Новые подходы к исследованию

Эволюция развития исторической науки показывает, что она в большей степени должна являть собой квинтэссенцию, объединение широкого спектра смежных дисциплин: истории, источниковедения, востоковедения, антропологии, языкознания, культурологии, социологии, международных отношений, политологии.

Все большее значение для правильного понимания сложных исторических процессов, происходивших и происходящих в обширном регионе Центральной Азии, имеет разработка проблем историко-культурных взаимосвязей народов с древности и по настоящее время, их этнополитическое родство и самобытность, которые являются естественным условием интеграционных процессов в Центральной Азии. Взаимосвязь цивилизаций ЦА отчетливо прослеживается через историко-культурные пласты. В настоящее время, в период независимости Казахстана, актуализация этнического самосознания одновременно в связи с идеями культурной интеграции в развитие толерантности является важным и необходимым исследовательским направлением в исторической науке. Проведение историко-сравнительного анализа с традициями народов Центральной Азии, выявление динамики общих и особенных признаков в этом явлении духовной культуры является важной проблемой историко-культурного значения.

Национальные приоритеты Казахстана должны основываться на исторических знаниях, полученных в ходе проведения фундаментальных и прикладных исследований. В связи с этим главным направлением исторической науки является исследование проблемы формирования национальной идеи в контексте консолидации и стабильности казахстанского общества.Разработка многих проблем истории и культуры Казахстана, а также историко-культурных взаимоотношений многочисленных народов республики на обширной источниковой базе является весьма сложной, важной и актуальной задачей. Появляется необходимость в расстановке акцентов в отечественной исторической науке в сфере формирования национальной идеи и консолидации казахстанского общества.

В современных условиях научной общественности необходимо уделять повышенное внимание тенденциям развития межэтнического и межконфессионального диалога и религиозной ситуации, поиску механизмов влияния религиозного фактора на общество. Это в свою очередь требует тесного взаимодействия научных исследований с решением задачи по формированию национальной идеи как основы устойчивого развития Казахстана, более глубокого учета при разработке и проведении научных исследований исторического опыта взаимодействия Востока и Запада.

Прежде всего здесь необходимо отметить, что ставшее уже классическим деление на Восток и Запад также претерпевает сегодня определенную трансформацию. Несмотря на то что данный процесс находится на своей начальной стадии развития, тем не менее уже можно отметить определенные изменения. Связаны они с тем, что дихотомия Восток – Запад уже больше не является определяющей. Принцип множественности культур, помноженный на глобализацию-локализацию, выводит на повестку дня сетевой принцип и, кроме того, другие возможные линии взаимодействия, в частности такие, как Север – Юг. Поскольку концепт культуры по самому своему определению подразумевает включение, взаимодействие ряда культур между собой, то в условиях изменения (точнее расширения) данного концепта происходит и значительное расширение взаимодействующих культур. Это означает, что сугубо географические рамки, доминировавшие в сознании народов и обществ на протяжении тысячелетий, начинают стираться и размываться. Вместо этого во главу угла ставится содержание, наполнение культуры, которое и должно определять, каким образом культуры будут взаимодействовать между собой.

Столь значимое изменение имеет большое значение, поскольку все производные культуры, в частности религии, также получают новое измерение. В межрелигиозном диалоге, например, жесткое разграничение между религиями уже не отвечает вызовам времени. Более того, оно становится не только непродуктивным, но и (принимая во внимание политизацию религий) абсолютно вредным. Вместо этого актуальным становится такое понимание религии, которое ставит ее в контекст определенных культур (взаимодействующих между собой или же нет). Такое «наполнение» религии подразумевает, с одной стороны, что религии всегда должны учитывать культурный контекст. Это приводит к тому, что в одном и том же культурном контексте религии неизбежно должны взаимодействовать между собой. С другой стороны, и в различных культурных контекстах религии (особенно мировые религии, «разбросанные» по всему миру) потенциально играют связующую роль между культурами.

