д/->»о A v „+ AvT Av„ .  Д у т lim  ——n lim д

Шекке көшкенде 
х'
векторы v жылдамдықтыц бірлік 
векторына тепе-тец және / нүктесіпде траекторняға жүр- 
гізілгеи жаыама бойымен бағытталған бірлік вектор- 
мен — т-мен беттеседі [ (2.6) -ны қараңыз] :
^ __ V
v 
v
Ең соңыпда,
W т
Ііш
Ді/
\д^о Д^
d v
~dT
X.
(9.8)
1
Сонымен, v/ векторы w„ және wT екі вектордыц қо- 
сындысы түріғіде (28-сурет) берілуі мүмкін, оның бірі
(w„ ) 
жылдамдық 
векторы 
v-re перпендикуляр, әрі тра- 
екторияның қнсыктық цснтрі- 
не бағытталған, 
ал 
екіншісі 
(wx ) траектория 
жанамасы- 
ныц бойымен бағытталғап бо- 
лады. Егер жылдамдық шама 
d v
\
.
28-сурст.
бойынша
d t
артса, онда \vT
оц болғанда| 
қозгалыс ба-
іытымен багытталған, егер жылдамдық шама бойынша 
кемісе 
теріс), онда w 
г
қозғалыс бағытына қарама-
қарсы жаққа бағытталған болады.
Wx векторын т а н г е н ц и а л үдеуі деп атайды. Ол 
шама бойынша жылдамдықтың өзгерісіп сипаттайды. 
Егер жьілдамдық шамасы бойынша өзғермесе. танген- 
цнал үдеу нольге тең болады, яғни w = wn.
\vn
векторы (нормаль үдеу) жылдамдықтың бағыты 
бойынша өзгерісін сипаттайды. Егер жылдамдық бағы- 
ты өзгермесе, қозғалыс түзу сызықты траекториямен 
өтеді. Сонда түзудің қисықтығы нольге тен (қисықтық 
радиусы 
R
шексіздікке сәйкес келеді), үемек, нормаль 
үдеу нольге тең, яғни w = wt
Жалпы жағдайда толық үдеудің модулы мынагаи 
тең (28-сурет):
v
2
d v
\2

Қандай болсын 
0 0
осінің (29-сурет) маңайында ай- 
налған абсолют қатты дененің барлық нүктелері центрі 
айналу осІнде жатқан шеңбердің бойымен қозғалады. 
Әрбір нүктснің (центрден жүргізіл- 
ген векторы шеңбердің берілген 
нүктссіне сәйкес келетін) радиус- 
векторы А/ уақыттың ішінде Дф бұ- 
рышына — қатты дененің айналыс 
бұрышына бұрылады.
Дененің қандай да болсын ф бұ- 
рышқа бұрылысын ұзындығы ф-ге 
тең кесінді түрінде беруге болады, 
ал оның бағыты бұрылыс жасалған 
осьпен сәйкес келеді. Берілген ось- 
тің маңайындагы бұрылыстың қай 
жақка 
қарай 
бұрылғанын білу 
үшін, бұрылу бағытын жәнс оның 
кесіндісін 
кескіндейтін 
бұрғыныц 
оң ережесі деп аталатынды байланыстыруга келіселік. 
Бұл срежс бойынша кесіндініц бағыты былай болуға 
тиісті. Оныц бойына қарап (30-сурет) біз сағат тілінің
бағытымен жасалатын бұры- 
лысты көреміз 
(оң винттін. 
басын сағат тілінің бағытымен 
айналдыра отырып, біз өзіміз- 
ден 
алғандағы 
оның 
орын 
ауыстыруын тұғызамыз) Сой- 
Tin, 
дене бұрылысыныц сан 
мәнімен бағыты болады. Алай- 
Аа бұрылысты вектор түрінде 
есептеу үшін мұның өзі жет- 
30-сурет. 
кіліксіз — осындай 
тәсілмен
кескінделетін 
бұрылыс 
па­
раллелограмм ережесі бойынша салынуы керек. Кез кел- 
ген шамалардың бұрылыстары үшін соңғы шарт орын- 
далмайды. Мұны сфера айналысының мысалынан көре- 
лік (31-сурет). Сфераның / —/ осьтіц маңайында л/2 
бұрышқа бұрылысы (бұл бұрылыс фі кесіндісімен ксс- 
кінделген) және келесі 
2— 2
осьтің маңайында я/2 (ф2 
кесіндісі) бұрышқа бұрылысы 
А
сферасының нүктесінің 
алдымен 
А '
қалпына, содан кейін 
А"
қалпыпа орын ауыс-

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: