құралдарының әрбір ғылымдардағы ерекшелігі. 
Б)  Ғылыми  танымның  негізгі  модельдері:  индуктивизм,  гипотетикалық 
дедуктивтік қадам, трансцендентализм, конструктивизм және т.б. 
В)  Әлеуметтік таным және оның методологиялық негіздері. 
51. Жаңаевропалық ғылымның қалыптасуының алғы тарихы 
А)    Жаңаеуропалық  ғылымның  қалыптасуы  және  мәдениет  тарихындағы 
маңызы. 
Б)   Ғылымның пайда болу кезеңдеріне негізгі көзқарастар  
В)   Ғылым тарихы: дамуы, негізгі проблемалары және сұрақтары 
52. Жаратылыстану және техникалық дамуы 
А)  Жаратылыстану ғылымдарының қалыптасуы мен даму заңдылықтары 
Б)   Техникалық ғылымдарының даму ерекшеліктері 
В)   Ғылыми білімнің дифференциациясы және интеграциясы 
бағыттарының негігзі заңдылықтары. 
53. Білім жүйе ретінде, процесс, нәтиже, құндылық 
А)   Ғылыми білімнің құрылымы 
Б)   Ғылымы білімнің әдістері 
В)   Ғылыми білімнің дифференциациясы және интеграциясы 
бағыттарының негігзі заңдылықтары 
54.  Экспериметтік  әдіс  пен  табиғатты  математикалық  бейнелеудің 
пайда болуының алғышарттары.(Г.Галилей) 
А)  Антикалық ғылымның ерекшеліктері: бастауы, кезеңдері, негіздемелері 
Б)   Классикалық ғылымның бастаулары 
В)  Жаңа заман ғылымының құрылуы 
55. Вена үйірмесінің ғылыми философиялық мәселелері 
А)  Ғылым философиясының дамуы мен қалыптасуына үлкен үлес 
қосқандар 
Б)   Вена үйірмесінің өкілдерінің көзқарастары 
В)   Верификация принципі  
 56. Әлемдік мәдениеттің қалыптасуындағы ғылымның ролі 
А)   Ғылым мәдениеттің ерекше формасы 
Б)    Мәдениет тарихындағы ғылым генезисы 
В)    Қазіргі мәдениеттегі ғылымның бейнесі 
57. Ғылым және адамзат тарихындағы технологиялық революциялар 
А)   Ғылыми революция  ұғымы қандай ұғымды білдіреді?   
Б)   Парадигма дегеніміз не? 
В)   Парадигманың екі ерекшелігін атаңыз 
58. Қазіргі қазақ ғылымын дамытудың мәселесі 
А)  Ойлау стилі және зерттеу әдістері. Қазақстандық ғалымдар 
Б)   Ғылым философиясындағы проблемалық өрістің 4 жүйелі блогын 
атаңыз 
В)   Қоғамдық қатынас барысындағы ғылыми қауымдастық стратегиясы. 
 
 

 
 
252 
 
59. Ғылыми білімнің эмпирикалық және теоретикалық деңгейлері 
А)  Эмпирикалық зерттеулер  
Б)  Теориялық зерттеулердің атқаратын қызметі  
В)  Эмпирикалық және теоретикалық деңгейлердің бір-бірімен байланысы 
 
60.  Логикалық  позитивизм  және  ғылымның  эмпирикалық  негізделу 
проблемалары.  / Р.Карнап/  
А)  Позитивизмнің даму кезеңдері 
Б)  Француз философы Огюст Конт  интеллектуалдық дамудың қандай үш 
даму кезеңі 
В)  Позитивизмнің екінші даму кезеңі туралы 
61. Математика және жаратылыстану 
А)   Математика қандай ғылым? 
Б)   Математикалық атомизм  
В)   Қандай объектілер математикада жалпы орын алуы мүмкін? 
62. Ғылыми теориялардың түрлері 
А)   Ғылыми теорияға кімнің теориялары жатады? 
Б)   Гипотеза дегеніміз не? 
В)  Теориялық зерттеулер туралы 
63. Ғылымның феноменологиялық концепциясы 
А)   Феноменологиядағы мағына проблемасы 
Б)   Тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәні мен қызметі 
В)   Социогуманитарлық ілімдегі герменевтика тәсілі 
64. Космизм және антикосмизм. Қазіргі кезеңдегі пікір-таластар 
А)   Астрономия мен космологияның философиялық мәселері 
Б)   Антика кезеңіндегі көзқарастардың шыңы – Аристотель моделі. 
В)   Қазіргі ғылым және ғылым философиясындағы пәнаралық синтез 
статусы 
65. Позитивистік ғылым философиясы 
А)   Позитивизм және ғылым 
Б)    Постпозитивизм және ғылым: проблемалар және концепциялар 
маңызы 
В)   Постпозитивистік ғылым келбетінің қазіргі жағдайын бағалау 
66. Ғылым негіздерінің типологиясы 
А)    Ғылымның философиялық негіздемелері: көзқарас эволюциясы 
Б)    Ғылымның әдіснамалық негіздері 
В)    Ғылыми танымның эмпирикалық және теориялық деңгейлері 
67. Т.Кунның ғылым философиясы концепциясы 
А)   Т.Кун: «Ғылыми революциялар құрылымы» 
Б)    Ғылыми білімнің постпозитивистік модельдерінің дамуы  
В)   Т.Кун концепциясындағы «парадигма» ұғымы 
68. Философия ғылыми білімнің интегральдың формасы ретінде 
А)   Ғылым дамуының классикалық, классикалық емес және 
постклассикалық   модельдері 