Такое расширительное толкование религии ведет к необходимости диалога и взаимодействия как обязательного фактора, способствующего сегодня снимать линии напряжения. В мировой научной литературе религиозная ситуация определяется как один из важных факторов, способствующих укреплению или ухудшению политической стабильности общества. В связи с этим по мере углубления демократических процессов, расширения социально-экономических преобразований в стране значение общественной стабильности и государственной безопасности будет все более возрастать и определять как внутреннюю, так и внешнюю политику. Не будет преувеличением сказать, что лишь сейчас, на рубеже столетий, научные центры во многих странах мира начинают по-настоящему изучать религиозные движения и течения, что свидетельствует о том, что это не только чисто научный вопрос, но и государственно-политический.

Современные события, происходящие в странах Центральной Азии и других регионах мира, наглядно подтверждают органическую связь вопросов религии и проблем укрепления национального и духовного единства любого государства в целях сохранения национальной безопасности. Для этого необходимо глубокое и всестороннее изучение исторических корней, идеологических и политико-правовых основ религиозных движений и течений, особенностей религиозных систем стран Центральной Азии и Востока.

Ситуация в ЦА, особенно в сфере религиозных отношений и религиозной политики, волнует мировую общественность. Так, выдвинутая с трибуны ООН инициатива Президента Казахстана Нурсултана Назарбаева по созыву Совещания по взаимодействию и мерам доверия в Азии (СВМДА) призвана содействовать укреплению стабильности и мирному развитию в этом регионе. Первостепенной задачей должен стать объективный научный анализ ситуации в Казахстане и других стран Центральной Азии. Главное, что должно отличать новый подход к актуальным вопросам данной тематики, – его научная обоснованность, что, в свою очередь, является гарантией успешности любой политической инициативы. Историческая наука в этом плане открывает широкие возможности для исследователей, а многоплановость и многоаспектность самой проблемы предполагают разные пути ее исследования, в силу чего конечный научный обоснованный вывод будет более объективным.

Специфика проблем отечественной науки связана с исторической и перспективной ролью Казахстана как страны, занимающей транзитное положение в системе взаимосвязей цивилизаций Востока и Запада. Характеристика такой роли Казахстана содержится в Государственной программе «Путь в Европу», утвержденной Президентом, и концепции диалога «Мусульманский мир и Запад». Это особенно важно для Казахстана, определяющего в настоящее время пути своего будущего развития, свое место в диалоге Востока и Запада.

Председательство РК в ОБСЕ и ОИС является важной миссией в стремлении нашей страны внести идеи евразийского духа и модели казахстанского межэтнического и межкультурного согласия.

Расположенная и в Европе, и в Азии, наша страна по праву считается евразийским, впитавшим в себя культуры различных цивилизаций пространством, на котором функционируют крупнейшие мировые религии – ислам, христианство и иудаизм. Есть все основания полагать, что эти важнейшие звенья единой государственной политики нашей страны станут началом нового конструктивного диалога восточных и западных цивилизаций и культур. Тем более что наша страна с 2003 года стала местом проведения уже трех съездов лидеров мировых и традиционных религий. Инициативы Главы государства, нацеленные на формирование и внедрение идеи межкультурного и межрелигиозного диалога, оказались чрезвычайно востребованными. Сегодня в Евразии складывается уникальная система безопасности, важнейшими элементами которой являются такие организации, как СВМДА, ШОС и ОБСЕ. Отношения в гуманитарных областях имеют огромное, а в некоторых случаях и приоритетное значение в налаживании диалога Восток – Запад. В связи с этим особое значение имеют исторические исследования, касающиеся истории Казахстана в контексте взаимоотношений восточной и западной цивилизаций.

Именно в гуманитарной области можно обеспечить достаточно быстрый рывок вперед, существенно повлиять на общественное сознание народов, снизить их недоверие друг к другу. В этом плане актуальной является разработка программ совместного изучения учеными тех проблем, в которых наиболее наглядно проявляется общность исторических идей Востока и Запада. В свою очередь сотрудничество с зарубежными учеными и экспертами играет чрезвычайно важную роль в координации усилий и установлении тесных связей не только между учеными различных стран Востока и Запада, но и между существующими научными школами, методологическими направлениями по исследованию мировой истории. В рамках интеграции Востока и Запада актуальными для Казахстана становятся исследования историко-культурных и социально-экономических основ развития Шелкового пути. Историческая миссия Великого шелкового пути не только не потеряла своей актуальности, но и поднялась на новый этап возрождения. Создание Нового шелкового пути – великого транспортного коридора Западная Европа – Западный Китай – важная веха в истории независимого Казахстана. Новый шелковый путь позволит поднять имидж нашего государства посредством формирования индустрии и туризма, логистических и коммуникационных систем, а также откроет новые перспективы развития Казахстана.

