12
1.2 Ф. Бэконның
философиясындағы
ғылым бейнесі
Қозғалыс тұтастығының мәселесі маңызды болып табылады, олар
«қозғалыс тасымалдаушысының жоқтығы» деген ұғымға ие болады.
Жалпысында, қозғалысты зерттейтін физика басқа да Аристотельдің
жалпы ғылыми трактаттарларының теориялық кіріспесі болып табылады.
Мысалы, «Аспан туралы» трактатын алсақ, мұнда аспан дегеніміз
қозғалыссыз жұлдыздар және жермен қоршалған сфераны қарастырады.
Осыдан, Ғарыштың тұтастығы қарастырылады, яғни «ай үстіндегі»
дүниенің ерекшелігі, біздің «ай астындағы» дүние заңдылықтары,
олардың дәстүрлі элементтері: жеңіл (от, ауа), ауыр (жер, су), олардың
байланысы, қасиеттері, іс-әрекеттері. «Элементтер арасындағы
айырмашылық конфигурациямен анықталмайды. Себебі, әрбір
элементтің өзіндік қасиеттері болғандықтан, оларды басқаларынан
ерекше қарастырғанымыз дұрыс болып табылады».
Сонымен, Аристотельдің ғылыми классификациясы метафизика
мен физиканың теориялы-логикалық өзара байланысын нақтылап
өзектейді, яғни ол ғылыми феноменнің философиялық талдауының негізі
болып табылады.
Фрэнсис Бэкон (1561-1626) – Жаңа
заман кезіне тек өзінің философия
жүйесінің
объективті
мағынасы
бойынша ғана қатысты емес, сонымен
бірге ол адам мен қоғам өміріндегі ғылым рөлінің прогрессивтілігін
саналы түрде жеткізуші ретінде де қалыптасқан.
Бэкон ғылымды суға ұқсататын. Ол не аспаннан жауады, не жер
астынан шығады. Су тәріздес ғылым көзі не жер, не су болып келеді.
Ол екі жақты білімді қамтиды: бірінші Құдаймен беріледі, ал екінші
сезімталдық мүшелерінен бастауын алады. Сонымен, Бэкон ғылымды
теология мен философияға бөледі. Бэконның пікірі бойынша шындық
екі жақты болып келеді. Бэкон осы екі ғылым бөлімдерінің нақты
шектелуін, бөлінуін талап еткен. Құдайды санамен түсіну өте қиын.
Бэкон, Құдайды барлық заттар мен жәндіктердің, адам мен дүниенің
жаратушысы ретінде ұсынады. Бірақ, суретшінің салған суреті
бойынша оның күштілігін бағалауға болса, Құдайдың да құдіретін
көруге болады. Осыдан, Бэкон келесідей қорытынды жасады, яғни
Құдай ғана сенім объектісі болады және болуы тиіс. «Сенімге
тиесіліні бер» деп Бэкон христиандардың сүресін қайталайды.
Ғылымның екі аймағы – теология мен философия бір-бірінің
аймағына араласпауы тиіс. Әрқайсысы өзінің қызметін өздеріне
қатысты шеңбермен шектеуі тиіс. Теология пәні Құдай, оған ашылу
арқылы жетуге болады, ал философия табиғатты зерттейді, ол
тәжірибе мен бақылауға негізделеді. Шындықтың екі жақтылық