 
 
253 
Б)   Қазіргі замандағы классикалық методологияның дағдарысы 
В) Классикалық емес ғылым және оның ерекшеліктері 
69. Дүниенің философиялық және ғылыми бейнесі 
А)  Дүниенің тұтастай бейнесін қалыптастыру жолындағы ғылым 
Б)  Дүниенің ғылыми бейнесінің  функциялары 
В)  Жаратылыстану методологиясының ХХ ғасырдағы эволюциясы 
 
70. Аристотельдің идеялары 
А)  Аристотель классификациясы 
Б)   Алғашқы философия 
В)   Екінші философия 
71. Ғылыми білімнің негізгі құрылымдық бірлігі 
А)   Ғылыми білімнің құрылымы 
Б)    Ғылымы білімнің әдістері 
В)   Таным әдістері мен құралдарының әрбір ғылымдардағы ерекшелігі 
72. Философиялық білім жүйесіндегі ғылым философиясы 
А)   Ғылымның әлеуметтік тарихы 
Б)   Позитивистік ғылым философиясы 
В)  Поппердің ғылым философиясы 
73. И.Лакатос және ғылыми – зерттеу программасы методологиясы 
А)   И. Лакатостың зерттеу бағдарламаларының әдіснамалығы 
Б)   И.Лакатос ғылым философиясы 
В)   Ғылыми білімнің постпозитивистік модельдерінің дамуы  
       И.Лакатос 
74. Ақиқат және оның критерийлері 
А)  Ақиқат туралы 
Б)   Парадигма дегеніміз не? 
В)   Сана  ақиқаты 
75. Ғылым этикасы. Ғалымның кәсіби жауапкершілігі 
А)   Ғалымның кәсіби жауапкершіліктерінің негіздері. 
Б)   Ғылыми қауымдастықтың ғалымды құрметтеу бағыттары. 
В)   Ғалым тұлғасы: әлеуметік, мәдени, этикалық, психологиялық  
факторлары 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
254 
МАЗМҰНЫ 
АЛҒЫ СӨЗ
..................................................................................................          
 
3 
І БӨЛІМ. Ғылым философиясы тарихының негізгі белестері...... 
1 тарау. Тарихи идеяларындағы философия және ғылым............ 
1.1 Аристотельдің  жіктеуіндегі метафизика мен физика.................. 
1.2 Ф.Бэконның философиясындағы ғылым бейнесі.......................... 
1.3 Р.Декарт творчествосындағы философия және ғылым................ 
1.4 ХІХ ғ. позитивистік философиясындағы ғылым ұғымы............... 
1.5 Вена үйірмесінің ғылыми философиялық мәселелері.................. 
1.6 Поппер: дүниетаным, ғылым және  философия............................ 
1.7 Т.Кун мен И.Лакатос: ғылымның эволюциялық моделі................ 
1.8 В.И.Вернадский, С.Л.Франк: ғылыми және философиялық  
ойлары...................................................................................................... 
1.9 Қазіргі ғылым философиясындағы проблемалық өріс.................. 
 
7 
8 
8 
12 
16 
21 
25 
29 
37 
 
46 
52 
2 тарау. Ғылым болмысы..................................................................... 
2.1 Ғылымның танымдық философиялық мәні..................................... 
2.2 Ғылым-білімнің ерекше көрінісі....................................................... 
2.3 Ғылым әлеуметтік институт ретінде................................................. 
2.4 Қазіргі өркениет және ғылым............................................................ 
2.5 Ғылымның тарихи түрлері................................................................. 
 