Развитие исторической науки определяется научными исследованиями, отражающими национальные приоритеты РК. Ее эволюция, способность к адаптации в быстро меняющемся мире говорят о большом потенциале и способности к дальнейшему развитию. Историческая наука разрабатывается в соответствии с основными положениями Стратегии «Казахстан-2050». В XXI веке Казахстан должен укрепить свои позиции и стать мостом для диалога и взаимодействия Востока и Запада. Так, при написании новейшей истории Казахстана должна быть охвачена история внешнеполитических и внешнеэкономических связей Казахстана со странами Востока. В частности, состояние и перспективы двустороннего сотрудничества и стратегического партнерства Казахстана со странами Азиатско-Тихоокеанского региона, Ближнего и Среднего Востока, Центральной и Южной Азии. Интенсивное сотрудничество с азиатскими странами в сфере экономики, в том числе в топливно-энергетическом, транспортно-коммуникационном, агропромышленном комплексах, а также инновационно-технологическом, туристско-рекреационном и других секторах предполагает формирование новой системы развития взаимоотношений Восток – Запад. К настоящему моменту назрела необходимость в установлении обратной связи между учеными и представителями государственных структур, принимающими решения. В связи с этим в долгосрочном плане необходимо интегрировать историческую науку в процесс принятия государственных, общественно значимых решений, то есть закладывать основы «общественной политики» (Public Policy). Это особенно важно в условиях высокой роли государства в принятии решений относительно как концепции, так и механизмов развития общественно-гуманитарных дисциплин. В качестве предложений по поднятию на качественно новый уровень исторической науки, координации и стимулированию научных исследований в области изучения, сохранения, развития и популяризации исторического, культурного и духовного наследия казахского народа предлагаем следующее:

1. Президент страны подчеркнул, что формирование исторического сознания нации, сохранение культурного наследия является национальным приоритетом. В связи с этим необходимо усилить и продолжить перманентную работу по выявлению новых письменных архивных источников и артефактов, хранящихся в зарубежных хранилищах и библиотеках, которые являются неизвестными и со временем могут исчезнуть.

2. Одной из необходимых мер для развития отечественной исторической науки является увеличение финансирования на фундаментальные и прикладные исследования, выделение финансовых средств на научные экспедиции по сбору и изучению источников и командировки в зарубежные научные центры, рукописные фонды и библиотеки, на издание монографий, научных сборников, журналов по результатам фундаментальных и прикладных исследований.

3. Проведение постоянно действующего Совета по историческим наукам при Конгрессе историков по выработке стратегических задач, стоящих перед отечественной исторической наукой, защите академической науки от профанации, дилетантизма и непрофессионализма. Совет должен состоять из ведущих специалистов в различных областях, которые будут определять основные направления развития исторической науки в Казахстане (с целью эффективного использования государственной поддержки), исходя из приоритетов, имеющихся ресурсов, актуальности проблематики.

4. В функцию совета войдет разработка концепции истории Казахстана, в рамках которой должны развиваться исследования по отечественной истории по линии государственных субсидий, разрабатываться государственные программы по соответствующим историческим дисциплинам для вузов Казахстана и подготовки к изданию учебников, учебных пособий и научно-популярных серий по истории Казахстана.

Современные проблемы на мировом уровне волнуют не только политиков, но и в том числе ученых-историков (фундаментальное исследование и анализ этих проблем, поиск путей решения, проведение параллелей между прошлым, настоящим и будущим). Комплексный междисциплинарный научный подход к изучению роли и места Казахстана в мировой системе, анализ имеющихся здесь вызовов и угроз, учет политической и культурной специфики соседних регионов и стран, проведения реформ, этнического менталитета, а также ретроспективное освещение историко-культурных взаимовлияний цивилизации Запада и Востока является особо актуальным.

