Хирургиялық іріңді инфекциялардың клиникалық көріністері және ауруларды зерттеу ерекшеліктері

Консервативті ем: а) антибактериалды; ә) энзимотерапия (протеолиттік ферменттерді қолдану): б) физиотерапиялық ем (компрестер, ультракүлгін, лазер сәулесімен емдеу, УЖЖ, электрофорез жасау); в) қабынған мүшенің қимылын шектеу (иммобилизация); г) қабынудың бастапқы инфильтративті кезеңінде новокаин – пенициллин блокадасын (бөгеу) жасау. Қол-аяққа циркулярлы, футлярлы, маститте ретромаммарлы новокаин блокадаларын қолдану; ғ) дезинтосикациялық терапия (қан, қан алмастырушы сұйықтықтарды құю).

Хирургиялық ем: Гиппократтың көне заманда айтылған қағидалары – «ubi pus ibi evacua» (ірің бар жерді міндетті түрде тіліп ашып, іріңін эвакуациялау) күні бүгінге дейін қолданылады. Қабынудың іріңдеу кезеңінде іріңдіктерді пункциялау, оперативті жолмен тіліп ашу, антисептиктермен жуып тазалап, дренаждау қажет. Дененің жабық қуыстарының іріңді қабынуларында дәл осылай ем жүргізіледі.

Антибиотиктерді тағайындау ережелері:

а) аллергиялық анамнезін анықтау;

ә) қосалқы ауруларын сұрастыру;

б) қабынудың этиологиясын және қоздырғыштардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау үшін жарадан жағынды алу;

в) антибиотиктердің ағзаға кері аллергиялық, токсикалық әсерлерін ескеру 

Қазіргі антибиотиктерге төзімді микробтардың штамдары өте кең таралғандықтан, антибиотиктерді таңдау қиынға соғады. Стафилококтардың резистентті түрлерін жоюда жақсы әсер ететін, пенициллиназаға төзімді, жартылай синтетикалық, диклоксациллин, оксациллин сияқты пенициллин түрлерін қолданады. Аталған антибиотиктерге стафилококтар бой бермесе, немесе науқасқа жақпай, аллергия орын алса, онда линкомицин, фузидинді цефалоспориндермен бірге қолданған жөн. Бұл антибиотиктер бактероидтарға да бактериоцидті, бактериостатикалық әсер етеді. Егер де іріңдіктің қоздырғыштары аралас болып келсе, пенициллинді аминогликозидтермен қосып тағайындаған нәтижелі. Спорасыз дамитын анаэробты микрофлораны жоюда, левомицетин, хлорамфеникол жақсы көмектеседі. Протей сияқты қоздырғыштарда карбенициллинді аминогликозидтермен қосып тағайындаған дұрыс. Эритромицин, линкомицин, левомицетин антибиотиктері аралас аэробты, спора түзбейтін анаэробты қоздырғыштарды жоюда нәтижелі болып келеді. Трихопол (метронидазол) - химиялық антисептик, бактероидтарға, спора түзбейтін анаэробтарға бактерицидті әсер етеді.

Аминогликозидтер, полимиксиндер микроорганизмдердің тек даму, өсу кезеңінде әсер етеді, басқа уақытта нәтижесі аз. Қоздырғыштардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтағанға дейін, кең спектрлі антибиотиктерді тағайындаған жөн. Қоздырғыштар ассоциациялы болып келсе, бірнеше антибиотиктерді қосып қолданған жөн, ол үшін тағайындалатын антибиотиктердің өзара үйлесімділігін (синергизм) ескеру қажет. (2-кестеде синергистік әсерлі антибиотиктер көрсетілген)

2-кесте.

+- кейде әсерінің азаюы; - токсикалық әсерінен комбинация қауіпті; 0 – әсерінің болмауы.