58 
58 
65 
69 
75 
76 
3 тарау. Ғылыми білімнің құрылымы............................................... 
3.1 Ғылыми танымның деңгейлері, формалары және әдістері........... 
3.2 Ғылымның әдіснамалық негіздері.................................................... 
 
83 
83 
89 
4 тарау. Ғылым философиясының динамикасы.............................. 
4.1 Ғылыми революциялар және жаңа білімнің философиялық мәні 
4.2 Ғылымның жаһандық мәселелерді шешудегі орны........................ 
4.3Синергетикалық жүйелерді меңгерудің  философиялық 
астарлары................................................................................................... 
 
96 
96 
102 
 
110 
2 БӨЛІМ. Ғылыми білімдердің философиялық проблемалары.... 
5 тарау.    Математиканың философиялық проблемалары................... 
5.1 Пифагореизм........................................................................................ 
5.2 Логицизм.............................................................................................. 
119 
120 
123 
125 
6 тарау.    Физиканың философиялық проблемалары............................ 
6.1 Кеңістік пен уақыт теориясының философиялық және физикалық 
мәселелері.................................................................................................. 
6.2 Қазіргі кездегі физиканың негізгі қағидалары................................. 
6.3 Физика және синергетика................................................................... 
128 
 
132 
135 
137 

 
 
255 
7 тарау. Астрономия мен космологияның философиялық 
проблемалары............................................................................................. 
7.1  Әлем туралы ойлардың дамуы. Әлемнің моделі............................. 
7.2  Адам және Әлем. Антроптық ұстаным............................................ 
 
 
141 
142 
146 
8 тарау.  Информатиканың философиялық проблемалары.................. 
8.1
  Информатиканың пәні  мен құрылымы.  Ақпарат түсінігі...........
 
8.2  «Жасанды интеллект» пен виртуалдық шындықтың 
философиялық проблемалары................................................................ 
8.3  Қоғамды ақпараттандырудың әлеуметтік-тарихи аспектілері........ 
149 
149 
 
153 
156 
9 тарау.Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың философиялық 
проблемалары............................................................................................ 
9.1  Жаратылыстану және   әлеуметтану ғылымдарының  өзара 
байланысы.................................................................................................. 
9.2  Гуманитарлық білім   және әлеуметтік таным................................
 
 
 
159 
 
159 
168 
10 тарау.  Заң ғылымдарының философиялық проблемалары............ 
10.1  Құқықтың философиялық астарлары............................................ 
10.2  Теңдік, еркіндік және әділеттік тұрғыдағы құқық....................... 
10.3  Құқықтың онтологиялық негіздері................................................ 
10.4  Құқықтың аксиологиялық бағыттары............................................ 
10.5  Құқықтың гносеологиялық формалары......................................... 
 
176 
176 
179 
182 
188 
192 
11 тарау.  Экономикалық ғылымдардың философиялық 
проблемалары............................................................................................ 
11.1   Экономика философиясының даму кезеңдері............................. 
11.2   Шаруашылық этика........................................................................ 
 
 
196 
197 
200 
12 тарау.  Психологияның философиялық проблемалары................... 
12.1.  Мәдени өмірдің интерсубъективті тәжірибелер  
психологиясы.............................................................................................. 
201 
 
202 
13 тарау.   Педагогика ғылымдарының философиялық 
проблемалары............................................................................................. 
13.1  Білім беру процесінің негізгі міндеттемелері................................. 
13.2  Білім беру саласындағы саясат........................................................ 
 
 
205 
206 
207 
14 тарау.   Филология ғылымдарының философиялық 
проблемалары.............................................................................................. 
14.1  Тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәні мен қызметі………………….... 
 
 
209 
206 
ҚОРЫТЫНДЫ.............................................................................................................. 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................................................................................. 
ГЛОССАРИЙ................................................................................................................. 
ҚОСЫМША................................................................................................................... 
218 
219 
222 
236
 
 

 
 
256 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ӘЛІКЕНОВА  КҮЛПАН  НҰРҒАЗЫҚЫЗЫ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҒЫЛЫМ  ТАРИХЫ МЕН ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
 
 
 
Компьютерлік қалыптаушы  С.Д. Шудабаева 
Мұқабаның дизайнері  С.А. Липшиц 
Баспашы  Т.М. Сағадиев 
 
 
Басуға қол қойылды  19.04.2012 ж
.
 
Әріп түрі «Times New Roman». Қалыбы 60х84 
Офсетті қағаз. Таралымы 50 дана. Ш.т.б.16.0. Тапсырыс № 00596 
 
 
«Жетісу университеті» баспа орталығы 
І. Жансүгіров атындағы  Жетісу мемлекеттік университеті 
040009   Талдықорған, Жансүгіров көшесі, 187а