//Казахстанская правда.-2013.-26 июня.- С. 3

Наурызбай БАЙҚАДАМОВ, Қорқыт ата атындағы ҚМУ Тәрбие істері жөніндегі проректоры, тарих ғылымдарының кандидаты. Нұрлыбек МЫҢЖАС, Қорқыт ата атындағы ҚМУ «Еуразиялық өркениет және Сыр өңірі» ғылыми-зерттеу орталығының директоры, тарих ғылымдарының кандидаты.

ТАРИХ – ҰЛТТЫҚ ҚАДІР-ҚАСИЕТТІҢ ТЕМІРҚАЗЫҒЫ
Үстіміздегі жылдың 5-ші маусымында Астанадағы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінде Ұлт тарихын зерделеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының кеңей­тілген отырысы өтті.

Мемлекеттік хатшы Марат Тәжиннің өз баяндамасында айтқан «Нағыз ұлттық қадір-қасиет на­ғыз ұлттық тарихтан басталады» деген пікірі бүкіл залды дүр сілкіндірді. Зиялы қауым өкілдері бұл жиынның маңызын М.Тәжиннің сөз сабақтасынан-ақ анық сезінді. Шынтуайтына келгенде, егемендік алған еліміз сан ғасырларды қамтитын тұтас тарихын азат сана тұрғысынан түзе алмай, соның салдарынан ұлтымыздың жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыруда кешеуіл­деп қалып отыр.

Еліміз қалыптасқан мемлекет ретінде ұзақ мерзімге арналған «Қазақстан-2050» Стратегиясын жариялады. Осы тұрғыдан келгенде Мемлекеттік хатшы ғалымдар алдына ел болашағының дү­ниетанымдық жаңа моделін жобалау, басты құндылықтар мен бағдарларды айқындау сияқты аса маңызды мәселелер қойылатынын атап өтті. Әрбір тарихшының оқиғаларды «тіркеуші» емес, шынайы «пайымдаушыға», яғни, зерттелетін уақыттың немесе оқиғаның ішкі мағынасына ой жібере алатын ғалымға, қоғамның басты құндылықтарын, жөн-жосықтарын, моралін «түсінуге» қол жеткізе алатын зерттеуші-тұлғаға айналуы тиіс екені баса айтылды. Ал­қалы жиында мемлекеттік хатшы ҚР Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Тарих толқынындағы халық» деген атпен Үкіметке ел тарихын жаңаша пайымдауды көздеген тарихи зерттеулердің арнаулы бағдарламасын жасауды ұсынғанын жеткізді. Бағдарламаның мақсаты – отандық тарих ғылымының озық әдістемелері негізінде сапалық секіріс жасауға қо­лайлы жағдай туғызу, ұлт тарихының көкжиегін кеңейту, мемлекет құрушы ұлт ретінде қазақ халқының жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыру және Тәуелсіздіктің мәнін терең пайымдау болып табылады. Бағдарлама мақсатынан бұрынғы қалыптасқан тұжырымдар мен ой-пікірлерді қайта сараптау, таптық методологиялық жүйеден түбегейлі бас тартып, зерттеудің жаңаша ой-сана ұстанымдарын басшылыққа алу міндеті туындайды. Бұл міндеттерді түсіну үшін мынадай мәселелерге көңіл бөлу қажет. Алдымен, тарихты кінәлау, барды жоқ деп бірыңғай қанағатсыздық таныту дұрыс емес. Ол тарихи зерттеулер ғылыми ақиқаттық негізде орындалмағандықтан туындайтын жайт...

Қазіргі таңда әріптестеріміз тарихи дәуірлерге терең үңіле отырып әр дәуірдің сипатын жаңаша саралап, рухани ой-сананың даму белестерін бағамдауда және тұғырлы тұлғаларымызды жаладан арылтып, «ақтаңдақтарды» өшіруде жемісті жұмыс жасауда. Екінші міндет – тарих­шының қоғам мен мамандық алдындағы өз жауапкершілігін арттыру. Бізде кәсібилік жетіспей жататыны шындық. Бұл сірә, ұдайы іздене бермейтініміздің көрінісі болса керек. Осындайда француз ағартушысы Дидроның «Адамдар оқуды тоқтатқан кезде-ойлауды да тоқтатады» деген қанатты сөзі ойға оралады. «Білген тарихшы емес, ізденген тарихшы» делінетін қағида да бар. Кез келген оқиғаға, тарихи үдерістер мен тұлғаларға баға беру үшін алдымен тарихшының ойы азат болуы шарт. Шындықты айту – оның кәсіби парызы. Қолынан келгенше шындықты айтуға ұмтылғаны үшін оған «ақ қарға» көргендей кімнің де болса көз алартуы – на­дандықтың көрінісі.