 Бір топтан екі антибиотик тағайындау дұрыс емес, себебі сульфаниламидтер, нитрофурандар, хиноксалин туындылары сияқты олардың кері әсерлері күшейе түседі. Антибиотиктерді сульфаниламидтер, нитрофурандар, хиноксалин туындылары сияқты химиотерапиялық препараттармен бірге қолдану тиімді. Төменгі аталған медикаменттерді бірге тағайындамаған жөн: аминогликозидтерді полимиксиндермен; левомицетинді ристомицинмен; сульфаниламидтерді нитрофурандармен. Эфир наркозын беруде аминогликозидтерді қолдану тыныс алудың тоқтауына (апноэ) әкелуі мүмкін. Антибиотиктер ағзада қабыну тудырған қоздырғыштарға бактерицидтік, бактериостатикалық әсер ету үшін, олардың іріңді ошақта, айналымдағы қанда концентрациясы тиісті мөлшерде болуы керек. Осы жағдайларды ескере келе, антибиотиктердің тәуліктік, курстық дозалары анықталады және емдеу барысында дер кезінде асқынулардың алдын алу үшін, науқасқа дәрігерлік бақылау жүргізіледі. Әрбір 4-5 күн сайын қанның, зәрдің анализдерін тексеріп, емнің нәтижелігін анықтайды. Антибиотиктермен емдеу мерзімін сақтамаса, ем нәтижесіз және әртүрлі асқынуларға әкеледі (дисбактериоз, токсикалық әсерлер).

Химиялық антибактериалды препараттар іріңді хирургиялық инфекцияны емдеуде кеңінен қолданылады. Олардың ішінде сульфаниламидтер ең нәтижелі - грам оң, грам теріс микрофлораға бактериостатикалық, бактерицидтіқ әсер етеді. Сульфаниламидтердің ішінде ұзақ мерзімді әсер ететін түрлерін (сульфапиридазин, сульфадиметоксин) қолданған тиімді болып келеді. Сульфаниламидтерді антибиотиктермен бірге тағайындайды. Бірінші тәулікте 1,0-1,5гр., ары қарай 0,5-1,0 грамнан, емдеу мерзімі 5-7 күн. Сульфаниламидтердің диаминопиридин туындыларымен қосарланған бактрим, бисептолдың антибактериалды қасиеттері өте жоғары.

Нитрофуран препараттары: фурацилиллин 1:5000 қатынастағы ертіндісі іріңді жараларды, қуыстарды жууға қолданса, фурагин калий тұзының 0,1 % ерітіндісін көктамырға тәулігіне 300-500мл. (0,3-0,5гр.) енгізу қажет, емдеу мерзімі 3-7 күн.

Хиноксалин тобынан жиі қолданатын кең спектрлі препарат диоксидин болып табылады. Диоксидиннің антибактериалды әсері грам теріс, грам оң аэробты және анаэробты микробтарға өте жоғары, сондықтан іріңді плеврит, перитонит, абсцесс, флегмонада, әсіресе көкірің таяқшасы, ішек таяқшасы, протей қоздырғыштарында 1% ертіндісімен іріңді қуыстарды, жараларды жуады. Бір мәрте қолданатын дозасы 10-50 мл., тәулігіне 70 мл-ге дейін, емдеу мерзімі үш апта.

Химиялық антисептиктерден іріңді жараларды, плевра, іш қуыстарын хлоргексидиннің биглюконатын 1:400, 1:1000 қатынастағы су ерітіндісімен пункция, түтікшелі дренаждар арқылы жуу, хлоргексидинге малынған дәкемен (марля) іріңді ошақтарды дренаждау өте нәтижелі.

Энзимотерапия: Қазіргі кезде хирургиялық іріңді қабынуларды, тромбоз ауруларын емдеуде протеолиттік ферменттер (трипсин, химотрипсин, плазмин, папаин, т.б.) кеңінен таралған. Стрептокиназа ферменті плазминогенді белсендіріп, плазминге дейін жетілдіреді. Дезоксирибонуклеаза ферменті дезоксирибонуклеинді, рибонуклеаза- рибонуклеинді деполяризация қалпына келтіреді. Мукополисахаридтерді гиалуронидаза, коллагендерді коллагеназа, эластинді эластаза ферменттері ыдыратады. Гиалуронидаза науқастардың денесіндегі үлкен қолайсыз тыртықтарды емдеуде, олардың сорылуы, жұмсаруы үшін қолданады. Протеолиттік ферменттер жарадағы өліеттерді ыдыратып, іріңге айналдырып, жараны тазартады, жарадағы қан айналымын қалыптастырып, зат алмасу процестерін жақсартып, гипоксия мен ацидозды азайтады. Протеолиттік ферменттер (протеиназалар) антибиотиктердің қандағы концентрациясын жоғарлата түсіп, антибактериалды әсерлерін күшейтеді, сондықтан антибиотикотерапияны энзимотерапиямен қатар жүргізген жөн.