Ал өткен оқиғаларды сараптау барысында бұрмалаушылыққа жол берілуі біздің деректанулық зерттеу әдістерін терең меңгермегендігіміздің салдары деп санаймыз. Мәселен, тарихи эвристика, яғни, өзіндік ізденістер нәтижесі, дерекнамалық талдау немесе сараптау, ғылыми өнім ұсыну деп бөлінетін зерттеу әдістемесін үнемі басшылыққа ала бермейтініз рас. Содан келіп, көбіне өзіндік ізденістерімізді деректемелік сараптамасыз бірден ғылыми еңбек яғни, дайын өнім ретінде ұсынғымыз келеді. Осылайша тарихи объективтілік шарты бұзылады. Тарихшының пікіріне күдік көбейеді. Бұдан шығатын қорытынды: тарихшылар қауымы деректанулық тың әдістерді терең үйренуге зор мүдделілік танытуы тиіс.

Тарих саласында дағдарысты және бір мәселе-зерттеулер барысында біз методологиялық негіз ретінде кеңестік кезеңде мойындалып келген таптық методологияны әлі қолданып отырғанымыз. Бұл методология бойынша «тарихтық ұстаным партиялық ұстанымдармен ұштасқанда ғана ақиқатқа қол жетеді. Тарихтық ұстаным партиялық ұстаным ықпалында ғана қызмет ете алады». Тарих пәні буржуазиямен табанды түрде текетіресуге міндетті таптық күрес тарихы деп мойындалды. Осындай әдістемелік жіктеу салдарынан тарихтық ұстаным өз міндетін шынайы атқара алмай келді де халқымыздың өткен өмірін сипаттауда пікір алу­андығы ғана емес, пікір ұстанымдар қайшылығы көбейді. Ал тарихшы үшін ұлттық сананы жаң­ғырту арқылы болмыстан ажырамау пәннің мерейлі міндеттерінің бірі болып қала бермек. Демек, зерттеудің амал-тәсілі түзелмей, іс алға жүрмейді және күткен нәтиже де болмайды. Сондықтан тарих ғылымындағы ұстанымдардың маңыздылығына ерекше көңіл аударып отыру ләзім. Себебі, бұл ғылым саласы басқалардай өз зерттеу нысанымен тікелей жұмыс жасай алмайды, тек уақыт кеңістігі тұрғысынан ғана сараптама жасайды. Басқаша айтқанда, тарихшы-маман өмір сүріп отырған қазіргі кезден бірнеше жыл бұрын қоғамда болып өткен оқиғалар мен тұлғаларға баға беруі тиіс және оның қозғаушы күшін тап басып тануы қажет. Бұл тарихшының танымдық жүгі ауырлығын білдіреді. Біздің пайымдауымызша, тарихымыз азат рух танымы тұрғысынан қайта таразыланған жағ­дайда ұлттық санамызды жаңа сапаға көтеруге кең жол ашылады. Тұңғыш Президентіміз «тарих кім-кімнен де жоғары» деген тың тұжырым, қасиетті қағида ұсынып отыр. Себебі, ұлттық сананы қалыптастыруда мемлекеттің рөлі орасан зор. Мемлекеттің белсенді араласуы нәтижесінде ұлт санасы жоғары деңгейде қалыптаса алады. Нәтижесінде байырғы халықтың елдегі басқа этнос өкілдерімен бейбіт өмір сүруіне қолайлы мүмкіндіктер туады. Ал егер мемлекет ұлттық сананың қалыптасуына мүдделілік танытпаған жағдайда ұлтсыздану үдерісі­не жол беріліп, қазақты бір ұлт ретінде ұйыстыратын ұйытқылар жоғалып, ұлтаралық татулыққа көлеңке түсуі әбден мүмкін. Демек, бағдарламаның мақсаты тек қазақтың тарихын қайта жазып шығу емес, ұлтымыздың жалпы дүниетанымының көкжиегін барынша кеңейту, тарихи бастаулардың хронологиялық шеңберін ең болмаса сонау сақ-ғұн дәуіріне дейін ұлғайту және ұлтаралық татулықтың тарихилығын насихаттау болып отыр.

Мемлекет құрушы ұлт ретінде қазақтың Еуразия кеңістігіндегі тарихи орнын әділ ашып көрсе­тудің маңызы өте зор. Себебі, қазақтар тарихтан шынайы бағасын алуға әбден лайық халық және ол аталған кеңістіктегі түркі өркениетінің бірден-бір тікелей мұрагері саналады. Осы орайда Мемлекеттік хатшы Марат Тәжин қазақтың номадтық өркениет мұраларын кең көлемде зерттеу қажеттігіне тоқталған еді. Бізге өз тарихымызды қайта саралаған тұста алыс-жақын шетелдердің кітапхана және мұрағат қорларында ізденіс жұмыстарын жүйелі жүргізіп, халқымыздың өткенін дүниежүзілік тарихи үдерістермен шендестіре қарау қажеттігі туындайды. Бұл – Әзірбайжан, Украина секілді елдерде кеңестік кезеңнен кейін қолданыста бар тәжірибе. Біздің де мұндай жаңалықтардан тыс қала алмайтынымыз белгілі.

Мемлекеттік хатшы жаңадан жасалатын тарихи зерттеулердің арнайы бағдарламасы 5 бөліктен тұратынын жария етті. «Жер шарында мән-мағына мен құндылықтардың мылтықсыз майданы күн сайын жүріп жатқан қазіргі кезде тарихи жадыны сақтап қалу – жалпы өзіңді-өзің сақтап қалудың жалғыз жолы» деп тұжырымдады. Сондай-ақ мәселенің мәйегі басты құндылықтар мен бағдарларды айқындауда екенін ашық айтты. «Мұндай құндылықтар ұлттық өзгешелігі­мізді шайып бара жатқан ұлттық бірегейлігімізді нығайтуға тиіс. Ол ұлттың мәдени кодын: тілін, руханиятын, дәстүрлерін, мәдениетін сақтауды қамтамасыз ету керек» деп тоқталды.

Мемлекеттік хатшы ұсынған тарихи тамырын тереңнен алатын жаңа сападағы құндылықтар жүйесін құру ісіне отандық ғылым салаларының өкілдері түгел тартылса жөн болар еді. Бұл тек тарихшылардың ғана міндеті емес. Себебі, қазақ халқы мекен еткен еуразия кеңістігінде басқа да бірнеше биоәлеуметтік қоғамдар өмір сүрді. Олардың дүниетанымдық, саяси-конфессиялық ұстанымдары қазақтарға да елеулі әсер етті. Осы ұстындар халқымыздың санасында идеялық-психологиялық күрделі бетбұрыстар жасап, жаңа рухани тәртіптер орнатты деп айтуға болады. Әсіресе, орта ғасырлардағы қоғамдық-саяси ой жүйесіндегі «оғызшылдық», «ноғайшылдық», «шыңғысшылдық», «түрікшілдік» ағымдар рухани өмірдегі төңкерістердің жаңаша сипаты болатын. Бұл біздің дәстүрлі мәдениетіміздегі этноцентризм көріністерінің бір ерекшелігі еді. Тағы бір ерекшелік этатизмнің, яғни мемлекеттік идеологияның бәсеңдігі мен рулық демократияның үстем болғандығында жатыр. Бұл жерде рулық демократияның үстемдігін жүзаралық соғыстардың болмауы, қарсылық түрінің тек ауа көшу немесе қоныс аудару түрінде ғана көрінуі, абақты, түрме, тұрақты жазалаушы әскер сияқты зорлық институттарының болмауы, хан сайлау мен билік алмасу дәстүрінің өзгеше үлгісі сияқты қоғамдық факторлар қамтамасыз етті. Мемлекеттік идеологияның әлсіздігі мен рулық демократияның үстемдігі өзара үйлесе келе, ел бірлігі мен ынтымағының саяси кепілін құрады. Демек, соңғы кезде мәдениеттанушы ғалымдарымыз айтып жүргендей, халқымыздың мінез-құлқындағы ұлттық сана-сезім мен тәкәппарлықтың әлсіздігі ұлтқа бірігу үдерісінің аяқталмағанын білдіреді. Бұл пікірді Дулат Исабеков сияқты жазушыларымыз да қостайды. Қазіргі таңда рушылдық, трайбализмнің белең алуы да осының салдары. Бірқатар қоғамтанушылар ұлттық сананы емес, қазақ баласының мемлекеттік санасын көтеруді ұсынады. Бұл да теріс пікір емес сияқты.

Біздің ойымызша, ұлтшылдық сезімдерді жаңғырту ісі ұранмен немесе қарар-шешімдермен күшеймейді. Оны ұдайы күшейтудің өз реті мен кезеңі бар. Өзіміз де үйреніп, ал жастарымызды ұлтжандылық сезімдерге баулу үшін олардың ынта-жігерін шығармашылық ізденістермен ұштастырудың көп тиімдігін атап өтер едік. Мәселен, Сыр елін мекендеген әрбір этнос өкілі бірегей өлке тарихын жазуға кеңірек тартылуы тиіс. Ізденістер барысында оның таным-түсінігі артып қана қоймайды, бұған қоса, ол қазақтардың қадір-қасиетін нақты сезінеді. Белгілі бір уақытта өздерін түрлі қауіп-қатерлерден жергілікті қазақтардың жанкештілікпен аман алып қалғанына көз жеткізеді. Демек, өзімізді өзгелерге сыйлата білудің бір амалы ретінде өлке тарихын жаңаша жазуға алдымен Сыр елінің намысқой азаматтары мүдделілік танытуы керек. Осы орайда аймақ басшысы Қ.Е.Көшербаевтың Қазақстан Халық Ассамблеясы облыстық Ассамблеяның XVІ сессиясында сөйлеген сөзінде этносаралық қатынастар тарихы­ның очеркін жазудың қажеттілігіне арнайы тоқталуы көп жайдан хабар берсе керек.

Бұл тұтас ел тарихын қайта жазуды өлкетанудан бастау керек екенін көрсетеді. Өлке тарихын жаңаша жазудың өзектілігін Елбасымыз ұдайы айтып келеді. Президент Н.Назарбаев «Қазақ­станның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты был­тырғы маусым айындағы бағдарламалық мақаласында Үкіметке 20 бағытта тапсырма берген болатын. Сол маңызды мәселелер қатарында Білім және ғылым министрлігіне Қазақстан тари­хын оқытуды жетілдіру үшін өлкетану саласына қажетті деңгейде көңіл бөлуді жүктеген еді. Жастарымызды ата-бабаларымыздың рухын қастерлеу мен мәдени мұраларды терең тану ар­қылы өзді-өздерін сыйлай білуге тәрбиелеуде аймақтағы ғылыми ізденістерді қарқынды жүргізу мейлінше маңызды деп санаймыз.

Міне, осындай қажеттіліктер шеңберінде аймақтағы тарихи зерттеулерге белсенді атсалысу, тың бастамалар көтеріп, ізденіс жұмыстарымен айналысу және сол арқылы интеллектуалды ұлт қалыптастыру ісіне өзіндік үлес қосу мақсатында Қорқыт ата атындағы ҚМУ жанында «Қор­қыттану», «Археология және этнография», «Еуразиялық өркениет және Сыр өңірі», «Дінтану» сияқты ғылыми-зерттеу орталықтары жұмыс жасайды. Жергілікті және басқа қазақстандық ғалымдардың әлеуетін аталған орталықтарға топтастыру арқылы «Алаштың анасына» баланған киелі өңір тарихын жаңаша зерттеу ісі кешенді түрде қолға алынуда. Бізді алға жетелейтін ең басты құндылық – татулықтың тамыры тереңде екенін тану және соны бүгінгі күн биігінен наси­хаттай білу деп санаймыз. Бұл ретте тарих ғылымының біріктірушілік күшке ие екенін атап айту орынды.

Мүмкін тарих әр заманның қажеттіліктері мен сұраныстарын, құндылықтары мен қайшы­лықтарын тап басып тануымыз үшін де оқытылатын болар...

//Сыр бойы.-2013.-29 маусым.-3 б.